De Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC) was een zeer succesvol Nederlands handelsbedrijf. In de 17e en 18e eeuw bezat het monopolie op de handel met Azië. De VOC was de eerste echte multinational ter wereld. De VOC wordt ook gezien als het eerste bedrijf dat aandelen uitgaf om de scheepsreizen te kunnen bekostigen. In het begin werden de opbrengsten gebruikt om de opstand tegen Spanje te betalen, maar door de hoge opbrengsten bleef er steeds meer geld over voor rijkdom en cultuur. Nederland was voorloper op vele gebieden zoals kunst, literatuur en wetenschap.
West-Indische Compagnie
Naast de VOC was er ook nog de WIC, de West-Indische Compagnie. Die richtte zich op de handel in West-Afrika en Amerika. De VOC zette in veroverde gebieden de lokale bevolking in, maar de WIC bedreef slavenhandel. De WIC maakte gebruik van Afrikaanse slaven om de Amerikaanse plantages te bewerken.
De WIC hield zich ook meer bezig met piraterij tegen zijn Europese vijanden dan de VOC. Denk aan de zilvervloot die Piet Hein op de Spanjaarden veroverde voor de Amerikaanse kust.
Probleemstelling
Trots op de VOC en WIC?
Veel Nederlanders zijn erg trots op de VOC, omdat het ‘ons’ herinnert aan de Gouden Eeuw. Nederland had er heel anders uitgezien als de VOC niet was opgericht. Amsterdam is daar het belangrijkste voorbeeld van. En een polder als de Haarlemmermeer kon worden drooggelegd omdat er toen grote hoeveelheden geld in omloop waren.
Aan de andere kant van deze medaille: slavenhandel, oorlogvoering, onderdrukking, plundering... Daar zijn we niet trots op.
Sinds deze eeuw groeit het protest tegen het heldendom van hoofdpersonen uit de Gouden Eeuw en dan met name de mannen die groot zijn geworden door de VOC en de WIC. Moeten we nog wel standbeelden of straten en pleinen vernoemen naar Jan Pieterszoon Coen of Peter Stuyvesant? Moeten kinderen op de Michiel de Ruyterschool zitten?
De vraag daarbij is natuurlijk in hoeverre je het huidige tijdsbeeld kunt vergelijken met dat van de Gouden Eeuw. Een periode waar andere normen en waarden gehanteerd werden. In hoeverre moet een huidige generatie excuses maken voor de handelswijze van onze voorvaderen of is het afkeuren voldoende?
Wereldhandel en slavernij: trots of niet trots
In deze opdracht bedenk je zelf een vraag waarmee je het onderwerp wereldhandel en slavernij gaat onderzoeken. Je kiest zelf een vorm om de resultaten van je onderzoek te presenteren. Je houdt rekening met hoe wij nu oordelen over hoe mensen vroeger dachten.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Je bedenkt zelf een hoofdvraag waarmee je je onderzoek over het onderwerp wereldhandel en slavernij richting geeft.
Deelvragen:
Mogelijke vragen om een hoofdvraag te kunnen beantwoorden.
Wat waren de doelstellingen van de VOC en de WIC en hoe bereikten zij die doelstellingen?
Wat waren de gedeelde waarden in die tijd ten aanzien van handel en slavernij?
Wat zijn nu de gedeelde waarden ten aanzien van handel en slavernij?
Wat is ons oordeel over de VOC en de WIC?
In hoeverre moet de huidige maatschappij excuses maken voor het slavernijverleden?
Wat ga je leren?
Domein A: Historisch besef
A5 Historische vraag en bronnen
Je kunt een vraag formuleren.
Je kunt voor een vraag bruikbaar bronnenmateriaal verwerven en gegevens uit dit materiaal selecteren.
A7 Oordelen
Je kunt bij het geven van oordelen over het verleden rekening houden
met:
het onderscheid tussen feiten en meningen.
tijd- en plaatsgebondenheid van interpretaties en oordelen afkomstig van personen uit het verleden en afkomstig van hedendaagse personen, onder wie hij zelf.
de rol van waardepatronen in heden en verleden.
het ondersteunen van uitspraken met behulp van argumenten.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit
tijdvak 6 een rol:
Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie.
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit
tijdvak 7 een rol:
Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.
Onderstaande Kernbegrippen worden toegelicht in de Begrippenlijst.
VOC
WIC
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
handelskapitalisme
wereldeconomie
imperialisme
Europese overheersing
plantagekoloniën
trans-Atlantische slavenhandel
abolitionisme
Wat ga je doen?
Activiteiten
Stap
Activiteit
Wat kan ik al?
Wat weet je nog over de activiteiten van de WIC en de VOC? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over handel over de wereld en Europa en de slavernij. Ook kijk je video's over dit onderwerp. Aan de hand van de Kennisbanken en de video's beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Met behulp van twee bronnen beantwoord je vragen over de VOC.
Stap 3
Met behulp van twee gegevens beantwoord je een vraag over Elmina.
Stap 4
Je geeft aan waarom slavenhandel in strijd is met de verlichte idealen.
Stap 5
Je schrijft een kort pleidooi voor of tegen de moderne beeldenstorm.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
Doornemen van de bronnen en maken van het eindproduct.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Leeg invulschema waarin je de overeenkomsten en verschillen tussen VOC en WIC kunt invullen.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is ongeveer 5 SLU.
Wat kun je al?
Wat weet je nog over de ontwikkeling van het wetenschappelijk denken?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van de volgende onderdelen uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets. Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbanken die hieronder staan niet te lezen. Scoor je onvoldoende? Dan moet je de volgende Kennisbanken alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bestudeer de onderdelen uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Maak tijdens het bestuderen van de onderwerpen aantekeningen.
Besteed aan ieder onderwerp ongeveer een half uur.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC)
De Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) was een handelsmaatschappij die in 1602 in Nederland werd opgericht. De VOC bezat het handelsmonopolie op de handel met Nederlands-Indië.
West-Indische Compagnie (WIC)
De West-Indische Compagnie werd in 1621 opgericht door de Staten-Generaal en kreeg het octrooi om handel te drijven ten westen van Kaap de Goede Hoop, dat wil zeggen op de westkust van Afrika en in Amerika.
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
(1588-1795) werd ook wel de Verenigde Provinciën genoemd. Hij bestond uit acht soevereine provincies: Groningen, Friesland, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Holland, Zeeland en Drenthe. Elke provincie bestuurde het eigen gebied. Vertegenwoordigers van de zeven provincies (Drenthe viel hierbuiten) stuurden vertegenwoordigers naar de Staten-Generaal in Den Haag.
Handelskapitalisme
Economisch systeem waarbij kooplui dankzij hun kapitaal het productieproces controleren, grote winsten maken in de internationale handel en hun kapitaal verder vergroten. Zo bracht de VOC kapitaal bijeen door de uitgifte van aandelen.
Wereldeconomie
Alle economische handelingen van een land zelf in combinatie met de economische contacten tussen landen in de wereld.
Imperialisme
Het uitbreiden van macht door landen in andere delen van de wereld. Deze machtsuitbreiding ontstaat door veroveren en beheersen.
Europese overheersing
Het overheersen van de wereldeconomie door Europese landen.
Plantagekoloniën
Koloniën met grote plantages (landbouwbedrijven) die het doel hadden om zoveel mogelijk uitheemse producten te verbouwen voor het moederland. Denk daarbij aan tabak, suiker, katoen en koffie. Op de meeste plantages waren slaven aan het werk.
Trans-Atlantische slavenhandel
Het vervoeren van Afrikaanse slaven per schip naar Amerika door verschillende Europese landen. Binnen de verschillende handelscompagnieën die deze slavenhandel uitvoerden was grote concurrentie.
Abolitionisme
Het streven naar afschaffing van de slavernij.
Eindproduct: Vergelijk VOC en WIC
Download het lege invulschemawaarin je de overeenkomsten en verschillen tussen VOC en WIC kunt invullen.
Onder de knop 'Bronnen' vind je links naar verschillende websites over Handel, Slavernij, Het journaal van Bontekoe en Rijkdom. Ook vind je er informatie over de omvang van de Nederlandse slavenhandel.
Gebruik de bronnen om de overeenkomsten en verschillen in te vullen.
Bekijk de deelvragen bij deze opdracht. Kijk of jullie samen antwoord kunnen geven op de verschillende deelvragen.
Bedenk nu samen een hoofdvraag die past bij dit onderwerp.
Kies een eindproduct uit waarmee jullie antwoord kunnen geven op de hoofdvraag.
Wees creatief, maar verlies je einddoel niet uit het oog. Zorg dat het overzichtelijk blijft.
Maak samen het eindproduct.
Beoordeling
Jullie docent let er bij de beoordeling op dat jullie eindproduct de volgende punten bevat:
een schematisch overzicht met de overeenkomsten en de verschillen tussen de VOC en de WIC: gebruik daarvoor de invultabel.
de zichtbare gevolgen van de rijkdom die de VOC bracht: grachtengordel, herenhuizen en buitenhuizen.
uitvindingen en ontdekkingen die bijdroegen aan het succes van de Nederlandse scheepvaart.
de voor- en tegenargumenten voor de afschaffing van slavernij (het abolitionisme).
de huidige visie op de 'foute helden'.
een beschouwing over de probleemstelling van deze opdracht.
Weging
40 % mate van volledigheid.
40 % beheersing van de vaardigheid.
20 % uitvoering van je eindproduct.
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De video 'Slavernij en abolitionisme' van Joost van Oort past goed bij deze opdracht.
De gedenkwaardige beschrijving van de reis naar Oost-Indië van schipper Willem IJsbrandtsz. Bontekoe uit Hoorn, in de jaren 1618 tot en met 1625.
De tekst is te vinden op de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren.
De Canon van Nederland – entoen.nu – geeft informatie over:
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je de kenmerkende aspecten uit de verschillende tijdvakken kunt noemen.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 5 à 6 SLU.
Ben je dit aantal uur met de opdracht bezig geweest?
Inhoud
De inhoud van deze opdracht ligt in gevoelig in de huidige tijd. In de tijd van Black Lives Matter en de vraag om excuses voor het verleden worden mensen, door het geven van hun mening, steeds vaker in twee fronten geplaatst. Terwijl het veel beter zou zijn om hier samen over te praten en juist eenheid te creëren. Hoe sta jij hier in? Heeft het maken van deze opdracht jouw visie veranderd?
Eindopdracht
Was het eenvoudig om zelf een hoofdvraag en een passend eindproduct te bedenken?
Ben je tevreden over het resultaat?
Het arrangement 07.1 VOC WIC wereldhandel en slavernij h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'VOC en WIC - wereldhandel en slavernij' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 7 met het onderwerp: VOC WIC wereldhandel en slavernij. In de 16e eeuw had Portugal het monopolie op de handel in specerijen in Azië, maar vanaf 1600 veranderde dat snel door de oprichting van de VOC. De VOC en de WIC waren belangrijke handelsmaatschappijen die de wereldhandel stimuleerden en financiële pijlers werden onder de Republiek der Nederlanden. De VOC richtte zich op handel met West-Indië en kaapvaart op Spaanse schepen. De WIC, opgericht na het Twaalfjarig Bestand met Spanje, had als doel handel, kolonisatie en kaapvaart ten koste van de Spaanse en Portugese bezittingen. De VOC was een succesvolle multinational, terwijl de WIC minder succesvol was. De VOC maakte ongeveer 8000 reizen naar en binnen Azië en haar rijkdom was een belangrijke financiële steunpilaar voor de Republiek. De VOC en de WIC hadden invloed op de handel in Azië, waarbij concurrenten werden buitengesloten en de productie streng werd gereguleerd. De ontdekkingsreizen van Europeanen leidden tot een toenemende handelslust en expansie, waarbij producten zoals suiker steeds populairder werden op de Europese markt. De inheemse bevolking op de plantagekolonies bleek echter vaak niet geschikt voor de zware werkomstandigheden, dus begonnen Europeanen arbeidskrachten uit Afrika te halen, die als slaven werden behandeld. De Verlichting en de opkomst van industrialisatie zorgden voor groeiend verzet tegen slavernij en slavenhandel (abolitionisme). In 1807 werd de slavenhandel verboden voor Britten, gevolgd door andere landen. De roep om afschaffing werd sterker, culminerend in de afschaffing van de slavernij in verschillende landen, waaronder Engeland (1834) en Nederland (1863). In de Verenigde Staten leidden conflicten over slavernij tot de Burgeroorlog, die uiteindelijk resulteerde in de afschaffing van de slavernij (1865). De strijd tegen slavernij werd gesteund door invloedrijke figuren zoals William Lloyd Garrison en boeken zoals "De negerhut van oom Tom". Tegenwoordig is er in veel landen zoals de VS, de VK en Nederland veel kritiek op standbeelden van personen uit de gouden eeuw die als helden werden gezien maar veel te maken hadden met de slavernij. Veel mensen willen deze beelden niet meer in het straatbeeld hebben en er ontstond een beeldenstorm. Hierover is momenteel nog veel discussie gaande.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
De tijd van pruiken en revoluties (1700 - 1800);
Geschiedenis;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 7 met het onderwerp: VOC WIC wereldhandel en slavernij. In de 16e eeuw had Portugal het monopolie op de handel in specerijen in Azië, maar vanaf 1600 veranderde dat snel door de oprichting van de VOC. De VOC en de WIC waren belangrijke handelsmaatschappijen die de wereldhandel stimuleerden en financiële pijlers werden onder de Republiek der Nederlanden. De VOC richtte zich op handel met West-Indië en kaapvaart op Spaanse schepen. De WIC, opgericht na het Twaalfjarig Bestand met Spanje, had als doel handel, kolonisatie en kaapvaart ten koste van de Spaanse en Portugese bezittingen. De VOC was een succesvolle multinational, terwijl de WIC minder succesvol was. De VOC maakte ongeveer 8000 reizen naar en binnen Azië en haar rijkdom was een belangrijke financiële steunpilaar voor de Republiek. De VOC en de WIC hadden invloed op de handel in Azië, waarbij concurrenten werden buitengesloten en de productie streng werd gereguleerd. De ontdekkingsreizen van Europeanen leidden tot een toenemende handelslust en expansie, waarbij producten zoals suiker steeds populairder werden op de Europese markt. De inheemse bevolking op de plantagekolonies bleek echter vaak niet geschikt voor de zware werkomstandigheden, dus begonnen Europeanen arbeidskrachten uit Afrika te halen, die als slaven werden behandeld. De Verlichting en de opkomst van industrialisatie zorgden voor groeiend verzet tegen slavernij en slavenhandel (abolitionisme). In 1807 werd de slavenhandel verboden voor Britten, gevolgd door andere landen. De roep om afschaffing werd sterker, culminerend in de afschaffing van de slavernij in verschillende landen, waaronder Engeland (1834) en Nederland (1863). In de Verenigde Staten leidden conflicten over slavernij tot de Burgeroorlog, die uiteindelijk resulteerde in de afschaffing van de slavernij (1865). De strijd tegen slavernij werd gesteund door invloedrijke figuren zoals William Lloyd Garrison en boeken zoals "De negerhut van oom Tom". Tegenwoordig is er in veel landen zoals de VS, de VK en Nederland veel kritiek op standbeelden van personen uit de gouden eeuw die als helden werden gezien maar veel te maken hadden met de slavernij. Veel mensen willen deze beelden niet meer in het straatbeeld hebben en er ontstond een beeldenstorm. Hierover is momenteel nog veel discussie gaande.
Wat weet je nog over de ontwikkeling van het wetenschappelijk denken?
Bestudeer de onderdelen uit de Kennisbank geschiedenis tweede fase.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
