Aspecten van de vormgeving
"Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum."
index
A
aandachtspunt
aanzicht (voor/zij/achter)
abstract
afsnijding
asymmetrie
atmosferisch perspectief
B
beeldkader
C
camerastandpunt
clair-obscur
close-up
compositievormen
contour
coulissewerking
D
diepte
digitaal
E
eigen schaduw
evenwicht/ harmonie
F
figuratief
G
geabstraheerd
gedetailleerd
geometrisch
gesloten vorm
gestileerd
gestroomlijnd
groot totaal
groot voor- klein achter
H
head and shoulders
herhaling
I
instrumentaal
K
kader
kikvorsperspectief
kleurcontrasten
kleurencirkel
kleurfamilie
kleurgebruik
kleurhelderheid
kleurmenging
kleurperspectief
kleurverloop
kunstlicht
L
licht- donker contrast
lichteffecten
lichtrichting
lichtval
lijndikte
lijnperspectief
lijnrichting
lijnsoort (klare vs schetsmatige lijn)
lijnwerking
lineair
M
maatverhouding
massief
medium shot
meelicht
N
natuurlijk licht
normaalperspectief
O
ooghoogte
open vorm
opstelling
optische kleurmenging
organisch
over shoulder
overlapping
P
plaatsing
plasticiteit
plat
point of view
primaire kleuren
R
repoussoir
restvorm
richting
ritme
ruimte suggestie
ruimteomvattend
ruimtewerking
S
schaduwwerking
schematisch
scherptediepte
secundaire kleuren
silhouet
slagschaduw
standpunt
stofuitdrukking
strijklicht
structuur
T
tegenlicht
tertiaire kleuren
textuursoorten
totaal
two shot
V
verdwijnpunt
vereenvoudigd
verkorting
vervaging (gedetaillerd/vaag)
verzadigde kleuren
vlak
vlakverdeling
vocaal
vogelvluchtperspectief
volume
vormcontrast
vormsoort
Z
zijlicht
zuivere kleuren
Compositie/Ordening
"Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum."
aandachtspunt
aanzicht (voor/zij/achter)
(a)symmetrie
compositievormen
evenwicht/ harmonie
herhaling
Door herhaling van vormen onstaat een logisch patroon of een ritme. Hieronder zie je enkele voorbeelden.
Deze houtsnede van M.C. Escher heet "Dag en nacht". Door het herhalen van de witte en zwarte ganzen ontstaat een logisch patroon.
Hier schilderde Giacomo Balla de vlucht van zwaluwen. Hij deed dit door het vliegpatroon met herhalingen weer te geven. Zo komt de beweging in beeld.
In de islamitische architectuur wordt veel met mozaïken gewerkt. Kleurige tegels worden in diverse patronen geordend. Door die patronen te herhalen onstaat een rustig en ritmisch geheel.
Ook in gebouwen kun je herhalingen aantreffen. Kijk maar naar de voorbeelden hierboven. Herhalingen versterken de samenhang van een gebouw of constructie en maken het beeld rustiger.
opstelling
plaatsing
richting
ritme
Ritme ontstaat door logisch te ordenen. In de beeldende kunst wordt daarbij gebruik gemaakt van de herhaling van vormen. Zie bij het aspect herhaling.
vlakverdeling
Kleur
"Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua. Ut enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat. Duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate velit esse cillum dolore eu fugiat nulla pariatur. Excepteur sint occaecat cupidatat non proident, sunt in culpa qui officia deserunt mollit anim id est laborum."
kleurencirkel
kleurcontrasten
complementair contrast
kleur-tegen-kleurcontrast
kwaliteitscontrast
kwantiteitscontrast
licht-donkercontrast
warm-koudcontrast
kleurfamilie
kleurgebruik
kleurhelderheid
kleurmenging
kleurverloop
optische kleurmenging
primaire kleuren
secundaire kleuren
tertiaire kleuren
verzadigde kleuren
verheldering en verdonkering
Licht
clair-obscur
eigen schaduw
glimlicht
Op gladde of vochtige oppervlakken onstaan door het licht witte vlekken of vlekjes. Dit noem je glimlichten. In het voorbeeld zie je een witte vlek op de gladde bal. Op het witte theekopje zie je plekken die nog wat lichter zijn: glimlichten. Bij het meisje met de parel (beroemd schilderij van Johannes Vermeer) zie je niet alleen een glimlicht op de parel, maar ook in de ogen van het meisje.
kunstlicht
licht-donkercontrast
lichteffecten
lichtval
lichtrichting
meelicht
strijklicht
natuurlijk licht
schaduwwerking
slagschaduw
tegenlicht
zijlicht
Lijn
contour
lijndikte
lijnrichting
lijnsoort (klare vs schetsmatige lijn)
lijnwerking
lineair
Textuur
textuursoorten
stofuitdrukking
Ruimte
afsnijding
Door afsnijding kun je voorwerpen in je schilderij of tekening naar voren halen. Het voorwerp past dan niet helemaal binnen het kader en wordt hierdoor afgesneden. In het voorbeeld hierboven worden bijvoorbeeld de hoedjes van de personen rechts en een deel van het hondje door de rand van het schilderij afgesneden. Hierdoor lijken zij dichterbij dan de personen links die niet worden afgesneden.
Zie ook repoussoir.
atmosferisch perspectief
Bij atmosferisch perspectief worden de kleuren in de verte verhelderd, waardoor de kleuren bij de horizon het lichtst zijn. In het voorbeeld zie je links het schilderij zonder atmosferisch perspectief (met Photoshop gedaan). Rechts zie je het schilderij zoals de kunstnaar het ooit maakte. Wat meteen opvalt is dat het originele schilderij veel meer diepte lijkt te hebben.
Hieronder zie je nog een voorbeeld van een schilderij met atsmosferisch perspectief. Let op de bergen die naarmate ze verder weg zijn steeds lichter van kleur worden. De lucht is bovenaan blauw, maar bij de bergen veel lichter.
close-up
coulissewerking
diepte
groot voor- klein achter
Door op de voorgrond dingen groter af te beelden dan in de achtergrond ontstaat diepte. In dit voorbeeld zijn de jagers, de honden en de bomen links in het schilderij groot afgebeeld, terwijl de mensen op het ijs in de verte maar "stipjes" zijn.
kader
Een kader is de rand die ergens omheen zit. Bij een schilderij is dit meestal de lijst. Bij oudere schilderijen is de lijst vaak mooi versierd. Van schilderijen en tekeningen zonder lijst is het kader de rand van het papier of doek.
Zie ook afsnijding.
kikvorsperspectief
Het standpunt van de kunstenaar die de tekening of het schilderij heeft gemaakt is heel laag. Je ziet de wereld zoals een kikker hem ziet. Zie ook ooghoogte en vogelvluchtperspectief.
kleurperspectief
lijnperspectief
Lijnperspectief wordt zichtbaar op plaatsen waar evenwijdige horizontale lijnen naar de horizon lopen. Deze lijnen (vluchtlijnen) komen samen in een vluchtpunt op de horizon. Afhankelijk van het standpunt van de kijker kunnen er één, twee of meerdere vluchtpunten zijn.
In de voorbeelden hieronder zijn de vluchtlijnen rood, de vluchtpunten groen en de horizon blauw.
landschapsschilderij met één vluchtpunt
stadsfoto met één vluchtpunt
tekening met twee vluchtpunten, bij het muurtje rechts is een fout gemaakt!
ooghoogte
Wanneer een tekening of schilderij op ooghoogte is gemaakt bevond de maker zch op dezelfde hoogte als hetgeen op de tekening of het schilderij is te zien. Zie ook kikvorsperspectief en vogelvluchtperspectief.
overlapping
Door dingen voor en achter elkaar te plaatsen vergroot je het gevoel van ruimte. Van een voorwerp dat een ander voorwerp deels overlapt weet je immers zeker dat het dchterbij is. In dit voorbeeld overlappen de vissersboten op het strand elkaar. De rode boot overlapt de blauwe en groene en is het dichtst bij.
plasticiteit
Plasticiteit ontstaat door dat op driedimensionale vormen op de ene plek meer en op de andere plek minder licht valt. Door het licht-donkerverschil wordt de driedimensionaliteit benadrukt. In het voorbeeld hieronder zie je hoe de tekenaar door te werken met verschil in licht en donker de ingewikkelde driedimensionale vormen van oor en neus kan tekenen.
plat
repoussoir
landschapsschilderij met repoussoir
In het schilderij hierboven is gebruik gemaakt van repoussoir. Een repoussoir zorgt voor veel ruimte suggestie doordat
- het een relatief grote vorm is (de man op de rots in dit geval)
- de vorm donker van kleur is
- en de vorm wordt afgesneden door de rand van het schilderij (onderkant rots in dit geval, zie ook afsnijding).
Het repoussoir duwt het achterliggende landschap als het ware nog verder naar achteren.
schilderij met twee repoussoirs (de man en de boom)
ruimteomvattend
ruimtesuggestie
ruimtewerking
scherptediepte
standpunt
Je kunt een tekening of schilderij vanuit verschillende standpunten maken. Zie daarvoor bij kikvorsperspectief, ooghoogte en vogelvluchtperspectief.
stapeling
Bij stapeling wordt bedoeld dat voorwerpen in het schilderij of de tekening boven elkaar worden geplaatst naarmate ze verder weg zijn. In het voorbeeld zijn de twee schaatsers boven in beeld verder weg dat die daar onder. Ze staan natuurlijk niet echt gestapeld...
Stapeling zie je vooral in schilderijden en tekeningen met een hoog standpunt. Zie daarvoor ook bij vogelvluchtperspectief.
verdwijnpunt
verkorting
vervaging (gedetailleerd/vaag)
Een tekening of schilderij krijgt meer diepte als je in de voorgrond meer details aanbrengt en in de achtergrond juist minder. In het voorbeeld zie je op de voorgrond boten waarvan veel details zijn te zien. De huizen aan de overkant van het water hebben al minder details: je ziet nog net de vormen van de ramen. Heel in de verte zie je alleen nog de (in grijzige kleuren) de vorm van de huizenblokken.
vogelvluchtperspectief
Het standpunt van de kunstenaar die de tekening of het schilderij heeft gemaakt is heel hoog. Je ziet de wereld zoals een vogel hem ziet. Zie ook ooghoogte en kikvorsperspectief.
Structuur
Vorm
abstract
figuratief
geabstraheerd
gedetailleerd
geometrisch
gesloten vorm
gestileerd
gestroomlijnd
maatverhouding
massief
open vorm
organisch
restvorm
schematisch
silhouet
sjabloon
Een sjabloon is een vorm die voor herhaaldelijk gebruik is bedoeld. Hieronder enkele voorbeelden.
Hierboven zie je een sjabloon dat wordt gebruikt door een graffiti-kunstenaar. De afbeelding kan zo eindeloos worden herhaald.
Hiernaast: voorbeeld van lettersjablonen waarmee je een eigen tekst kan samenstellen.
vereenvoudigd
vlak
volume
vormsoort
vormcontrast
Geluid
digitaal
instrumentaal
vocaal
Hanteringswijze
