Geschiedenis Tijdvak 01 01

Geschiedenis Tijdvak 01 01

Inleiding - Levenswijze van jagers-verzamelaars

De prehistorie betekent letterlijk: 'vóór de geschiedenis'.
De prehistorie duurde heel erg lang: ongeveer 2,5 miljoen jaar.

In de prehistorie bestond het schrift nog niet. Mensen hebben dus geen geschreven bronnen nagelaten. Daarom is het lastig om de geschiedenis van de eerste mensen te beschrijven.

Archeologen onderzoeken overblijfselen van het leven van mensen uit alle tijden. Dus ook uit de prehistorie.
De overblijfselen zijn dingen die je kunt zien of aanraken. Ze zijn bewaard gebleven in de grond of in de zee. Bijvoorbeeld skeletten en gebruiksvoorwerpen.
Archeologen bedenken op die manier hoe de prehistorie eruit moet hebben gezien.

De prehistorie eindigde toen het schrift werd uitgevonden. Dat gebeurde niet overal op hetzelfde moment. In sommige gebieden eindigde de prehistorie eerder dan in andere gebieden.

Verspreiding eerste mensen

De eerste mensen leefden in Afrika. Vanuit Afrika trokken enkele mensensoorten naar andere delen van de wereld.

De 'homo sapiens' had het meeste succes. Deze 'moderne mens' bleef als enige mensensoort overal ter wereld over.

De eerste mensen

Homo Habilis: handige mens
Vindplaats: Afrika: Kenia, Tanzania
Wanneer: 2,4 miljoen jaar geleden
Homo Erectus: rechtopstaande mens
Vindplaats: Afrika, Zuid-Europa, Midden-Oosten, Zuidoost Azië
Wanneer: 1,9 miljoen jaar geleden
Neanderthaler
Vindplaats: Zuid en midden Europa en Midden-Oosten
Wanneer: 230.000 jaar geleden
Homo Sapiens: verstandige mens
Vindplaats: Afrika, Azië, Europa, Noord- en Zuid-Amerika
Wanneer: 137.000 geleden

Jagers en verzamelaars

De eerste mensen leefden van de jacht en van eetbare dingen die ze onderweg vonden. Daarom noemen we deze mensen jagers-verzamelaars.
Deze volken leefden nooit lang op één plek. De jagers reisden achter de dieren aan, want die trokken telkens verder op zoek naar voedsel.
Voor deze nomadische levenswijze hadden ze verplaatsbare hutten, gereedschap en wapens nodig. Die maakten zij van dierenhuiden, vuursteen, beenderen en hout.

Gereedschap en vuur

De eerste mensachtigen leefden waarschijnlijk 4 tot 6 miljoen jaar geleden in Oost-Afrika. Er leefden meerdere mensensoorten naast elkaar. Hoe ze precies leefden weten we niet.

Ongeveer 2,4 miljoen jaar geleden gingen mensen eenvoudig stenen gereedschap gebruiken.

Een half miljoen jaar geleden kon de mensensoort homo erectus waarschijnlijk zelf vuur maken. Door het vuur konden zij ook in de koudere gebieden van Europa en Azië gaan wonen.

Vuur maakte veel dingen makkelijker. Rauw vlees werd door koken of braden veel beter verteerbaar. Met vuur kon men gevaarlijke dieren wegjagen.

Voedsel

De mensen in de prehistorie waren de hele dag op zoek naar voedsel. Ze jaagden op mammoeten en rendieren voor vlees en huiden. Ze vingen vis en verzamelden eetbare planten en vruchten.

De rendierjagers jaagden met pijlen en speren.
De samenwerking tussen de jagers was heel belangrijk.
Ze omsingelden een mammoet of rendier. Ze jaagden het ook wel op tot het van een rotswand viel. Of totdat het vast bleef zitten in een moeras. Daarna werd het dier aangevallen en gedood.

Aan het eind van de ijstijd (14.000 v Chr) was West-Europa een uitgestrekte toendra.
Door het toendraklimaat was de bodem zes maanden per jaar bevroren. Daardoor groeiden er geen bomen, maar alleen grassen, mossen en lage struiken.
In de zomer ontdooide alleen de bovenste laag van de toendra. De bodem was daardoor moerassig. Er trokken grote kuddes rendieren rond.

Video: De mammoet

De mammoet: koning van de ijstijd

Rendierjagers

In Nederland en het gebied van de huidige Noordzee (de lage landen) leefden aan het einde van de ijstijd de rendierjagers. Op de toendra leefden grote kuddes rendieren. Rendierjagers volgden de kuddes en jaagden in kleine groepen. Deze mensen waren altijd onderweg. Daarom leefden ze in tenten van rendierhuiden.

Vanaf 8000 jaar geleden werd het warmer. Het gebied dat we nu Nederland noemen raakte bedekt met bossen. Door het smeltende ijs ontstond de Noordzee.
Rendieren trokken weg. De eland, het everzwijn, beren en herten bevolkten ons land.
Men jaagde ook op deze dieren, met lichte wapens gemaakt van hout en been. Mensen leefden in basiskampen die bestonden uit enkele ronde hutten. Voor de jacht waren mannen vaak meerdere dagen van huis.

Grotschilderingen

De jagers en verzamelaars woonden in tenten of in grotten. Ze hadden weinig bezittingen.

In grotten zijn vaak grotschilderingen gevonden.
Deze schilderingen hebben vaak te maken met de jacht. Men schilderde meestal dieren, soms mensen. Men wilde er waarschijnlijk de goden gunstig mee stemmen.

De mensen sneden ook wel kleine beeldjes uit bot of ivoor. Die moesten geluk brengen bij de jacht. 

Video: Mensen in de steentijd

Jagers en verzamelaars: mensen in de steentijd

  • Het arrangement Geschiedenis Tijdvak 01 01 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    21-08-2025 12:46:20
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Geschiedenis;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Wikiwijs is een dienst van