In de tweede helft van de 16e eeuw kwamen de Nederlanders in opstand tegen de Spaanse keizer. Deze opstand werd het begin van Nederland als zelfstandige staat.
In de video hieronder maak je kennis met de Opstand van de Nederlanders.
Welke hoge edele viel de Spanjaarden aan met een leger? Bespreek het na de video met een klasgenoot.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
uitleggen waarom de Nederlanders in verzet kwamen tegen de regering van Filips II.
de belangrijkste gebeurtenissen in de Opstand beschrijven.
uitleggen wat het verband is tussen de Opstand en andere belangrijke ontwikkelingen in deze tijd.
de gevolgen beschrijven van de Opstand voor de inwoners van ons land.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je kunt na het bestuderen van de Kennisbanken 'Land van middeleeuwse steden' en 'Het bestuur in de Nederlanden' vragen beantwoorden over bestuur van de provincies.
Stap 2
Je kunt na het bestuderen van de Kennisbank 'De Nederlanden vóór de opstand' een aantal uitspraken bij de juiste persoon zetten.
Stap 3
Je kunt na het bestuderen van de Kennisbank 'Begin en verloop van de Opstand' gebeurtenissen koppelen aan jaartallen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de kennisbank en de begrippenlijst die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht A
Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets.
Eindopdracht B
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een tijdlijn.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2,5 lesuur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Kennisbank
Keizer Karel V
In de 16e eeuw bestond Nederland als land nog niet.
Het was een landbouwgebied met een paar steden.
In dat gebied lag een losse verzameling provincies met allemaal een eigen bestuur.
Bestuurders kwamen meestal uit adellijke families of waren rijke burgers uit de stad.
Bestudeer de volgende onderdelen uit de Kennisbank en beantwoord de vragen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Hagenpreken
Hagenpreken zijn preken in het geheim in het open veld van de protestanten, de aanhangers van Calvijn.
Bede
Een verzoek, eigenlijk meer een bevel, aan de Staten-Generaal om meer belasting te mogen innen.
Karel V
Karel V was koning van Spanje (met delen van Italië en van Amerika), keizer van het Duitse Rijk en Heer van de Zeventien Nederlanden.
Hanzesteden
Steden die lid zijn van het Hanzeverbond. Dit is een handelsgilde waarbij verschillende steden een overeenkomst met elkaar gesloten hadden om samen te werken.
Staten-Generaal
Een overleg waar elk gewest/provincie een aantal mensen naar toe stuurde.
Stadhouder
Een stadhouder was de legeraanvoerder. Het was wel altijd iemand uit de familie Van Oranje.
Stand
Een groep mensen met een bepaalde sociale status en bijbehorende voorrechten en plichten.
Standenvergadering
De vertegenwoordigers van de drie standen hadden zitting in een standenvergadering (een soort parlement).
Geheime Raad
Deze raad bestond vooral uit juristen die wetten maakten.
Raad van Financiën
In deze raad zaten hoge ambtenaren. Zij hielden toezicht op de financiën in de Nederlanden en ze inden de belastingen.
Raad van State
Opgericht in 1531 door Karel V. In de Raad van State zaten de adviseurs van de landvoogd(es). Deze adviseurs waren de hoogste edelen van het land. Ze adviseerden over belangrijke onderwerpen.
Pragmatische Sanctie
Een geschrift waarin door Karel V in 1549 vastgelegd werd dat de Zeventien Provinciën der Nederlanden één overerfbaar gebied werden.
Granvelle
Een Habsburgse staatsman. Hij was een groot tegenstander van de opstandige Nederlandse edelen.
Voorrecht
Een bijzonder recht op iets dat je krijgt of mag. Anderen hebben dat recht niet.
Centralisatie
Het streven van een land of staat om vanuit één centraal punt of door één persoon bestuurd te worden.
Margaretha van Parma
Margaretha was landvoogdes van de Nederlanden. Zij regeerde de Nederlanden in opdracht van haar broer, koning Filips II. Margaretha was niet zo streng als haar broer. Zij zorgde ervoor dat de protestanten in Nederland niet zo streng in de gaten gehouden werden. Hierdoor kregen zij meer vrijheid.
Filips II
Zoon van Karel V en zijn opvolger in Spanje en de Nederlanden. Hij regeerde vanuit Madrid in Spanje.
Sluiting Schelde
Na de oorlog tegen de Spanjaarden sloten de opstandelingen de toegang tot de Schelde af. Antwerpen kon zich daardoor niet verder ontwikkelen als haven.
Opstand
Bij de komst van Alva met zijn Spaanse troepen vluchtte Willem van Oranje naar Duitsland. Van daaruit begon hij de strijd tegen de Spaanse troepen.
Watergeuzen
Watergeuzen zijn opstandelingen die naar zee uitgeweken zijn. Zij namen in 1572 Den Briel in. Andere Hollandse steden kozen toen ook voor de opstand. Willem van Oranje werd stadhouder van Holland.
Unie van Utrecht
De opstandige Noordelijke gewesten sloten samen in Utrecht een Unie (1579).
Afzetten Filips II
Het antwoord van de opstandige gewesten: Filips werd niet meer erkend als vorst. In 1581 werd Filips afgezet. Filips bleef in zijn ogen echter Heer der Nederlanden.
Moord Willem van Oranje
Willem van Oranje werd in 1584 in Delft vermoord.
Filips II had opdracht gegeven voor de moord.
Maurits
Maurits is de zoon van Willem van Oranje. Hij volgde zijn vader op als stadhouder van Holland. Hij was de legeraanvoerder in de strijd tegen de Spanjaarden.
Beeldenstorm
In 1566 begonnen calvinisten (protestanten) in Vlaanderen heiligenbeelden en meubelen in de katholieke kerken te vernielen. Deze beeldenstorm ging van plaats naar plaats, tot helemaal in Friesland en Groningen.
Alva
Spaans hertog en legeraanvoerder. Filips II stuurde hem naar de Nederlanden om na de Beeldenstorm de orde te herstellen. Hij trad streng op.
Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
In 1588 werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden opgericht.
Amsterdam wereldhaven
Amsterdam ontwikkelde zich tot een wereldhaven: eerst vooral met handel op de Oostzee, maar later met handel over de hele wereld.
Eindopdracht A: Toets
Als je kiest voor eindopdracht A maak je de toets 'De Opstand'.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een tijdbalk.
Verwerk de informatie over de Opstand in een tijdbalk.
Je kunt je tijdbalk op papier maken, maar ook digitaal.
In je tijdbalk moeten de volgende jaartallen voorkomen: 1566 - 1572 - 1579 - 1584 - 1588 - 1596 - 1609 - 1648.
Gebruik de antwoorden die je hebt gevonden in stap 3.
Noteer de belangrijkste gebeurtenissen bij de tijdbalk.
Zet er ook steeds een passende afbeelding bij.
Beoordeling
Laat je tijdbalk beoordelen door je docent.
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:
Alle jaartallen op je tijdbalk staan.
Je de feiten juist hebt weergegeven bij het goede jaartal.
Je passende afbeeldingen bij je tijdbalk hebt gevonden.
Een tijdlijn of tijdbalk geeft je een helder overzicht van verschillende gebeurtenissen over een bepaalde periode heen.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door. Hadden jullie de juiste naam? Wat gebeurde er uiteindelijk met deze edele?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen in de Opstand?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2,5 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Als je hebt gekozen voor de toets: Waren de vragen moeilijk? Lukte het om alles te beantwoorden?
Als je hebt gekozen voor de tijdbalk: Heb je de feiten bij de juiste jaartallen gezet? Kon je de tijdbalk overzichtelijk maken?
Het arrangement De Opstand - vmbo12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp de Opstand. In de tweede helft van de 16e eeuw kwamen de Nederlanders in opstand tegen de Spaanse keizer. Deze opstand werd het begin van Nederland als zelfstandige staat. Het materiaal bespreekt waarom de Nederlanders in verzet kwamen tegen de regering van Filips II en wat de belangrijkste gebeurtenissen waren in de Opstand. Daarbij komt er aan bod wat het verband is tussen de Opstand en andere belangrijke ontwikkelingen in deze tijd. Als laatst worden de gevolgen beschreven van de Opstand voor de inwoners van ons land. Begrippen binnen deze les zijn hagenpreken, bede, Karel V, hanzesteden, Staten-Generaal, stadhouder, stand, standenvergadering, geheime raad, raad van financiën, raad van state, Pragmatische Sanctie, Granvelle, voorrecht, centralisatie, Margaretha van Parma, Filips II, Sluiting Schelde, opstand, Watergeuzen, Unie van Utrecht, afzetten Filips II, moord Willem van Oranje, Maurits, beeldenstorm, Alva, Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Amsterdam wereldhaven.
Opstand en het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat;
De tijd van ontdekkers en hervormers (1500 - 1600);
Geschiedenis;
De Opstand;
Eindgebruiker
leerling/student
Moeilijkheidsgraad
gemiddeld
Studiebelasting
2 uur en 30 minuten
Trefwoorden
arrangeerbaar, de opstand, fillip ii, geschiedenis, pragmatische santie, raad van state, republiek der zeven verenigde nederlanden, stercollectie, vmbo12, willem van oranje
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 5 met het onderwerp de Opstand. In de tweede helft van de 16e eeuw kwamen de Nederlanders in opstand tegen de Spaanse keizer. Deze opstand werd het begin van Nederland als zelfstandige staat. Het materiaal bespreekt waarom de Nederlanders in verzet kwamen tegen de regering van Filips II en wat de belangrijkste gebeurtenissen waren in de Opstand. Daarbij komt er aan bod wat het verband is tussen de Opstand en andere belangrijke ontwikkelingen in deze tijd. Als laatst worden de gevolgen beschreven van de Opstand voor de inwoners van ons land. Begrippen binnen deze les zijn hagenpreken, bede, Karel V, hanzesteden, Staten-Generaal, stadhouder, stand, standenvergadering, geheime raad, raad van financiën, raad van state, Pragmatische Sanctie, Granvelle, voorrecht, centralisatie, Margaretha van Parma, Filips II, Sluiting Schelde, opstand, Watergeuzen, Unie van Utrecht, afzetten Filips II, moord Willem van Oranje, Maurits, beeldenstorm, Alva, Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Amsterdam wereldhaven.
arrangeerbaar, de opstand, fillip ii, geschiedenis, pragmatische santie, raad van state, republiek der zeven verenigde nederlanden, stercollectie, vmbo12, willem van oranje
In de tweede helft van de 16e eeuw kwamen de Nederlanders in opstand tegen de Spaanse keizer. Deze opstand werd het begin van Nederland als zelfstandige staat.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
Als je kiest voor eindopdracht B maak je een tijdbalk.
