Intocht van Canadese en Britse
militairen in Utrecht
Na de oorlog wilden mensen niet weer in de ellende van de jaren dertig terechtkomen. Maar al snel na de bevrijding kwamen ze voor grote problemen te staan. De eerste jaren na de oorlog heerste er grote werkloosheid en de belangrijkste landen, de Verenigde Staten en Rusland, experimenteerden met de atoombom en raakten verwikkeld in ‘de Koude Oorlog’.
De politieke verhoudingen leken al snel op die van voor de oorlog en in Nederlands-Indië kwam de bevolking in opstand tegen de Nederlandse koloniale overheersing.
Als gevolg daarvan verschijnen er in de literatuur nogal wat romans waarin met heimwee wordt teruggekeken op de Indische tijd. Er zijn echter ook verschillende schrijvers die hun twijfels hadden over de manier waarop de Nederlandse kolonies bestuurd werden.
Daarbij werd langzamerhand duidelijk welke misdaden in de concentratiekampen hadden plaatsgevonden. Jongeren geven de volwassenen hiervan de schuld en kiezen voor een andere visie op de mens en de toekomst.
Jean Paul Sartre
Grote invloed op de jongeren hadden in de eerste jaren na de oorlog existentialisten zoals de Franse schrijver Jean Paul Sartre. Hij wil dat de mens existeert, wat wil zeggen dat de mens in volledige vrijheid moet kunnen beslissen en ook volledig verantwoordelijk is voor zijn keuze.
De mens zal daarbij sociale rechtvaardigheid als uitgangspunt moeten nemen.
Het idee van de volledige vrijheid doorbrak vele taboes op het gebied van de seksualiteit. Omdat daardoor veel traditionele waarden opzij werden geschoven, ontstaat er voor veel mensen een vreemde en chaotische wereld.
In de literatuur kom je dan ook thema’s als (angst voor) de dood, vervreemding en vergankelijkheid tegen. Naast de invloed van het existentialisme zien we ook veel surrealistische invloeden. In nogal wat romans zien we de werkelijkheid vervagen en doemt een magisch-realistische wereld op.
Wat kan ik straks?
Leerdoelen
Aan het eind van deze opdracht kun je:
in het kort omschrijven welke invloed de periode na de Tweede Wereldoorlog op de literatuur had;
minimaal drie schrijvers uit de periode na de Tweede Wereldoorlog noemen;
aangeven wat de ideeën waren van de Cobragroep;
de stroming die ontstond in de jaren zestig kort omschrijven;
minimaal twee schrijvers uit die periode noemen;
in het kort omschrijven hoe de Vlaamse literatuur na de Tweede Wereldoorlog opleefde en minimaal één Vlaamse schrijver noemen.
Wat ga ik doen?
De opdracht 'Literatuurgeschiedenis 1945-1970' bestaat uit de volgende onderdelen
Onderdeel
Tijd in SLU
Inleiding
0,5
Na de Tweede Wereldoorlog
1,5
De jaren zestig
1,5
Literatuur Vlaanderen
1
Afsluiting
3
Totaal
7 à 8
De tijd is een inschatting.
Na WO II
Inleiding
Cobragroep
In 1949 zien we dat jonge dichters zich aansluiten bij de Cobragroep (Copenhague, Bruxelles en Amsterdam).
De Cobrakunstenaars (o.a. Karel Appel en Corneille) wilden vitale kunst maken en alles wat dat belemmerde, moest weg.
Kunst moest een directe uiting, een spontaan gebaar, een schreeuw zijn. Dichters lieten hun werk illustreren met werk van deze moderne schilders.
Bekijk de video.
Genres
Bekentenisroman
de ‘ik’ geeft vooral de gevoelens en opvattingen van de schrijver weer.
Beeldverhaal
Marten ToonderEen verhaal dat bestaat uit plaatjes met tekst.
Denk aan de verhalen van Heer Bommel en Tom Poes geschreven door Marten Toonder.
Bekijk de video.
Schrijvers uit de jaren vijftig
Marga Minco
Bekende schrijvers/dichters uit de periode na de Tweede Wereldoorlog zijn:
In de jaren zestig zien we o.a. door de Provobeweging een sterk verlangen naar democratisering. In de literatuur komt er een einde aan de ‘Beweging van vijftig’. De vernieuwing in de literatuur zien we vooral in de poëzie.
De nieuwe stroming wordt ook wel het nieuw realisme genoemd. Een stroming waarin alledaagse gebeurtenissen het uitgangspunt vormen. Deze moeten dan op een andere manier bekeken worden en voor verwondering zorgen.
Hiervoor gebruikte men o.a. krantenberichten, reclame-uitingen en boodschappenlijsten.
Een dichter die zich hierdoor liet inspireren was K. Schippers.
er stapt een man in een auto
verricht de nodige handelingen
voor het rijden
en rijdt
daarna
dan ook
inderdaad
weg.
K. Schippers
Genres
Readymade
een tekst die wordt losgemaakt uit de oorspronkelijk context en daardoor een gedicht wordt.
Column
een beschouwing van hooguit een krantenkolom.
Schrijvers uit de jaren zestig
Jan Wolkers
Veel romans uit de jaren 60 ademen de sfeer van rebellie, kritiek op de consumptiemaatschappij die dit tijdperk bij uitstek kenmerkt. Schrijvers waarbij dat goed te merken is, zijn o.a. Jan Wolkers, J. Bernlef en Jan Cremer.
Na de Tweede Wereldoorlog zien we een heropleving van de Vlaamse literatuur.
Voorbeelden van Vlaamse auteurs in die periode zijn:
- Jos Vandeloo (1925-2015)
- Ward Ruyslinck (1929-2014)
- Hubert Lampo (1920-2006)
Jos Vandeloo en Ward Ruyslinck waren maatschappelijk zeer betrokken schrijvers. Zo schreef Vandeloo in Het gevaar (1960) over de gevaren van kernenergie. Bekend van hem is ook De vijand (1962) over een jongen aan het eind van de oorlog die ziet dat zijn vriendin contact heeft met een Amerikaanse soldaat en dat o.a. zijn vader door de Duitsers wordt meegenomen.
De oorlog speelt ook een belangrijke rol in het werk van Ward Ruyslinck. Hij moest in 1940 met zijn ouders vluchten voor de Duitsers. De dood van zijn broer in 1948 zorgt ervoor dat hij zijn vertrouwen in God verliest.
De dood met allerlei oorzaken speelt sowieso een belangrijke rol in zijn boeken. Zo ook in zijn bekendste boek Wierook en tranen (1958). In dat boek zijn een jongetje van negen, een iets ouder meisje en nog meer mensen op de vlucht. Het meisje wordt door de Duitsers verkracht en gaat dood.
Hubert Lampo rekenen we tot de magisch realisten. Magische realisten doen een poging de werkelijkheid te verbinden met een andere of hogere werkelijkheid. Volgens Lampo brengt een schrijver tijdens het schrijven zaken tot uiting die onbewust bij hem leven.
Bekende romans van Lampo zijn: Terugkeer naar Atlantis (1953), De komst van Joachim Stiller (1960).
Afsluiting
Schrijvers
In deze opdracht zijn de volgende schrijvers besproken.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De docent verdeelt de klas in groepen van ongeveer vier leerlingen.
Overleg met elkaar en zoek een boek dat je allemaal hebt gelezen of wilt gaan lezen.
Vraag je docent om suggesties.
Bekijk op YouTube voorbeelden van filmtrailers en bespreek de vormkenmerken.
Enkele vormaspecten waar je op moet letten:
het gebruik van teksten en tussentitels waarmee het verhaal wordt uitgelegd;
de muziek (op de achtergrond);
de montage (vaak veel en korte shots);
genre-kenmerken (bij een komedie: een paar grappen, komische filmbeelden, bij een thriller: spannende beelden);
een trailer is kort en krachtig (hooguit 2 minuten).
Als de keuze bepaald is en het boek gelezen, gaan jullie:
Het boek bespreken. Wat zijn de dingen die je zijn bijgebleven? Welke beelden moeten er in de trailer? Bekijk ook het filmpje:
Kies vervolgens:
een filmvorm
een camera
de beelden die je wilt filmen, maar zorg ervoor dat je open plekken overhoudt (Er moeten vragen bij de kijker overblijven.)
Per groepje heb je nodig: een laptop/Mac/PC met gratis montagesoftware Windows Movie Maker of Apple iMovie.
- Nederlandstalige handleiding bij Windows Movie Maker: https://support.microsoft.com/
- Nederlandstalige handleiding bij Apple iMovie: https://manuals.info.apple.com/
Presenteer de resultaten aan de klas die vervolgens de beste trailer kiest.
Aandachtspunten bij het maken van de trailer:
Welke vormaspecten zijn uitgevoerd? Zijn die op een goede/effectieve manier gebruikt?
Is de essentie van het boek weergegeven? Zijn er nog open plekken?
Hoe is de montage?
Hoe is de presentatie, is het boeiend genoeg?
Afsluiting
Inleiding
Heb je een beeld gekregen over de periode kort na de Tweede Wereldoorlog, hoe mensen zich voelden? Hoe beïnvloedde dat de literatuur in die periode?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen nog eens door. Kun je de stromingen die ontstonden na de Tweede Wereldoorlog en in de zestiger jaren in het kort omschrijven?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht stond een studiebelasting van 7 à 8 SLU.
Had je voldoende tijd, ook voor het maken van de opdrachten?
Inhoud
Voor het examen Nederlands moet je verslag doen van je leeservaringen met acht door jezelf geselecteerde literaire werken.
Ben je een schrijver tegengekomen waarvan je iets wilt gaan lezen voor je lijst?
Heb je alle informatie over de schrijvers bestudeerd of alleen van een paar (bekende) schrijvers?
Eindopdrachten
Heb je alle drie eindopdrachten gemaakt? Vond je het leuk om een trailer te maken?
Het arrangement Literatuur: 1945-1970 h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De module Literatuur 1945-1970 havo is ontwikkeld door Fred Marsman (CambiumNed) en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
De opdracht 'Literatuurgeschiedenis 1945-1970' bestaat uit de volgende onderdelen
In deze opdracht zijn de volgende schrijvers besproken.
Inleiding
