De Britse historicus Jonathan Israël schrijft in zijn in 1996 verschenen boek
'The Dutch Republic' (De Republiek) dat Nederland in 1477 ontstond. Dat was het jaar waarin een aantal gewesten van het Bourgondische rijk in opstand kwam tegen het Bourgondische centrale gezag.
Tot ver in de Middeleeuwen hadden vorsten en koningen een verzameling graafschappen en hertogdommen als persoonlijk bezit in handen. Van enige samenhang tussen die gebieden was bijna geen sprake. In de loop van de Middeleeuwen kwam daar verandering in. Toen kreeg een aantal Europese staten een meer vaste vorm.
Proces van staatsvorming
Europese vorsten begonnen met het proces van staatsvorming. Zij brachten meer eenheid in het bestuur van hun gebieden. Ze stelden bijvoorbeeld overal dezelfde belastingen in (uniformering) en probeerden die efficiënt te innen met behulp van geschoolde ambtenaren (centralisering). De adel, de steden en de gewesten waren tegenstanders van dit beleid. Ze vonden dat de centralisatie van het bestuur hun positie bedreigde.
Probleemstelling
Min of meer verenigd
Alleen al een blik op de kaarten laat zien dat meer ‘centraal gezag’ nog lang niet betekende dat er ook meteen sprake was van de staten zoals wij die nu kennen. Jonathan Israël spreekt in zijn boek de stelling tegen dat de ‘min of meer verenigde’ Nederlanden uit de 15de eeuw met zijn 17-en op weg waren naar de vorming van een echte staat. Hij legt daarmee uit dat de noordelijke en de zuidelijke gewesten eigenlijk nooit echt bij elkaar hebben gehoord.
In deze opdracht ga je na hoe de centralisatie van de gebieden, die later tot de Republiek zouden horen, in zijn werk ging. Maar nog belangrijker is de vraag welke betekenis de kennis daarover heeft voor ons beeld van ‘Nederland’. Je kunt je voorstellen dat het voor het antwoord op die vraag kan uitmaken of je in Holland, in Friesland, in Limburg of bijvoorbeeld in Vlaanderen woont...
Presenteren
Je kiest zelf een presentatievorm die je geschikt vindt voor deze opdracht. Dat mag een verslag of spreekbeurt zijn, maar je mag ook een toneelstuk, muurkrant, website of clip maken.
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag en deelvragen
Hoofdvraag:
Welke betekenis heeft kennis van het proces van staatsvorming in Bourgondië voor (je kijk op) het huidige Nederland?
Deelvragen:
Wat wilden de Bourgondische vorsten bereiken met de nieuwe bestuurlijke instellingen? (Was ‘staatsvorming’ voor de vorst het doel?).
Wat was het economisch belang van de steden in het Bourgondische rijk?
Waarom was de adel niet enthousiast over de instelling van centrale (bestuurs)organen door de vorst?
Welke rol speelde de economie bij het proces van staatsvorming en centralisatie?
Kun je Bourgondië beschouwen als ‘aanzet’ tot het latere Nederland?
Wat ga je leren?
Domein A: Historisch besef
A4 Verandering en continuïteit
Je kunt in historische processen de samenhang tussen veranderingen en continuïteit beschrijven.
Je kunt de betekenis van historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen voor het heden aangeven.
Domein B: Oriëntatiekennis
Je kunt bij een kenmerkend aspect van een tijdvak een passend voorbeeld geven van een gebeurtenis, ontwikkeling, verschijnsel of handeling dan wel gedachtegang van een persoon en dit voorbeeld gebruiken om het betreffende aspect te verduidelijken;
In deze opdracht speelt het volgende kenmerkende aspect uit tijdvak 4 een rol:
het begin van staatsvorming en centralisatie.
Onderstaande kernbegrippen worden toegelicht in de begrippenlijst.
staatsvorming
centralisatie
Bourgondische Nederlanden
Staten-Generaal
Wat ga je doen?
Activiteiten
Stap
Activiteit
Wat kan ik al?
Wat weet je nog over het begin van Nederland? Je haalt je voorkennis op.
Stap 1
Je leest de informatie over het begin van de staatsvorming en centralisatie. Aan de hand van de Kennisbank beantwoord je een aantal vragen.
Stap 2
Je legt uit waarom 'trouw aan de vorst' past bij twee kenmerkende aspecten uit de late middeleeuwen, maar ook aansluit bij de feodalisme uit de vroege middeleeuwen.
Stap 3
Je legt uit hoe het verlenen van stadsrechten aan Deventer door keizer Hendrik V past bij het kenmerkende aspect 'staatsvorming en centralisatie'.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij de opdracht.
Eindproduct
of
Doornemen bronnen en maken eindproduct: eindproduct naar keuze.
Video's en bronnen
Hier vind je bronnen die passen bij deze opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
De studiebelasting voor deze opdracht is 3 à 4 SLU.
Afhankelijk van de keuze van het eindproduct.
Wat kun je al?
Wat weet je nog over het begin van Nederland?
Je kunt je geheugen opfrissen met behulp van het volgende onderdeel uit de Kennisbank onderbouw.
Denk je dat jij nog voldoende kennis hebt? Maak dan eerst de toets. Scoor je een voldoende? Dan hoef je de Kennisbank die hieronder staat niet te lezen. Scoor je onvoldoende? Dan moet je de volgende Kennisbank alsnog bestuderen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Staatsvorming
De ontwikkeling waarbij een gebied steeds meer als eenheid wordt bestuurd, door één overheid, vanuit een hoofdstad. Dit gebeurde in de late Middeleeuwen in veel gebieden.
Centralisatie
Centralisatie wil zeggen dat koningen en vorsten erin slaagden om een centraal bestuur in te stellen.
Bourgondische Nederlanden
Filips de Stoute verwierf in 1384 de graafschappen Vlaanderen en Artesië (een graafschap in Frankrijk). Dit gebied, een groot deel van de Lage Landen, werd tot 1482 door de hertogen van Bourgondië geregeerd en wordt Bourgondische Nederlanden genoemd.
Staten-Generaal
In 1464 kwam de door de Bourgondische vorsten opgerichte Staten-Generaal voor het eerst bij elkaar en vormde een middel om de gewesten en steden direct en centraal te kunnen aanspreken. De Eerste en Tweede Kamer samen heten tegenwoordig officieel de Staten-Generaal.
Eindproduct: Keuze
Bronnen
Onder de knop 'Bronnen' vind je een aantal links naar websites met informatie bij dit onderwerp.
Gebruik de bronnen om antwoord te geven op de deelvragen. Besteed aan het bestuderen van de bronnen ongeveer 1,5 uur. Je mag natuurlijk ook zelf bronnen zoeken. Maar let op dat je hier niet te veel tijd aan besteed.
Je gaat antwoord geven op de hoofdvraag.
Bedenk samen een eindproduct waarmee jullie antwoord kunnen geven op de hoofdvraag.
Bespreek samen wie welk deel van het eindproduct maakt.
Maak een duidelijke planning. Totale tijd is ongeveer 1,5 uur!
En zorg dat iedereen zich houdt aan de afspraken en planning.
Klaar?
Bekijk voordat jullie het eindproduct inleveren nog even naar de beoordelingscriteria per eindproduct in de Gereedschapskist.
Pas het eindproduct eventueel nog iets aan en lever het dan in bij je docent.
Beoordeling
Naast de productspecifieke beoordelingseisen let je docent op het volgende:
Je geeft een goed onderbouwd antwoord op de hoofdvraag.
Welkom bij de gereedschapskist. Hier vind je uitleg over alle werkvormen waarmee je je eindproducten maakt. Bij iedere werkvorm staat beschreven hoe je deze uitvoert, kun je inspiratiefilmpjes bekijken en vind je de beoordelingscriteria waaraan jouw product moet voldoen. Ook zie je welke digitale middelen je kunt gebruiken en aan welke vaardigheden je werkt tijdens het maken van je eindproduct. Veel succes!
Video's en bronnen
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
De volgende video van Joost van Oort gaat over Staatsvorming en past daarom goed bij de opdracht 'Het begin van Nederland'.
Karel V
De Nederlandse politiek van Karel V vertoonde sterke gelijkenissen met die van zijn voorvader, Karel de Stoute.
Canon van Nederland ( entoen.nu ): Karel V (1500-1558): De Nederlanden als bestuurlijke eenheid.
Terugkijken
Intro + probleemstelling
Lees de probleemstelling van deze opdracht nog eens door.
Past de probleemstelling goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Zorg dat je het kenmerkende aspect bij deze opdracht kunt noemen.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond een studiebelasting van 3 à 4 SLU uur.
Ben je die tijd ongeveer met de opdracht bezig geweest?
Eindopdracht
Welk eindproduct hebben jullie gemaakt? Ben je tevreden over het resultaat? Hoe verliep de samenwerking? Hebben jullie je aan de afspraken kunnen houden of moesten jullie halverwege de koers wijzigen? Zo ja, hoe kwam het dan dat jullie planning toch anders liep?
Afsluiting
Heb je de examenvragen gemaakt?
Was je goed voorbereid op deze vragen?
Het arrangement 04.4 Begin van Nederland h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
De opdracht 'Het begin van Nederland' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO in opdracht van Stichting VO-content.
Fair Use
In de Stercollecties van VO-content wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use.
Meer informatie: Fair use
Vragen
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk van VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Begin van Nederland. In de periode 1000-1500 vond staatsvorming plaats, waarbij het bestuur zich centraliseerde. De Bourgondische hertogen speelden een belangrijke rol in dit proces. Filips de Stoute en zijn zoon Jan zonder Vrees breidden hun invloed uit door huwelijksallianties en politieke manoeuvres. Jan zonder Vrees vocht om de macht in Frankrijk en profiteerde van de Engelse invasie. Zijn zoon, Filips de Goede, creëerde een machtig Bourgondisch rijk en wordt gezien als grondlegger van de Nederlanden.
Karel de Stoute, zoon van Filips de Goede, had grote ambities maar slaagde er niet in koning te worden. Hij kwam in conflict met de adel en steden. Ondanks uitbreiding van het Bourgondische rijk, verloor hij zijn leven in een veldslag. Zijn dochter Maria erfde een verarmd Bourgondië en zocht steun bij de steden en gewesten. Haar huwelijk met Maximiliaan I hield Frankrijk op afstand en het leger van Maximiliaan stopte de Franse opmars.
De Bourgondische vorsten hadden behoefte aan een permanent huurleger, wat leidde tot hogere belastingen en centralisatie van het belastingapparaat. De oprichting van de Staten-Generaal zorgde voor centrale controle. Hoewel er verzet was tegen de hoge belastingen, werd dit met harde hand onderdrukt.
Naast staatsvorming investeerden de Bourgondische vorsten in het hofleven om hun macht en invloed te tonen. Het Bourgondische hof concurreerde met het Franse hof als belangrijk cultureel centrum.
De Bourgondische hertogen speelden een prominente rol in de geschiedenis van de Nederlanden, waarbij ze het proces van staatsvorming en centralisatie bevorderden en een machtige positie verwierven in Europa.
Het materiaal bespreekt apart het onderwerp 'trouw aan de vorst' en 'Hendrik V'.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Geschiedenis;
De tijd van steden en staten (1000 - 1500);
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
3 uur en 30 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, begin van nederland, bourgondië, centralisatie, geschiedenis, huwelijksallianties, hv45, staatsvorming, steden en gewesten, stercollectie
04.4 Begin van Nederland h45
nl
VO-content
2021-08-16 12:13:19
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo, leerjaar 4 en 5. Dit is tijdvak 4 met het onderwerp: Begin van Nederland. In de periode 1000-1500 vond staatsvorming plaats, waarbij het bestuur zich centraliseerde. De Bourgondische hertogen speelden een belangrijke rol in dit proces. Filips de Stoute en zijn zoon Jan zonder Vrees breidden hun invloed uit door huwelijksallianties en politieke manoeuvres. Jan zonder Vrees vocht om de macht in Frankrijk en profiteerde van de Engelse invasie. Zijn zoon, Filips de Goede, creëerde een machtig Bourgondisch rijk en wordt gezien als grondlegger van de Nederlanden.
Karel de Stoute, zoon van Filips de Goede, had grote ambities maar slaagde er niet in koning te worden. Hij kwam in conflict met de adel en steden. Ondanks uitbreiding van het Bourgondische rijk, verloor hij zijn leven in een veldslag. Zijn dochter Maria erfde een verarmd Bourgondië en zocht steun bij de steden en gewesten. Haar huwelijk met Maximiliaan I hield Frankrijk op afstand en het leger van Maximiliaan stopte de Franse opmars.
De Bourgondische vorsten hadden behoefte aan een permanent huurleger, wat leidde tot hogere belastingen en centralisatie van het belastingapparaat. De oprichting van de Staten-Generaal zorgde voor centrale controle. Hoewel er verzet was tegen de hoge belastingen, werd dit met harde hand onderdrukt.
Naast staatsvorming investeerden de Bourgondische vorsten in het hofleven om hun macht en invloed te tonen. Het Bourgondische hof concurreerde met het Franse hof als belangrijk cultureel centrum.
De Bourgondische hertogen speelden een prominente rol in de geschiedenis van de Nederlanden, waarbij ze het proces van staatsvorming en centralisatie bevorderden en een machtige positie verwierven in Europa.
Het materiaal bespreekt apart het onderwerp 'trouw aan de vorst' en 'Hendrik V'.
arrangeerbaar, begin van nederland, bourgondië, centralisatie, geschiedenis, huwelijksallianties, hv45, staatsvorming, steden en gewesten, stercollectie
Tijd
Wat weet je nog over het begin van Nederland?
Bestudeer het onderdeel uit de Kennisbank geschiedenis.
Op internet zijn er veel geschiedenisvideo's te vinden.
Intro + probleemstelling
