Aletta Jacobs streed haar hele leven voor gelijke rechten van mannen en vrouwen.
In de tijd dat zij geboren werd, mochten vrouwen niet studeren of stemmen.
Dankzij haar strijd is dat allemaal veranderd.
Mannen en vrouwen zijn nu gelijkwaardig, of toch nog niet helemaal?
Praat over gelijke rechten tussen mannen en vrouwen met een klasgenoot.
Is het zo dat mannen en vrouwen tegenwoordig echt gelijke rechten hebben in Nederland?
Krijgen mannen en vrouwen even veel salaris voor dezelfde baan?
Kan een vrouw een mannenberoep uitvoeren en andersom?
Hoe zit dat in de rest van de wereld?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
beschrijven wie Aletta Jacobs was.
beschrijven waarvoor Aletta Jacobs zich allemaal heeft ingezet.
beschrijven dat in die tijd geboorteregeling taboe was.
uitleggen waarom tussen 1848 en 1918 vrouwen in Nederland niet mochten stemmen.
uitleggen waarom tussen 1848 en 1918 niet alle mannen in Nederland mochten stemmen.
het verschil tussen passief en actief kiesrecht beschrijven.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest informatie over Aletta Jacobs en haar contacten met minister Thorbecke. Je kunt aangeven hoe Thorbecke als minister aankeek tegen vrouwenrechten.
Stap 2
Je leest hoe Aletta geboorteregeling bespreekbaar probeerde te maken in de samenleving.
Stap 3
Je leest wat de rol was voor het vrouwenkiesrecht.
Stap 4
Je kunt de situatie waarin Aletta zich toen bevond, koppelen aan de situatie waarin feministen zich nu bevinden.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht
Je schrijft een brief aan een klasgenoot waarin je vertelt over het leven van Aletta Jacobs.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd:
Voor deze opdracht heb je 1,5 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: De eerste vrouw die …
Aletta Henriëtte Jacobs (1854-1929)
Er zijn maar weinig vrouwen die in de Nederlandse geschiedenis zo’n indruk hebben achtergelaten als Aletta Jacobs.
Aletta is het achtste kind (van de elf) van Abraham Jacobs en Anna de Jongh.
Alle 11 kinderen kregen de kans om te leren. Dat is zeer uitzonderlijk in die tijd.
Aletta zit als enige meisje tussen de jongens in de klas op de HBS (Hoogere Burger School, te vergelijken met het vwo van nu).
Aletta wil arts worden, net als haar vader. Daarvoor moet ze naar de universiteit, maar vrouwen worden daar niet toegelaten.
Als vijftienjarige haalt ze het examen van leerling-apotheker.
Een mannelijke leerling-apotheker heeft bij minister Thorbecke voor Onderwijs gevraagd om vrijstelling te krijgen van het toelatingsexamen voor de universiteit.
Aletta hoort dat zijn verzoek is goedgekeurd. Ze stuurt ook een brief naar Thorbecke.
Thorbecke geeft toestemming. Ze mag een jaar op proef aan de universiteit studeren. Na dat jaar zal hij beslissen of ze mag blijven.
Op 20 april 1871 begint Aletta met haar studie aan de universiteit van Groningen.
Ze is dan 17 jaar. Zij is de eerste vrouwelijke student van Nederland.
In kranten- en tijdschriftartikelen wordt ze uitgelachen. Haar broers zijn ook student.
Ze worden gepest vanwege hun zus. Eén van haar broers kan daar niet tegen.
Hij wil niets meer met zijn zus te maken hebben.
Dan komt het bericht dat minister Thorbecke stervende is.
Gauw doet Aletta nog enkele examens en vraagt de minister om zijn besluit.
Twee dagen na zijn dood krijgt Aletta de toestemming over de post. Ze mag verder studeren aan de universiteit.
Aletta slaagt als eerste vrouw in Nederland voor het arts-examen.
Een jaar later, in 1879, promoveert ze. Ze is dan de eerste vrouwelijke doctor in de medicijnen.
Stap 2: Dokter Jacobs
De vrouw: haar bouw en haar
inwendige organen
Dr. Aletta Jacobs wordt in 1879 huisarts in Amsterdam.
Niet iedereen vertrouwt een vrouwelijke dokter.
Sommige mensen vonden dat ze minder salaris moest krijgen dan haar mannelijke collega's.
Als dokter weet ze dat het lichaam van een man anders in elkaar zit dan het lichaam van een vrouw.
Vrouwen hebben soms andere kwalen dan mannen. De hoeveelheid medicijnen kan voor een vrouw anders zijn dan voor een man.
De medische stand hield daar geen rekening mee. Het was onfatsoenlijk om over vrouwenkwalen te spreken (spreken over kwalen van mannen mocht natuurlijk wel!).
Zij schrijft het boek ‘De Vrouw. Haar bouw en haar inwendige organen’.
Er staan beweegbare afbeeldingen van het lichaam en de organen in.
Beelden van het boek kun je bekijken in de volgende video.
De Jordaan was een Amsterdamse volksbuurt. Aletta ziet daar veel ellende onder de mensen.
Vooral vrouwen hebben het slecht. Vrouwen kregen in die tijd veel kinderen.
Dat was niet goed voor een vrouwenlichaam.
Aletta houdt veertien jaar lang twee keer per week een gratis spreekuur voor deze vrouwen.
Ze doet het werk gratis zodat alle vrouwen naar haar toe kunnen komen.
Seksuele voorlichting en het uitdelen van voorbehoedsmiddelen waren in Nederland een taboe.
In andere landen, zoals de Verenigde Staten, was dat zelfs verboden.
In 1881 schreef een Amerikaanse journaliste een artikel. Het ging over het gratis spreekuur van Aletta.
Ze noemde het 'de eerste openbare kliniek voor geboortenregeling ter wereld'.
Aletta kreeg brieven uit de hele wereld.
Mensen vonden Aletta's werk voor vrouwen geweldig. Maar niet iedereen was er blij mee.
In 1919 ontving ze van een organisatie van vrouwelijke artsen een uitnodiging.
Ze mocht spreken op een congres in Amerika. Ze wilde graag gaan, maar ze mocht Amerika niet in.
Van de Amerikaanse regering kreeg ze geen visum.
Bekijk het volgende filmpje op SchoolTV. Hierin zie je hoe Aletta vrouwen in de Jordaan hielp bij hun problemen.
De vragen onder de video gaan over de informatie in de video. Lees de vragen eerst even door. Video: Strijden voor rechten voor vrouwen(Kijk tot 1.23)
Stap 3: Vrouwenkiesrecht
Poster uit 1918,
ontwerp: T. Molkenboer
In het buitenland is Aletta vooral bekend om haar ideeën over geboortenregeling.
In Nederland kennen we Aletta vooral van haar strijd voor het vrouwenkiesrecht.
In de jaren vóór 1848 wordt Nederland geregeerd door een absoluut vorst.
In 1848 verandert dat. De leden van de Tweede Kamer worden vanaf dat moment gekozen door de mensen die mochten stemmen: de inwoners van het land.
Dat waren de mensen die een bepaald bedrag aan belasting betaalden.
Dat kwam neer op 10% van alle mannen in Nederland.
Het waren alleen mannen, omdat zij belasting betaalden.
Aletta is arts. Ze heeft voldoende inkomen en betaalt belasting.
Ze zou dus mogen stemmen. In 1883 stapt ze naar de Amsterdamse gemeenteraad voor een plaats op de kiezerslijst.
De gemeenteraad zegt tegen haar dat een vrouw geen burgerrechten heeft, en dus ook geen stemrecht.
Jacobs gaat naar de Amsterdamse rechtbank. Die moet maar beslissen of ze mag stemmen.
Het helpt niet. Dan gaat ze naar de Hoge Raad. Dat is de hoogste rechtbank van Nederland.
Ook de Hoge Raad besluit dat ze niet mag stemmen. Het is de man die belasting betaalt en dus heeft de vrouw geen stemrecht.
Maar voor de zekerheid wijzigen de politici de wet toch.
Vanaf 1887 staat in de wet: “De leden van de Tweede Kamer worden gekozen door mannelijke ingezetenen.”
Aletta is het er niet mee eens. Zij richt samen met andere vrouwen in 1894 de Vereniging voor Vrouwenkiesrecht (VVK) op.
De vereniging heeft afdelingen in het hele land. Aletta wordt eerst presidente van de afdeling Amsterdam (in 1895) en later (in 1903) presidente van het landelijk bestuur.
Zij wordt 'het gezicht' van de strijd voor het vrouwenkiesrecht. Ze reist het hele land door en houdt lezingen.
Ze organiseert congressen. Ze schrijft artikelen voor kranten en tijdschriften.
Ze legt contacten met soortgelijke verenigingen in het buitenland.
In 1911 en 1912 reist ze met de presidente van de Wereldbond van Vrouwenkiesrecht de hele wereld over.
In de video hieronder zie je de strijd van Aletta voor het vrouwenkiesrecht. Let goed op. De vragen onderaan deze pagina gaan ook over de video. Lees eventueel eerst even de vragen door.
Vanaf 1916 demonstreren vrouwen in Nederland elke dag voor het parlementsgebouw in Den Haag. Dat heeft succes.
In 1918 halen zij de eerste overwinning: vrouwen krijgen het recht om gekozen te worden (passief kiesrecht).
In 1919 komt het tweede succes: vrouwen hebben dezelfde rechten als mannen.
In 1922 is het eindelijk zover.
Dan zijn er voor het eerst verkiezingen in Nederland waarbij ook vrouwen naar de stembus gaan (actief kiesrecht).
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De strijd voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen noemen we 'feminisme'. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf' (1870-1920) in Nederland.
Het kiesrecht voor vrouwen was toen het belangrijkste doel.
De 'Tweede Feministische Golf' vond plaats in de jaren zestig, zeventig en tachtig van de twintigste eeuw. Vrouwen streden toen o.a. voor seksuele bevrijding en recht op abortus. Ze wilden buitenshuis kunnen gaan werken.
Er was ook nog een 'Derde Feministische Golf'. Die begon halverwege de jaren negentig. Belangrijke doelen van vrouwen waren: zelfontplooiing door opleiding en werk, keuzemogelijkheden en het tegengaan van discriminatie.
Bekijk nu de onderstaande video: (Bekijk van 03:09 - 04:43).
Praat na het kijken met een groepje van 4 klasgenoten over de mening van de jongeren in de video.
Delen jullie hun mening?
Hoe kijken jullie aan tegen de rechten van mannen en vrouwen in ons land?
Oefening: Vrouwen nu
0%
Bekijk het videofragment en omschrijf de meningen van de jongeren uit het filmpje:
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Aletta Jacobs
Aletta is de eerste Nederlandse vrouw die mocht studeren en uiteindelijk afstudeerde aan de universiteit. Ze wordt huisarts in Amsterdam. Daarna gaat ze zich ook inzetten voor de rechten van de vrouwen. Mede door haar ontstaat het vrouwenkiesrecht in ons land.
Algemeen Kiesrecht
In eerste instantie was er alleen kiesrecht voor mannen van 23 jaar en ouder die belasting betaalden. Stapsgewijs werd het kiesrecht uitgebreid. In 1917 kregen alle volwassen mannen van 25 jaar en ouder kiesrecht. Het vrouwenkiesrecht volgde in 1919.
J.R. Thorbecke
J.R. Thorbecke was een liberale Nederlandse staatsman. Hij wordt als grondlegger van het parlementarisme in Nederland beschouwd. Hij ontwierp de nieuwe Grondwet, een liberale Grondwet.
Grondwet
De Grondwet is de belangrijkste wet van een staat. Deze wet bepaalt wie de macht in de praktijk uitoefenen in zo’n staat, hoe dat gebeurt en beschrijft daarnaast de rechten en plichten van elk individu.
Democratisering
'Het volk aan de macht'. Een ontwikkeling waarbij het bestuur van een land of groep democratischer wordt. De besluiten worden dan dus door meer mensen genomen dan voorheen.
Volksinvloed Grondwet 1848 Thorbecke
Onder leiding van Koning Willem I wilde een steeds groter deel van de bevolking meer te zeggen hebben. Om een revolutie te voorkomen, stemde de koning in met een nieuwe Grondwet. Die werd in 1848 door de heer Thorbecke geschreven. Nederland kreeg toen een parlementair stelsel. Er stond onder andere een uitbreiding van het kiesrecht in: meer mannen (met voldoende vermogen) mochten daarna stemmen.
Eindopdracht: Brief
Als eindopdracht schrijf je een brief aan een klasgenoot over het leven van Aletta Jacobs.
Deze brief schrijf je als iemand die haar van dichtbij meemaakt. Dat kan haar partner zijn, een familielid, maar ook iemand van haar opleiding of de vrouwenvereniging.
Je laat je merken op wat voor manier je haar werk wel of niet bewonderd.
Je gebruikt voorbeelden die zijn gebasseerd op feiten.
Je geeft duidelijk je mening over de rol van de vrouw in de samenleving.
Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling op het volgende:
je mening is duidelijk beschreven in de brief
het onderwerp is goed bestudeerd en je geeft goede voorbeelden over het leven van Aletta
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Hoe denk jij dat gelijke rechten overal op de wereld kunnen worden nageleefd?
Wat zou daarvoor moeten veranderen in de wereld?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Weet je wie Aletta Jacobs was? Waar heeft zij zich allemaal voor ingezet?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 1,5 uur met de opdracht bezig zou zijn. Kon je al het werk binnen die 1,5 uur afronden?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Is het gelukt om je mening goed te formuleren in de brief?
Vond je het lastig om hier voorbeelden voor te gebruiken?
Het arrangement Aletta Jacobs - vmbo12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 8 met het onderwerp Aletta Jacobs. Zij streed haar hele leven voor gelijke rechten van mannen en vrouwen. In de tijd dat zij geboren werd mochten vrouwen niet studeren of stemmen. Dankzij haar strijd is dat allemaal veranderd. Het materiaal beschrijft wie Aletta Jacobs was en waar zij zich voor inzette. Aanbod komt het taboe op geboorteregeling. Daarnaast wordt kiesrecht van mannen en vrouwen besproken, net als het passief en actief kiesrecht. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf', met kiesrecht als doel. Verdere begrippen die bij deze les horen zijn: algemene kiesrecht, J.R. Thorbecke, grondwet, democratisering en Volksinvloed Grondwet 1848 Thorbecke.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 8 met het onderwerp Aletta Jacobs. Zij streed haar hele leven voor gelijke rechten van mannen en vrouwen. In de tijd dat zij geboren werd mochten vrouwen niet studeren of stemmen. Dankzij haar strijd is dat allemaal veranderd. Het materiaal beschrijft wie Aletta Jacobs was en waar zij zich voor inzette. Aanbod komt het taboe op geboorteregeling. Daarnaast wordt kiesrecht van mannen en vrouwen besproken, net als het passief en actief kiesrecht. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf', met kiesrecht als doel. Verdere begrippen die bij deze les horen zijn: algemene kiesrecht, J.R. Thorbecke, grondwet, democratisering en Volksinvloed Grondwet 1848 Thorbecke.
Aletta Jacobs streed haar hele leven voor gelijke rechten van mannen en vrouwen.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Tijd:
De strijd voor gelijke rechten tussen mannen en vrouwen noemen we 'feminisme'. Aletta Jacobs is de belangrijkste persoon van de 'Eerste Feministische Golf' (1870-1920) in Nederland.
Als eindopdracht schrijf je een brief aan een klasgenoot over het leven van Aletta Jacobs.
