Tussen 47 v.Chr. en ongeveer 400 n.Chr. liep de Limes, de buitengrens van het Romeinse Rijk, door Nederland. Het was geen scherpe grens maar een brede strook land. Romeinse soldaten woonden in het gebied en bewaakten de grens. Deze grenszone was voor Nederland ook een handelsroute.
Langs de Limes maakten inheemse bewoners van Nederland kennis met nieuwigheden die de Romeinen hadden meegebracht. Die nieuwigheden van de Romeinen kennen we nu nog in Nederland.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
beschrijven wat de Limes is.
beschrijven waar de Limes door Nederland liep en hoe die eruitzag.
beschrijven dat de Limes in Nederland ook een handelsroute was.
enkele producten en andere zaken noemen die van de Romeinen zijn overgenomen en die nog steeds belangrijk zijn voor het dagelijks leven van nu.
uitleggen dat de Limes in Nederland een ontmoetingspunt was voor culturen.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Na het kijken van een video over de Limes kun je vragen beantwoorden over de loop, de voordelen en de nadelen van de Limes.
Stap 2
Je kunt na het lezen van de tekst en het kijken van de video benoemen welke invloeden van de Romeinen nu nog voor ons van toepassing zijn.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippen die passen bij deze opdracht.
Eindopdracht A
Als je kiest voor eindopdracht A maak je een legpuzzel van de Limes die door Nederland liep.
Eindopdracht B
Als je kiest voor eindopdracht B schrijf je een brief aan een klasgenoot.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Romeinse grens in Nederland
De Limes was de grens van het Romeinse rijk. In deze strook vond je de kampen van de soldaten. Er stonden wachttorens van waaruit het Romeinse Rijk door soldaten bewaakt werd. Tussen 47 v. Chr. en omstreeks 400 na Chr. liep deze strook door Nederland (zie afbeelding).
Klokhuis maakte een aflevering over de Limes.
Let vooral goed op waarom de Limes bij de Rijn ligt.
Tussen 50 en 12 voor Chr. vestigen zich allerlei nieuwe bewoners in ons gebied, zoals de Bataven en de Cananefaten. De Bataven en Cananefaten worden al snel trouwe bondgenoten van de Romeinen en vechten aan Romeinse zijde mee tegen andere Germaanse stammen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Langs de Limes in Nederland bouwden de Romeinen grensposten en steden.
Die waren met elkaar verbonden door de Rijn. Tussen de grensposten en de steden legden de Romeinen goede wegen aan. Daarvan maakten ook handelsreizigers dankbaar gebruik. Daardoor heeft de Limes niet alleen zichtbare sporen achtergelaten in de Nederlandse bodem en het landschap, maar ook andere sporen. Sporen die misschien niet zichtbaar zijn, maar wel van grote invloed op het dagelijks leven in Nederland van nu.
Hieronder zie je nogmaals de video van het Klokhuis.
Kijk nu alleen de volgende twee fragmenten en beantwoord daarna de vragen.
Bekijk van 3:55 tot 6:17 en van 7:52 tot 9:02
Romanisatie
De inheemse stammen nemen de onderdelen van de Romeinse cultuur over die hen het meest aanspreken. Dit proces heet ‘romanisatie’.
Culturele invloed
Door de komst van de Romeinen ontstonden er steden. Ook geschreven taal (het schrift) en de rechtspraak ontwikkelden zich. Nederland maakte kennis met o.a. olijfolie, wijn, papaver en vissaus, maar ook met glaswerk. Bij de landbouw nemen de Romeinen de oogstmachine, veel grotere runderrassen en nieuwe gewassen zoals broodtarwe en rogge mee.
Economische invloed
De aanwezigheid van het leger zorgt voor een bloeiende handel in etenswaren en luxe producten. Ook krijgt ons land voor het eerst te maken met geld als betaalmiddel.
Religieuze invloed
De Romeinen zien overeenkomsten tussen hun eigen goden en inheemse goden. Ze voegen de naam van de Romeinse god toe aan de inheemse naam. Ook bij het begraven en cremeren van overledenen namen de Romeinen en inheemse volken gebruiken van elkaar over.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Keltische en Germaanse stammen.
Volkeren die in de tijd van de Romeinen in Europa leefden. Soms sloten ze bondgenootschappen met de Romeinen en soms waren ze gezworen vijanden. De Keltische stammen worden ook wel Galliërs genoemd.
Veroveringen – Julius Caesar
Romeinse legers onderwierpen het ene na het andere volk. Het was Julius Caesar die Gallië aan het Romeinse Rijk toevoegde tot ongeveer de rivier de Rijn.
Limes - wachttorens
De noordgrens van het Romeinse Rijk werd gevormd door de rivieren de Donau en de Rijn en een verdedigingslinie tussen beide rivieren. Die grens heet de Limes. Op geregelde afstand stonden wachttorens.
Romanisatie - Romanisering
Romanisatie is het overnemen van onderdelen van de Romeinse cultuur door de inheemse bevolking.
Bataven
De Bataven waren een Germaans volk, dat zich gevestigd heeft in wat nu de Betuwe heet. Lange tijd werkten de Bataven nauw samen met de Romeinen. Bataven maakten deel uit van het Romeinse leger. In 69 n.C. kwamen de Bataven o.l.v. Julius Civilis in opstand tegen de Romeinen.
Grenspalen
Langs de routes door het Romeinse Rijk stonden grenspalen.
Wegennet
De Romeinen zorgden voor goede wegen in het Rijk, zodat legers zich (relatief) snel konden verplaatsen.
Inheems
Van het eigen land. Inheemse goden zijn bijvoorbeeld goden die door de inwoners van het land worden aanbeden.
Eindopdracht A: Legpuzzel
Als eindopdracht bij deze extra opdracht maak je een legpuzzel van de kaart van
Nederland rond 47 v.Chr.
De legpuzzel geeft de kaart weer waarop de Limes duidelijk zichtbaar loopt.
In de puzzel benoem je ook een aantal plaatsen op de Limes.
Door het maken van een puzzel ben je intensief bezig met het verwerken van kennis over een bepaald onderwerp.
Eindopdracht B: Brief schrijven
Als je kiest voor eindopdracht B schrijf je een brief.
Stel je leeft in het jaar 20 voor Chr.
Je leeft in het gebied in Nederland boven de Rijn. Aan de zuidkant van de Rijn liggen de Limes.
Wat zou je doen? Sluit je je aan bij de Romeinen? Ga je voor hen werken? Of zou jij iets heel anders hebben gedaan en wat vind je van alle nieuwe dingen die ze meebrengen naar je land?
Schrijf een brief aan een klasgenoot. Vertel in de brief wat jij zou hebben gedaan als je in die tijd zou leven.
Beoordeling
Je krijgt een goede beoordeling voor de opdracht als:
de brief een goed beeld geeft van de situatie in de Limes.
de brief minimaal 150 woorden bevat.
de brief met zorg gemaakt is.
Klaar?
Voldoet jouw brief aan bovenstaande criteria?
Laat de brief dan beoordelen door je docent.
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door. Kun je nu ook steden noemen waar de Limes langs liep?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn. Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Vond je het fijn om de opdracht samen te doen?
Hoe verliep de samenwerking?
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 2 met het onderwerp Limes. Tussen 47 v. Chr. en ongeveer 400 na Chr. liep de Limes, de buitengrens van het Romeinse rijk, door Nederland. Het was geen scherpe grens maar een brede strook land. Romeinse soldaten woonden in het gebied en bewaakten de grens. Deze grenszone was voor Nederland ook een handelsroute. Langs de limes maakten inheemse bewoners van Nederland kennis met nieuwigheden die de Romeinen hadden meegebracht. Die nieuwigheden van de Romeinen kennen we nu nog in Nederland. Het materiaal bespreekt wat de Limes is, hoe het er uit zag, wat voor functie het had en de gevolgen van de Limes voor het dagelijks leven nu. Begrippen voor dit element zijn: veroveringen - Julius Caesar, wegennet, grenspalen, Keltische en Germaanse stammen, volksverhuizingen, Limes - wachttorens, Romanisatie - Romanisering, Bataven en inheems.
Verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur en de confrontatie met de Germaanse cultuur;
Christendom in het Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst;
Geschiedenis;
De tijd van Grieken en Romeinen (3000 v C - 500 n C);
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor VMBO leerjaar 1 en 2. Dit is tijdvak 2 met het onderwerp Limes. Tussen 47 v. Chr. en ongeveer 400 na Chr. liep de Limes, de buitengrens van het Romeinse rijk, door Nederland. Het was geen scherpe grens maar een brede strook land. Romeinse soldaten woonden in het gebied en bewaakten de grens. Deze grenszone was voor Nederland ook een handelsroute. Langs de limes maakten inheemse bewoners van Nederland kennis met nieuwigheden die de Romeinen hadden meegebracht. Die nieuwigheden van de Romeinen kennen we nu nog in Nederland. Het materiaal bespreekt wat de Limes is, hoe het er uit zag, wat voor functie het had en de gevolgen van de Limes voor het dagelijks leven nu. Begrippen voor dit element zijn: veroveringen - Julius Caesar, wegennet, grenspalen, Keltische en Germaanse stammen, volksverhuizingen, Limes - wachttorens, Romanisatie - Romanisering, Bataven en inheems.
Tussen 47 v.Chr. en ongeveer 400 n.Chr. liep de Limes, de buitengrens van het Romeinse Rijk, door Nederland. Het was geen scherpe grens maar een brede strook land. Romeinse soldaten woonden in het gebied en bewaakten de grens. Deze grenszone was voor Nederland ook een handelsroute.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
Langs de Limes in Nederland bouwden de Romeinen grensposten en steden.
Als eindopdracht bij deze extra opdracht maak je een legpuzzel van de kaart van
Intro
