Na de onstuimige zeventiende eeuw waarin Nederland onafhankelijk werd en een bloeiende economie kende, is de achttiende eeuw een nogal saaie periode waarin men genoot van de verworven rijkdommen.
De literatuur werd in eerste instantie vooral beïnvloed door het Frans-classicisme.
Daarnaast zien we invloeden van het rationalisme en de verlichting.
In de tweede helft wordt ook het gevoel weer belangrijk en zien we het ontstaan van de pre-romantiek.
Als schrijvers daarbij in het uiterste vervallen, spreken we van het sentimentalisme.
De tweede helft van deze eeuw wordt verder sterk beïnvloed door een conflict tussen groepen die de macht van de stadhouder wilden beperken (de patriotten) en de prinsgezinden die de macht van de stadhouder onveranderd wensten te zien.
Ook in Frankrijk wil de burgerij minder macht voor de koning en in 1789 breekt de Franse revolutie uit.
Als de Fransen in 1795 Den Haag innemen, komen we met het uitroepen van de Bataafse republiek geheel onder Franse invloed.
Wat kan ik straks?
Leerdoelen
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de kunst en literatuur tijdens de volgende stromingen omschrijven:
- Frans-classisisme
- Verlichting - rationalisme
- Sentimentalisme
van iedere stroming minimaal één schrijver noemen.
Wat ga ik doen?
De opdracht 'Literatuur 18e eeuw' bestaat uit de volgende onderdelen:
Onderdeel
Tijd in SLU
Inleiding
0,5
Frans-classicisme
0,5
Verlichting/rationalisme
0,5
Sentimentalisme
0,5
Afsluiting
1,5
Totaal
3 à 4
De tijd is een inschatting.
Frans-classisisme
Cuvilliés-theater
In het begin van de achttiende eeuw waren de kunsten en literatuur uit Frankrijk erg belangrijk. In de kunst is de rococo toonaangevend. Deze stijl is sierlijk, elegant en speels. Lichte kleuren, bladgoud en pasteltinten komen veel voor.
Bekijk de video.
In de literatuur is het Frans-classicisme toonaangevend. Dichtgenootschappen werkten volgens klassieke richtlijnen, maar deze werden wel aan de eisen van de tijd aangepast.
Vooral de toneelkunst moest natuurlijker en eenvoudiger zijn dan bij klassieken. De tot dan toe geldende klassieke voorschriften vonden de Frans-classicisten ouderwets. Ze pasten ze daarom aan aan de eigen tijd.
De belangrijkste vertegenwoordiger van het Frans-classicisme was in Nederland PieterLangendijk.
Andere schrijvers zijn Betje Wolff en Aagje Deken, Justus van Effen en Hiëronymus van Alphen.
Vanaf 1725 zien we dat onze literatuur in toenemende mate beïnvloed wordt door het rationalisme. Rationalisten gaan ervan uit dat alleen het gebruik van het menselijk verstand (ratio) kan leiden tot zinnige kennis. Het verstand (de rede) kan de mens bevrijden van onwetendheid en bijgeloof. De mens is van nature goed en als hij op de juiste manier gebruikmaakt van de rede, zal dat leiden tot voorspoed en geluk. Uit deze visie is de verlichting ontstaan.
Opvoeding is in de verlichting een belangrijk thema. Volgens rationalisten kan een kind alleen in vrijheid opgroeien tot een volwaardig burger. In de tweede helft van de achttiende eeuw wordt naast het verstand ook het gevoel steeds belangrijker. Belangrijk waren daarbij de ideeën van de Fransman Jean Jacques Rousseau. Volgens Rousseau moest de mens terug naar de natuur, naar een mens die niet kiest voor materiële zaken.
In de literatuur wordt er om deze ideeën te verspreiden, gebruikgemaakt van nieuwe genres zoals het essay, de roman (in briefvorm) en spectatoriale geschriften.
Een Nederlandse dichter die de idealen van de verlichting verdedigt, is JacobusBellamy.
Beschouwing over een onderwerp uit de wetenschap of kunst.
Roman in briefvorm
Een roman die bestaat uit brieven die verschillende personen naar elkaar schrijven.
Spectatoriale geschrift
Tijdschrift waarin allerlei godsdienstige, politieke en literaire onderwerpen worden besproken.
Kindergedicht
Gedicht speciaal geschreven voor kinderen met een opvoedkundige strekking.
Sentimentalisme
Rhijnvis Feith
In de tweede helft van de 18e eeuw wordt het persoonlijk gevoelsleven steeds belangrijker. Als schrijvers daarbij hun gevoelens overdrijven spreken we van het sentimentalisme.
Kenmerkend is een sterke overgevoeligheid, het zoeken naar medelijden en zaken die tranen kunnen opwekken. Onderwerpen waar de sentimentelen veel over schreven zijn religie, liefde, deugd, eenzaamheid en dood.
Bekijk de video.
Een Nederlandse vertegenwoordiger van het sentimentalisme is de schrijver en dichter Rhijnvis Feith.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen nog eens door.
Kun je enkele kenmerken noemen van de drie beschreven stromingen?
Hoe ging het?
Tijd
Voor deze opdracht stond een studiebelasting van 3 à 4 SLU.
Had je voldoende tijd?
Inhoud
In de opdracht ben je een aantal schrijvers uit de 18e eeuw tegengekomen.
Is er een schrijver bij waarvan je een boek zou willen lezen voor je lijst?
Het arrangement Literatuur: 18e eeuw h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De module Literatuur 18e eeuw HV is ontwikkeld door Fred Marsman (CambiumNed) en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use .
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Na de onstuimige zeventiende eeuw waarin Nederland onafhankelijk werd en een bloeiende economie kende, is de achttiende eeuw een nogal saaie periode waarin men genoot van de verworven rijkdommen.
In deze opdracht heb je kennis gemaakt met de volgende schrijvers/dichters.
Kan ik wat ik moet kunnen?
