De eerste stedelijke samenlevingen

Inleiding - De eerste stedelijke samenlevingen

Over de wijze waarop de eerste stedelijke gemeenschappen ontstonden, bestaan meerdere visies. Sommige wetenschappers zien de opkomst van steden als een gevolg van het succes van de landbouw, anderen geloven dat een grote droogte het bestaan als nomade onmogelijk maakte. Hoe het ook zij, het is zeker dat het opgeven van de nomadische levenswijze en de ontwikkeling van de landbouw de basis legde voor de eerste stedelijke gemeenschappen.

Zodra de landbouw overschotten opleverde was het niet langer noodzakelijk dat iedereen zich bezighield met de productie van voedsel. De opkomst van verschillende beroepsgroepen (arbeidsverdeling) was de volgende stap. Een opdeling van taken maakte mensen sterk van elkaar afhankelijk. Het was daarom noodzakelijk om dicht bij elkaar te wonen. Zo werd de basis gelegd voor stedelijke gemeenschappen.

De eerste steden

De toepassing van irrigatietechnieken maakte de landbouw op de vruchtbare oevers van de Eufraat en de Tigris in Soemerië tot een succes. Beide rivieren traden regelmatig uit hun oevers waardoor het overstroomde land rijke landbouwgrond werd.
De tarwe- en gerstoogsten waren zo groot dat de mens een nieuwe samenleving kon organiseren.

Er ontstonden verschillende ambachten die nodig waren om het land te ontginnen. Er werden o.a. landbouwwerktuigen geproduceerd, irrigatiekanalen gegraven en gebruiksvoorwerpen van aardewerk geproduceerd. Ook het houden van dieren bracht nieuwe beroepen met zich mee.

 

 

Hiërarchische samenleving-1

De dorpen in het zuiden van Mesopotamië groeiden uit tot stedelijke gemeenschappen. Er waren waarschijnlijk zo’n dertig stadstaten met aan het hoofd een soort vorst. Er was sprake van onderlinge concurrentie die resulteerde in vele onderlinge oorlogen. Dat was de keerzijde van de nieuwe maatschappij: de sedentaire levenswijze in steden bracht meer bezit met zich mee dan de nomadische levensstijl. Met bezit werd ook de hiërarchie binnen de gemeenschap versterkt en de concurrentie tussen steden aangewakkerd.

Onderaan de maatschappelijke ladder stonden de slaven die werden buitgemaakt in de oorlogen. Daarboven kwamen de boeren en ambachtslieden, vervolgens de klasse van priesters en ambtenaren en aan de top van de hiërarchie de vorst. De vorst was verantwoordelijk voor bestuur en rechtspraak en bekleedde het ambt van militair opperbevelhebber.

Hiërarchische samenleving-2

Het oudste wetboek: De codex Hammurabi uit het antieke Mesopotamië. De codex was in steen gegrift en benadrukte zo de strikte en onveranderbare wetsregels.

De codex werd in het openbaar opgesteld zodat iedereen (die kon lezen) er kennis van kon nemen. De regels waren zeer streng, op veel overtredingen stond de doodstraf.

Godsdienst

Voorstelling van een offer aan de zonnegod

De ziggoerat (platform tussen hemel en aarde) nam een centrale plaats in binnen de steden van Mesopotamiė. De plaats en omvang van deze tempels geeft aan hoezeer religie de samenleving domineerde.

De enorme tempels waren toonaangevend in het stadsgezicht en doordrongen mensen van de macht van de goden. Priesters voerden op de tempels ceremonies uit. Naast een religieuze functie hadden de tempels ook een belangrijke sociale en economische functie.





Het waren handige plaatsen om af te spreken en om handel te drijven. Markten werden meestal naast of in de nabijheid van een tempel georganiseerd.

Het schrift - 1

De maatschappij in de eerste steden deed de behoefte ontstaan om bepaalde zaken te noteren zoals rechtsregels en wetten, de hoeveelheid oogst en belasting, maar ook om verhalen op te tekenen. De eerste teksten die mensen produceerden, waren logogrammen die in steen of gebakken klei werden gekrast. De tekens waren symbolen die op primitieve wijze verwezen naar de werkelijkheid. Het gebruik van symbolen was behoorlijk omslachtig. Er was een enorme hoeveelheid symbolen nodig om iets in taal te kunnen uitdrukken.

Vanuit het logogram werden klanktekens ontwikkeld zoals die van het spijkerschrift. Hiermee konden complexe zaken met minder tekens sneller worden genoteerd. Elk teken stond nu niet meer symbool voor een object of handeling, maar verwees naar een klank, zoals in onze taal elke letter of een combinatie daarvan, een klank symboliseert. De ontwikkeling van het schrift had ingrijpende gevolgen. Je moest immers kunnen lezen om toegang tot de inhoud te hebben.

Met de ontwikkeling van het schrift kwam een einde aan de prehistorie.
De geschiedenis van mensen werd kenbaar omdat een geschreven bron ons op een directe manier met een verloren maatschappij in aanraking kan brengen.

Het schrift - 2

De evolutie van logogrammen naar spijkerschrift.

De tekens staan voor een of meerdere lettergrepen, maar kunnen ook symbool staan voor een object of handeling.

  • Het arrangement De eerste stedelijke samenlevingen is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2021-05-19 12:37:16
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van