23. wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie
24. de bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse Republiek
25. het streven van vorsten naar absolute macht
26. de wetenschappelijke revolutie
1.1 Het begin van de Opstand 1515 - 1648
a. Staatsvorming en centralisatie
Meneer van Empel: Vragen om het beter te snappen
– Koningen wilden in de Late ME centraliseren: hun macht verstevigen en regeren vanuit één plaats. Leenheren verzetten zich hiertegen. Op welke 4 manieren verzetten deze zich?
– Stelling: Centralisatie is een manier om de staatsvorming te bevorderen. Leg deze stelling uit en gebruik in je antwoord de begrippen parlement en Staten-Generaal.
Bron: OVO Zaanstad
In 3 minuten nu, voor de GOEDWILLENDE leerlingen:
b. De rol van een nieuw geloof: Luther
Deze juf vertelt het allemaal heel duidelijk voor de GOEDWILLENDE scholier:
Dit pikt natuurlijk geen enkele goede katholieke koning!!!!
Heerlijk relaxed muziekje. Ga 4 min. dit tekstje meelezen:
Test
Nederlanders worden nu nog steeds 'calvinistisch' genoemd. Wanneer ben je nu calvinist ? Hieronder volgen een aantal vragen en stellingen.
Leidt het gebruik van de volkstaal tot beter verstaan van het geloof?
Is het belangrijk om zelf een tekst te kunnen lezen en niet afhankelijk te zijn van anderen?
Een lekker glaasje wijn op zijn tijd kan geen kwaad.
Het celibaat is niet per se beter dan een gehuwd leven.
Iedereen is verantwoordelijk voor zijn eigen gedragingen, je kunt je niet verschuilen achter Gods wil.
Een plaatsje in de hemel is niet te koop.
Zie je de hand van God in de schepping ?
Een heldere tekst is in principe voldoende om de kern van de boodschap over te brengen.
Mag je in opstand komen tegen een bezettende mogendheid ?
Kun je direkt tot God bidden zonder voorspaak te vragen bij Maria ?
Niet de uitspraken van de Paus of van heiligen zijn maatgevend, maar het leven van Jezus zoals het in de bijbel beschreven is.
Is de kennis van de inhoud van de bijbel belangrijk voor je geloof?
Geloven doe je niet alleen met je hart, maar ook met je verstand.
De uitleg en toepassing van de bijbelse leer is niet alleen voorbehouden aan priesters en predikanten, maar voor iedereen die zich in de bijbel verdiept.
Moet je altijd aan de bijbel toetsen wat geestelijke leiders beweren?
Niet de overheid mag voorgangers benoemen, dat is voorbehouden aan de gelovigen.
De mens is slechts een pelgrim op aarde en heeft een eeuwige bestemming.
Het lichaam is een tijdelijk onderkomen voor de ziel.
Als de mens sterft, gaat de ziel dan naar een eeuwig leven?
Kent u minstens 1 psalmvers uit uw hoofd?
Als u bovenstaande stellingen en vragen allemaal met 'ja' beantwoord hebt, bent u volbloed calvinist. Als u er 15 met 'ja' beantwoordt, bent u een kritisch calvinist. Tien maal 'ja' levert nog altijd een halfbloed calvinist op.
Er werden tijdens het bewind van Alva, dat vijf jaar duurde, 1073 mensen door de Raad van Beroerten terechtgesteld en gedood. 11.130 Personen werden verbannen. De Spaanse overheid kreeg alle geld en goederen van de veroordeelde. Het aantal slachtoffers werd in de 16e eeuw sterk overdreven. De familie van de veroordeelden werd met rust gelaten. (Bron: Wikipedia)
Het verloop van de strijd: je ziet op deze kaart
ook dat Alva terugslaat
Het leger van Alva bestaat in 1567, wanneer hij de Nederlanden binnentrekt, uit slechts 8650 infanteristen en 1250 ruiters. Het legertje groeit eenmaal in de lage landen aangekomen, snel aan tot 13.000 man. Huurlingen uit Wallonië en Duitsland nemen dienst in het Spaanse leger. In de periode april tot augustus 1572 voert Alva de omvang van z'n leger op tot 67.000 soldaten. Het aantal Spanjaarden is klein: 4636, tegen 26.438 Duitsers, 20.295 soldaten uit de Zuid-Nederlandse gewesten (vooral Walen), 4759 Italianen en 1500 Bourgondiërs.
(bron De Tachtigjarige Oorlog, drs. B.G.J. Elias)
Vraag: Steeds vaker noemen wetenschappers de Opstand een burgeroorlog.
c. Hoe verzeilde De Republiek in haar Gouden Eeuw?
Ondanks of dankzij de Opstand, de 'tachtigjarige oorlog', kwam de Republiek in haar Gouden Eeuw. Hoe zit dit?
De 'moeder-negotie': de basis van alle latere handel in de Gouden Eeuw was de Oostzeehandel die opkwam in de 16e eeuw:
Handel in de Gouden Eeuw (2 min.):
Aanvoer naar Amsterdam
Voor ACTIEVE scholieren: canonclip van 4 min. over de VOC:
De VOC op zoek naar de beste route naar Oost-Indie
havo CONTEXT 2 Duitsland in Europa 1918 - 1991 (TV9,10)
Kenmerkende Aspecten bij deze Historische Context:
Tijdvak 9 en 10
37. het voeren van twee wereldoorlogen
38. de crisis van het wereldkapitalisme
39. het in praktijk brengen van / de totalitaire ideologieën / communisme en fascisme/nationaalsocialisme
40. de rol van moderne propaganda- en / communicatiemiddelen en / vormen van massaorganisatie
42. verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens / en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering
43. racisme / en discriminatie die leidden tot /genocide, / in het bijzonder op de joden
44. de Duitse bezetting van Nederland
46. de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken / in de greep van een wapenwedloop / en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
47. de toenemende westerse welvaart / die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot / ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
48. de eenwording van Europa
Inleiding Duitsland in Europa
Duitsland neemt een belangrijke plaats in binnen het huidige Europa. Het is een stabiel democratisch land, een economische grootmacht en een van de leidende landen binnen de Europese Unie.
Dat is niet altijd zo geweest. De Duitse eenheidsstaat ontstond pas in 1871. Dat was een niet-democratisch land geleid door een keizer. De laatste keizer, Wilhelm II, wilde van Duitsland een Europese grootmacht maken. Door de nederlaag in de Eerste Wereldoorlog bereikte hij dat doel niet. Duitsland werd hiervoor zwaar gestraft in de Vrede van Versailles.
Nadat Wilhelm II afgezet was, werd Duitsland een democratie; een staatsvorm waar niet iedereen in het land even gelukkig mee was. In deze moeilijke naoorlogse periode vol hoop en teleurstellingen wist de NSDAP onder leiding van Adolf Hitler aan de macht te komen. De democratie verdween en weer streefde een autoritaire leider naar een oppermachtige positie in Europa.
En ook deze keer lukte het niet. Duitsland moest zich overgeven en zijn toekomst kwam in handen van de overwinnaars van de Tweede Wereldoorlog. Deze overwinnaars kregen onderling al snel ruzie en raakten verdeeld in twee kampen, met aan de ene kant de Verenigde Staten, Engeland en Frankrijk en aan de andere kant de Sovjet-Unie. Ze werden het samen niet eens over de toekomst van Duitsland en zo ontstonden er twee Duitslanden: de democratische, kapitalistische BRD in het westen en de communistische DDR in het oosten.
De Koude Oorlog was begonnen. De spanningen liepen hoog op en in 1961 liet de Oost-Duitse regering een muur bouwen in Berlijn, om te voorkomen dat er Oost-Duitsers van de DDR naar de BRD zouden vluchten.
Vanaf de jaren 60 namen de spanningen tussen de VS en de SU langzamerhand af. Ook de relatie tussen de BRD en de DDR werd beter. Toch zag het er lang naar uit dat er geen Duitse hereniging zou komen. Maar in de tweede helft van de jaren 80, onder leiding van de Russische leider Gorbatsjov, werden grote veranderingen in gang gezet. De Russische controle op Oost-Europa nam af en de bevolking in de DDR kwam in opstand tegen de eigen regering. In 1989 viel de Berlijnse Muur. Een jaar later hield de DDR op te bestaan en werden de DDR en BRD samengevoegd tot één Duitsland.
Tekst uit GS COMPACT HISTORISCHE CONTEXTEN, van uitgeverij Lambo
Begrip Militarisme (zingt allen mee!)
De keizer was dol op het inspecteren van zijn troepen (4 min.):
Militarisme heeft bij het vak geschiedenis 2 betekenissen.
1. Het verheerlijken van het leger, uniformen, marsmuziek, wapens, geweld.
2. Geweld zien als een natuurlijke oplossingsmethode voor een conflict:
twee landen hebben ruzie en dan vecht je gewoon even, net zoals dieren dit in de natuur doen (denk aan 'the survival of the fittest' van Darwin, ook 19e eeuw)
Militarisme: Keizer Wilhelm II gaf het voorbeeld door zich uitsluitend in uniform te vertonen. Zijn zonen traden al op zeer jonge leeftijd toe tot het leger. Militaire parades en militaire kapellen bepaalden – zeker des zondags – het straatbeeld. Oorlogsspeelgoed was populair en zelfs meisjes werden in soldatenpakjes gekleed.
Opvoeding en onderwijs waren op militaristische leest geschoeid. Op school werd les gegeven in de rechtmatigheid en de zin van oorlog. Het is dan ook niet verwonderlijk dat, toen op 1 augustus 1914 de oorlog uitbrak, duizenden jonge mannen zich vrijwillig meldden voor de dienst. Onder die vrijwilligers waren veel studenten en zelfs scholieren.
Zij werden aangemoedigd door hun professoren en leraren, die de patriottische gevoelens van hun pupillen aanwakkerden door het propagandistische beeld te verspreiden van een door hebzuchtige vijanden bedreigd Duitsland.
De instelling van vervroegde eindexamens maakte het voor scholieren nog aantrekkelijker om dienst te nemen. Er was weliswaar een leeftijdsgrens van 16 jaar ingesteld, maar veel scholieren logen over hun leeftijd en in de chaotische eerste weken van de mobilisatie was de controle niet al te nauwkeurig. ( Bron: http://www.wereldoorlog1418.nl/langemarck/ )
Studenten melden zich in 1914 in Berlijn aan als oorlogsvrijwilligers
Die Wacht am Rhein (De Wachtloper langs de Rijn) is een lied dat door de Zuid-Duitse staten in het Duitse Keizerrijk als volkslied werd gebruikt. Deze staten hadden namelijk moeite met het Pruisische volkslied 'Heil dir im Siegerkranz' dat in 1871 werd verheven tot het volkslied van het Duitse Rijk.
Tekst: Max Schneckenburger, 1840; Melodie: Karl Wilhelm, 1854.
KA40 Wereldoorlogen: Ontstaan Eerste Wereldoorlog
Bekijk het filmpje van 3 min.:
1. Noem de vijf oorzaken van de Eerste Wereldoorlog en leg elke oorzaak uit.
4. Elke staaf is van bovenaan politiek links (KPD communistische bruin - SPD socialistisch rood enz.) naar beneden toe steeds meer politiek rechts (DNVP conservatieven blauw - NSDAP nationaal socialisten bruin) onderaan.
Noteer in je schrift vijf belangrijke dingen die jou opvallen in deze uitslagen
Het na de eerste wereldoorlog verloren gebied en schuin onder
Berlijn het stadje WeimarIn 1926 voeren communisten en socialisten actie om
bezit van oude vorstenfamilies af te nemen
Wie krijgen in deze prent de schuld?Wie krijgen in deze prent de schuld?
WAT LEIDDE TOT DE OPKOMST VAN HET NATIONAALSOCIALISME?
c. Hoe plan Dawes na de Franse inval in het Roergebied vijf jaar hielp
1. Wat zie ik? Ik zie .... (noem alles op)
2. Wat lees ik? Ik lees.....
3. Wanneer zal dit zijn? (lees tekst erbij of denk aan de leerstofkennis in je hoofd)
4. Waar gaat dit over?
5. Wat is de mening van de tekenaar? (als je er niet opkomt begin je met : hij is positief / negatief over ..)
d. Nazi's aan de macht
5. Noteer de vijf oorzaken die in 'Nazi's aan de macht' staan waardoor de nationaalsocialisten aan de macht kwamen. Daarna noem je de de aanleiding (zie 'Nazi-Duitsland')
Deze man vertelt het in 5 min. heel duidelijk:
Jort4.
e. Hoe Hitler het in 1933 voor elkaar krijgt de macht te krijgen
WAT LEIDDE TOT DE OPKOMST VAN HET NATIONAAL SOCIALISME EN
WELKE GEVOLGEN HAD DIT VOOR DUITSLAND
Jort6.
KA39 De crisis van het wereldkapitalisme
De economische crisis die in 1929 in Amerika begon en de hele jaren '30 heel Europa trof gaf Hitler de kans zich in Duitsland als sterke leider en redder voor te doen.
f. NSDAP en haar totalitaire ideologie
Leidende vraag:
(WAT LEIDDE TOT DE OPKOMST VAN HET NATIONAALSOCIALISME en) WELKE GEVOLGEN HAD DIT VOOR DUITSLAND?
Jort5.
De zes kenmerken van fascisme
Nationaalsocialisme = fascisme +
6. Noteer in je schrif eerst de zes kenmerken van het fascisme en daarna de twee kenmerken die het nationaalsocialisme er aan toevoegde.
g. Nazificatie KA37 en 38
Nazificatie is de term die gebruikt wordt om het jarenlange proces aan te duiden waarmee de Nazi's de Duitse samenleving vanaf 1933 omvormden naar een nationaal-socialistische samenleving met als uiteindelijk gevolg een totalitaire staat. (Wikipedia)
Nazificatie = Gelijkschakeling: de maatregelen waarmee de nazi's, nadat Hitler tot Rijkskanselier was benoemd (1933), de Weimar Republiek in een totalitaire staat veranderden. (Wikipedia)
Totalitarisme = een politiek systeem waarbij de gehele maatschappij ondergeschikt wordt gemaakt aan het staatsidee en de politiek de gehele samenleving tot in het diepst doordringt. Dit gebeurt meestal in staten die als een dictatuur zijn ingericht. (Wikipedia)
In de dictatuur Hitler-Duitsland is het staatsidee het nationaal-socialisme.
In de dicatuur de Stalin- Sovjet-Unie is het staatsidee het communisme.
Alles moest nationaal-socialistische worden: Cultuur, Media & Pers, School, Jeugd, Leger, Politie en SS, Kerk, Staat & Partijen, Werkvoorziening aan werkelozen
Jort7.
Bron voor de meeste illustraties: 'De blog van Frank W.' :
Minister Goebbels laat in 1933 boeken
verbranden van Joodse schrijvers en
andere schrijvers die niet nationaal-
socialistisch genoeg zijn
Verzet van Katholieken tegen de gelijkschakeling
Nationaal-socialistische Vrouwenverenigingen en mannenorganisaties
Duitsers uit Silezie (mijnbouwgebied in
veroverd Polen) zijn net zo goed
nationaal-socialistisch!Alle scholen zijn nationaal-socialistisch
Om de crisis te bestrijden hadden de nazi's grote openbare
werken opgezet (bijv. Autobahn). Alle arbeiders werden
nationaal-socialistischDe soldaten eed op HitlerKritische cartoon over de gelijkschakeling
HET NATIONAAL SOCIALISME:
WELKE GEVOLGEN HAD DIT VOOR DUITSLAND?
h. KA40 Wereldoorlogen: De 2e Wereldoorlog 1939 - 1945
HET NATIONAALSOCIALISME EN WELKE GEVOLGEN HAD DIT VOOR DUITSLAND EN EUROPA?
Jort8.
Jort9. Zes jaar Tweede Wereldoorlog in vijf minuten
WAT ZIJN DE GEVOLGEN ALS JE IN EUROPA DOOR NATIONAALSOCIALISTISCH DUITSLAND BEZET WERD?
1. EINDE R.....
2. SLAVENSTAAT: D..........
3. GENOCIDE ................
KA41 Racisme en disciminatie die leidden tot genocide (volkerenmoord), in het bijzonder bij de Joden (Holocaust).
1939 Duitse aanval op PolenDuitse aanval op de Sovjet Unie 1942: Operatie Barbarossa
Duitsland aan het einde van de Tweede Wereldoorlog
'MORAL BOMBING' was een strategie van de geallieerden: Een smerig wapen tegen een smerige vijand: Door Duitse steden en burgers kapot te bombarderen moesten zij tegen hun leiders in opstand komen (10 min.):
Extra: Amerikaanse propaganda uit 1943: Donald Duck in Naziland
In 1943 won Walt Disney een Oscar voor beste korte animatiefilm, maar vlak daarna werd de film van de markt gehaald. Het was namelijk een propagandafilm waarin de nazi's gepersifleerd worden, die Disney niet verder wilde verspreiden.
7 september 2016 door Tina Friestrup Kristensen
In de film, getiteld Der Fuehrer's Face, droomt Donald Duck dat hij in een fabriek in nazi-Duitsland werkt. De oorspronkelijke titel van de animatie was Donald Duck in Nutzi Land, maar het liedje Der Fuehrer's Face uit de film werd zo'n grote hit dat dat de naam is geworden.
Hitler bespot
De film staat bol van de verwijzingen naar de nazi's, en met Donald Duck in de hoofdrol is het zonneklaar dat het om een humoristische parodie op Adolf Hitler gaat. De patriottische boodschap aan het eind van de animatie is dan ook niet mis te verstaan.
De film werd gemaakt als propagandafilm waarin de nazi's gepersifleerd werden, en waarvan het doel was om meer oorlogsobligaties te verkopen in de VS. Nadat de film een Oscar had gewonnen werd hij echter teruggetrokken omdat Disney er geen aandacht meer voor wilde.
Origineel Walt Disneyfilmpje uit 1943:
2.2 Duitsland valt uiteen 1945 - 1961 blz. 45
a. Twee Duitse staten
De gevolgen van Moral Bombing van Duitse steden
Berlijn opgedeeld in sektors na de Tweede Wereldoorlog
De Koude Oorlog (KA45) en het nieuwe Duitsland na Stunde Null:
HOEZEER BEINVLOEDDE HET ONTSTAAN EN HET VERLOOP
VAN DE KOUDE OORLOG DE GESCHIEDENIS VAN DUITSLAND
NA DE TWEEDE WERELDOORLOG?
Jort10.
66 miljoen inwoners - 5 miljoen doden = 61 miljoen inwoners
61 miljoen inwoners + 13 miljoen heimatvertriebenen = 74 miljoen inwoners
De Koude Oorlog en Duitsland:
KA45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken
HOE EN WAARDOOR TWEE DUITSE STATEN ONTSTONDEN:
oorzaken
De legers blijven hangen in de bezettingszones in Duitsland vanwege het wantrouwen tussen Amerika (Engeland, Frankrijk) EN de Sovjet Unie.
Toenemend wantrouwen: 3 redenen vanuit m.n. de SU:
3. Hoe moet de grens tussen het nieuwe Duitsland en Polen (nu Russische invloedssfeer) lopen?
(eigenlijk gaat het er om: hoeveel grond mag de SU van Duitsland afpakken als straf voor de oorlog?)
Conferentie Jalta als oorzaak invloedssferen
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/drafts/jan-ouvry/75-jaar-geleden-werd-in-jalta-de-wereld-verdeeld/Conclusie: 'Het is dus verkeerd te denken dat op de conferentie van Jalta beslist is over de verdeling van Europa, laat staan de wereld. De Sovjet-Unie controleerde al het grootste deel van Midden- en Oost-Europa. De westerse mogendheden konden alleen maar proberen akkoorden af te sluiten in de hoop verder nog goed met de Sovjet-Unie samen te werken. Om diverse redenen is dat niet gebeurd. Maar dat was na Jalta.'
Jort11.
Toenemend onderling wantrouwen na de Tweede Wereldoorlog.
Vanuit Amerika: Hoe hou je het communisme in haar hok?
Trumandoctrine / containmentleer
a. Militair in het Westen: oprichting ........
b. Politiek-economisch in het Westen: oprichting ........
c. Economisch vanuit Amerika: steun vanuit het .........................
b. De eerste Berlijncrisis: de Blokkade van Berlijn 1948
HOE EN WAARDOOR TWEE DUITSE STATEN ONTSTONDEN:
de aanleiding
Jort12.
c. West-Duitsland
HOE WEST-DUITSLAND ZICH ONTWIKKELDE TOT 1961
Jort13.
Bondspresident (bij ons Koning), Bondsregering (bij ons
Regering), Bondsdag (bij ons Tweede Kamer/parlement)Bestuur op landelijk niveau, bondsstaten, regionaal- en stadniveau (bruin)
Oprichtingslanden EGKSTekenaar Jordaan, 16 augustus 1952
HOEZEER BEINVLOEDDE HET VERLOOP VAN DE KOUDE OORLOG DE BOUW VAN DE MUUR?
Na Cubacrisis 1962 worden jaren '60 een tijd van 'detente': wat meer ontspanning, wat meer toenadering
Chroesjtsjov wordt in 1964 opgevolgd door Brezhnev die tot 1982 de SU regeert: 18 jaar lang dus, inclusief de hele jaren '70. (2 min.)
Wikikids:
Toen Chroestsjov aan de kant werd gezet door de partij vanwege de Cubacrisis en slechte economie volgde Brezjnev hem op in 1964.
Brezjnev voerde weinig tot geen hervormingen door, want hij was conservatiever dan zijn voorganger.
Tijdens een bezoek de Tsjechoslowakije ontmoet hij Alexander Dubček die van plan was hervomingen door te voeren in zijn land, maar Brezjnev wilde daar niets van weten en waarschuwde hem voor de Praagse lente. Toen die er kwam stuurde Brezjnev een leger naar Praag om de opstand neer te slaan. Dat gebeurde in 1968.
Voor de uitvoering van de Brezjnevdoctrine was het Warschaupact belangrijk:
Kernwapen beperkingen: Onder Brezjnvevs regering werden in de jaren '70 de SALT-verdragen tussen de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie gesloten. Het eerste bezoek van de Amerikaanse president Richard Nixon was in 1972 om het SALT I-verdrag te ondertekenen. En de tweede bezoek van president Gerald Ford was in 1975 in Helsinki om een kernverdrag te ondertekenen. In 1977 bereikte Brezjnev zijn toppunt van de macht. Een derde bezoek van president Jimmy Carter was in 1979 voor een SALT II -verdrag, maar Amerika tekent niet dat komt door de Russische invasie in Afghanistan dat zelfde jaar. Amerika nam om die reden ook geen deel aan de Olympisch Spelen van 1980 in Moskou.
Brezjnev had een slechte gezondheid en daarom sterft hij op 10 november 1982. Onder zijn regering begon de ondergang van het communisme.
Jort16.
1970 knieval bij het monument in Warschau voor de
slachtoffers van de Joodse ghetto opstand
Al snel introduceerde Gorbatsjov de "perestrojka" (hervorming). Het system was verouderd en moest vernieuwd worden. De hervorming ging moeizaam, waardoor hij mensen de mogelijkheid gaf voor meer openheid (glasnost). Een nieuwe tijd leek aanstaande.
Gorbatsjov bekritiseerde de politiek van de Communistische Partij (Breznjev!) in de afgelopen tientallen jaren.
Hij erkende dat de massamoord op Poolse officieren in de Tweede Wereldoorlog in het plaatsje Katyn niet door de Duitsers, zoals altijd was beweerd, maar door de Russen zelf was gepleegd. En hij trok de Russische troepen uit Afghanistan terug, die daar het communistische regime in het zadel hielden. Ook zorgde hij voor eerherstel van de slachtoffers van de Stalinistische "zuiveringen".
Buitenlandse politiek en de gevolgen voor Oost-Duitsland
In december 1988 hield Gorbatsjov een toespraak bij de VN in New York, waarin hij een ontwapening voorstelde. Dat was nieuw, omdat daarvoor de leiders van Amerika en de Sovjet-Unie alleen maar de groei van de bewapening af wilden remmen.
Hij wilde ook dat de landen van het Warschaupact hun economie zouden hervormen (perestrojka).
Polen werd een verboden land voor de Oost-Duitsers vanwege de revolutionaire sfeer die er heerste. In Hongarije werden delen van het IJzeren Gordijn doorgeknipt, waardoor Oost-Duitsers naar het Westen vluchtten.
Na jarenlange stakingen in Polen, begon men in Oost-Duitsland ook te demonstreren voor meer vrijheid. De demonstraties, begonnen in de Nicolai Kerk in Leipzig, groeiden in 3 maanden uit tot massale betogingen. Na een verspreking van een communistische vertegenwoordiger, stonden Oost-Berlijners aan de uitgang van muur en eisten dat ze erdoor mochten. Na enkele uren lieten de totaal verraste grenswachten de bomen omhoog gaan. Het einde van de andere communistische regimes in de Oostbloklanden was nog maar een kwestie van tijd.
Het luidde het einde van de Koude Oorlog in en maakte de Duitse hereniging mogelijk. Op 9 november 1989 viel de Berlijnse Muur.
Gorbatsjov heeft steeds geweigerd om geweld te gebruiken, iets wat zijn voorgangers wel steeds hebben gedaan.
De staatsgreep
Maar in de Sovjet-Unie zelf was niet iedereen gelukkig met de hervormingspolitiek van "Gorbi", zoals hij inmiddels liefkozend in het Westen werd genoemd. De "apparatsjiks", de gestaalde kaders van de CPSU, voelden er niets voor afstand van de macht te doen. Ze probeerden voortdurend de door Gorbatsjov ingezette koerswijziging te blokkeren. In augustus 1991 pleegden enkelen van hen, samen met een aantal officieren, een staatsgreep terwijl Gorbatsjov op de Krim op vakantie was. Daar werd hij in zijn vakantiehuis opgesloten. De nieuwgekozen president van deelrepubliek Rusland, Boris Jeltsin, wist de coupplegers uit te schakelen, maar nam daarna zelf de macht over. Dit had echter tot gevolg dat de hele Sovjet-Unie uiteen viel. De ene na de andere deelrepubliek verklaarde zich onafhankelijk.
Gorbatsjov treedt af
Gorbatsjov werd op 25 december 1991 gedwongen af te treden als president (een nieuw ingestelde functie die hij sinds een jaar bekleedde). De Sovjet-Unie was daarmee ook officieel verleden tijd. Dat gold ook voor de populariteit van Gorbatsjov in Rusland zelf. In 1996 deed hij mee aan de Russische presidentsverkiezingen, maar haalde nog geen 1% van de stemmen.
In 1990 ontving Gorbatsjov de Nobelprijs voor de Vrede.
c. Het einde van de muur: waarom was de bevolking zo ontevreden?
KA48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren '60 van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
HOE EN WAARDOOR DE BERLIJNSE MUUR VIEL EN DE KOUDE OORLOG EINDIGDE
In 3 minuten: opkomst, belang en ondergang van Gorbatjsov (1985 - 1991):
Oorzaken en aanleiding
Welk misverstand van een hoog partijlid in de DDR was de directe aanleiding tot het openen van de grens en de val van de Muur (7 min)? 3.18 de beelden:
In 7 minuten vlot in het Engels doorgenomen:
De Muur viel.
Maar daardoor was Duitsland nog niet automatisch 1 land geworden...
Beantwoord tijdens het kijken de vragen. Een belangrijke uitlegfilm (10 min.):
Hoe haalde Helmut Kohl andere landen over akkoord te gaan met de hereniging?
a. Oost-Duitsland door ....
b. Wat had Frankrijk tegen de hereniging?
c. Met welk wisselgeld haalde Kohl de Franse president Mitterand over?
d. Waarom was Engeland, die eigenlijk tegen was, niet in staat de hereniging te blokkeren?
e. Welk voordeel zag de president van Amerika in de hereniging?
f. President Gorbatsjov wilde niet zomaar een land uit de invloedsfeer van de Sovjet-Unie weggeven. Welk wisselgeld kreeg hij voor de hereniging van Duitsland?
g. Welke tegenvaller moest Kohl wel accepteren van Polen en de Sovjet-Unie?
d. Het herenigde Duitsland
WELKE GEVOLGEN HAD DE DUITSE HERENIGING VOOR DUITSLAND EN VOOR DE EUROPESE SAMENWERKING?
KA 47 De eenwording van Europa
Denk terug aan het filmpje in c. over hoe Kohl andere landen overhaalde akkoord te gaan met de hereniging.
1. Frankrijk was in 1870 tijdens de Frans-Duitse oorlog en in de Eerste en Tweede Wereldoorlog een grote tegenstander van Duitsland. Wat eiste Frankrijk voor wisselgeld voor de hereniging van Duitsland? (3x)
2. (Jort hierboven 4.10 min.) Waardoor kreeg het herenigde Duitsland een grote rol binnen Europa? (3x)
3. Duitsland is herenigd maar nog wel steeds verschillend (3.20 min.). Leg uit hoe het vroegere Oost-Duitse gebied nu verschilt van het vroegere West-Duitse gebied.
Het plan van Kohl voor de hereniging had een gigantisch kostenplaatje. Bekijk de kosten van De Duitse Hereniging en de verschillen die er nog zijn (2 min):
Het verschil in mentaliteit tussen de inwoners van West- en Oost-Duitsland
In veel geschiedenisboeken eindigt de geschiedenis van Oost- en West-Duitsland met de val van de Berlijnse muur in 1989. Maar de veranderingen in de voormalige DDR waren ongekend en maakten het leven daar niet altijd beter. Veel voormalig Oost-Duitsers denken nog altijd nostalgisch terug aan die tijd. Dat gevoel heet ‘ostalgie’.
40 jaar cultuurverschil
De aanvankelijke euforie na de val van de Muur verdween snel toen bleek dat de culturele en mentale kloof tussen de Oost en West heel groot was. Aan beide kanten van de grens ontbrak het gemeenschappelijke gevoel in één natiestaat te leven. Na de Tweede Wereldoorlog hadden de twee Duitslanden zichzelf opnieuw uitgevonden. West-Duitsland werd het toonbeeld van de moderne Westerse wereld.
In de DDR raakte men ondertussen gewend aan de realiteit van het socialisme en een overheid met eigen regels en gebruiken. Daardoor waren Oost-Duitsers over het algemeen meer dan hun West-Duitse landgenoten conventioneel, materialistisch en collectief ingesteld, op zoek naar welvaart en sociale zekerheid, vlijtig aan het werk en stelden ze veel vertrouwen in de overheid, die alle problemen zou oplossen. Die 40 jaar eigenheid maakte het niet makkelijk voor Oost-Duitsers om naadloos over te gaan in de West-Duitse cultuur, hoewel dat wel als vanzelfsprekend van hen werd verwacht.
Teleurstellende hereniging
Na de hereniging van Duitsland in 1990 dachten Oost-Duitsers te kunnen delen in de West-Duitse welvaart, maar dat viel tegen. Zij verdienden 15 tot 20 procent minder dan West-Duitsers. Ook hadden de oosterlingen het gevoel dat alles waar ze trots op waren hen werd afgenomen of zelfs werd ‘gekoloniseerd’ door West-Duitsers. De sluiting van veel van hun fabrieken, bijvoorbeeld die waar de iconische Trabant-auto’s werden gemaakt, raakte hen in het hart. De zitting van West-Duitsers in lokale besturen en het feit dat West-Duitsers na de hereniging vaak de nieuwe eigenaren van Oost-Duitse huurhuizen werden, raakte het zelfrespect van de Oost-Duitsers. Het wekte een gevoel van heimwee naar vroegere tijden op: de Ostalgie.
Ostalgische cultuur
Het nostalgische gevoel naar de vroegere DDR kwam naar voren in televisieshows, literatuur en films, zoals de bekende speelfilm Goodbye Lenin! (2003), waarin zowel de komische kant als de bedenkelijke kanten van de DDR belicht werden. Maar ook in de supermarkt was de invloed van Ostalgie merkbaar. Veel Oost-Duitse voedingsproducten werden aanvankelijk na de hereniging minder verkocht, maar later opnieuw op de markt gebracht. Het merk Vita Cola verloor na 1989 bijvoorbeeld de concurrentiestrijd met het Amerikaanse Coca-Cola en verdween uit de schappen, maar werd in 1994 alweer opnieuw in productie genomen. Tegenwoordig is het colamerk dankzij de Ostalgie nog steeds populair en zelfs sponsor van een Oost-Duitse voetbalclub.
Realiteit
Was het leven ook echt beter in het voormalige Oost-Duitsland? Op die vraag in een enquête van het Duitse blad Der Spiegel antwoordde 57 procent van de voormalige Ossies ‘ja’. Een belangrijke reden voor dat gevoel kan zijn dat er niemand werkloos was in de socialistische staat. Dat veranderde na de hereniging, waarna Oost-Duitsers de concurrentie op de arbeidsmarkt moesten aangaan met hoogopgeleide West-Duitsers. Hoewel Oost-Duitsers het gevoel hadden tweederangsburgers te zijn in het verenigde Duitsland, werden er met het project ‘Aufbau Ost’ miljarden gepompt in de moderne opbouw van de voormalige DDR. En hoewel sommige deelstaten, zoals Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg achterbleven bij de rest, was de groeiende welvaart in veel Oost-Duitse deelstaten al snel voelbaar.
Hoewel Duitsland inmiddels bijna 30 jaar herenigd is, bestaan de ostalgie en de culturele kloof tussen oost en west tot vandaag de dag. Toeristen in Berlijn hebben inmiddels de gecommercialiseerde vorm van Ostalgie ontdekt en trekken enthousiast klikkend met hun fotocamera’s massaal in Trabantjes door het oude Oost-Berlijn. Zo levert die Ostalgie dus ook nog iets op.
30 jaar Duitse eenheid, maar de verschillen blijven groot
8 november 2019 RLT Nieuws , Matthias Pauw
Oost-Duitse economie klapte
Oost-Duitsland moest van ver komen. Waar West-Duitsland na de oorlog een periode van vrijheid en ongekend economisch herstel had doorgemaakt, klapte de Oost-Duitse economie, die vrijwel volledig werd aangestuurd door de staat tot de hereniging, in elkaar.
Het resultaat was een gigantisch gat in levensstandaarden en economische kracht. In 1991 was de omvang van de economie per hoofd van de bevolking (bruto binnenlands product, bbp) in Oost-Duitsland maar iets meer dan 40 procent van dat in West-Duitsland. De wegen en infrastructuur in het gebied verkeerden in abominabele staat en de werkloosheid was hoog.
De ergste werkloosheid moest nog komen
Het ergste moest toen nog komen. Door het wegvallen van de staatsgestuurde economie steeg de werkloosheid nog vele jaren door. Van 14 procent in 1995 naar bijna 19 procent in 2005.
"De economie in de DDR was er erger aan toe dan gedacht", vertelt Wiebke Pittlik van het Duitsland Instituut, dat verbonden is aan de UVA. Door de gesloten samenleving die de DDR was, had het westen daar amper inzicht in.
Vervolgens werden alle Oost-Duitse staatsbedrijven in een noodvaart geprivatiseerd. "Vaak werden ze opgesplitst in kleinere bedrijven en verkocht aan West-Duitse bedrijven, die konden een slag slaan."
De bedrijven uit het oosten werden verkocht voor een prikkie en werden hard gesaneerd, wat miljoenen Oost-Duitsers hun baan kostte. Die operatie heeft diepe wonden geslagen in de samenleving en de verschillen tussen oost en west zijn nog altijd voelbaar en zichtbaar.
De prachtige wegen van Oost-Duitsland
Maar sindsdien is er ontegenzeggelijk veel veranderd. Onder meer door een gigantisch nieuw steunpakket van de overheid ter waarde van ruim 150 miljard euro werd er geïnvesteerd in de economie van voormalig Oost-Duitsland en in wegen, bruggen en andere infrastructuur.
En dat zie je als je door Duitsland rijdt, vertelt onze correspondent Jeroen Akkermans. "De infrastructuur in het oosten is veel beter, want moderner. Dat heeft er alles mee te maken dat alle Duitsers mee moeten betalen aan de opbouw van het oosten." Het heeft ervoor gezorgd dat juist het armere deel van het land er veel beter uitziet.
Het gaat de goede kant op
De werkloosheid is inmiddels gedaald naar 6,9 procent, maar dat is nog altijd een stuk meer dan in het westen, waar slechts 4,1 procent zonder werk zit. Vooral voor jongeren liggen de banen in de voormalige Duitse Democratische Republiek (DDR) niet voor het oprapen: 7,7 procent van de beroepsbevolking onder de 25 jaar zit thuis.
Maar goed beschouwd gaan alle lijntjes de goede kant op nu. Het bbp is inmiddels gestegen naar 75 procent van dat in het voormalige West-Duitsland, en het afgelopen jaar is er een flink sprongetje gemaakt. Feit blijft wel dat na bijna 30 jaar eenheid er nog altijd een gat gaapt van 25 procent.
Het bbp per hoofd van de bevolking in vergelijking met het westen stijgt maar mondjesmaat.
Overgebleven ongelijkheid is hardnekkig
Ook de lonen blijven nog steeds achter. De inhaalslag op dat gebied ligt eigenlijk al jaren bijna stil. In 2005 lag het brutoloon van de Oost-Duitsers op ongeveer 80 procent van dat van West-Duitsers. In de jaren daarna schommelt het wat heen en weer, om in 2018 uit te komen op 84 procent.
Veel van de resterende economische ongelijkheid is dan ook uitermate lastig aan te pakken. De zaadjes voor die haast onoplosbare problemen werden al kort na de eenwording geplant.
Zo kent het oosten van Duitsland veel minder grote bedrijven dan het westen, een direct gevolg van het opsplitsen en verkopen van staatsbedrijven kort na de eenwording. Vandaag de dag zijn er precies nul van de bedrijven die aan de belangrijkste beurs in Frankfurt zijn genoteerd gevestigd in het voormalige Oost-Duitsland.
Jongeren komen terug, mondjesmaat
Maar er vertrokken ook veel mensen uit de DDR, die hun geluk gingen beproeven in het welvarende westen. Het resultaat was een zwakke economie en vergrijzing in het gebied zorgt nu voor hoofdbrekens.
"Oost-Duitsland is leeg, dat is altijd wat het meest opvalt. Er zijn ontzettend veel mensen vertrokken", vertelt Akkermans.
"Daar zijn veel zorgen over", vult Pittlik aan. "Er wordt ook veel aan gedaan, zo voeren universiteiten campagne om studenten naar het oosten te trekken." En dat is niet helemaal zonder resultaat.
Steden als Leipzig zijn in trek en de regio om de stad wordt zelfs gekscherend gepromoot als 'Silicon Saxony'. Akkermans ziet ook dat de laatste jaren de trend wat gekeerd is, en er toch weer jongeren terugkomen.
Minderwaardigheidscomplex
Iets wat na dertig jaar in ieder geval nog steeds bestaat, is een minderwaardigheidscomplex van de Oost-Duitsers. Een van de oorzaken daarvan was de nieuwe economische werkelijkheid die aan het begin van de jaren negentig ontstond.
Ondernemers uit West-Duitsland kwamen aan het roer te staan van de bedrijven in het oosten. "Ze wisten echt niet hoe een markteconomie werkt", zegt Pittlik. "Dat was voor die mensen nieuw. Daarom namen West-Duitsers de leiding over." Tegelijkertijd vertrokken de goed-opgeleide arbeiders naar het westen.
Een gevoel van tweederangsburgerschap is sindsdien in de vezels van de
Angela Merkel en Mark Rutte in Middelburg
samenleving gekropen. "Dat werkt nog extreem door."
Ter illustratie: van de 66 universiteiten in Duitsland wordt er niet een geleid door een Oost-Duitser. En van de 115 afdelingshoofden op ministeries komen er slechts drie uit het oosten. Ook onder de ministers moet je met een lichtje zoeken naar een Oost-Duitser, met als uitzondering die de regel bevestigt bondskanselier Angela Merkel.
Uit onderzoek van de Universiteit van Leipzig blijkt dat zelfs in het oosten van Duitsland bij slechts 25 procent van de grotere bedrijven een oosterling aan het roer staat, vertelt Pittlik. En dat zou alles te maken hebben met de brain drain van begin jaren negentig.
In de eerste plaats vertrokken de hogeropgeleiden dus massaal uit Oost-Duitsland na de hereniging. Juist uit deze generatie had tot de nieuwe ceo's moeten uitgroeien. Maar daarnaast geldt ook in Duitsland dat de top van het bedrijfsleven mensen aanwijst als opvolgers of mede-bestuurders die op hen lijken: West-Duitsers dus.
Akkermans herkent dat maar al te goed. "Dit is een aartsconservatief land. Een olietanker. In Nederland zijn we veel gevoeliger voor het weer en het water en de storm. Dit land stoomt wel door, maar dat heeft ook nadelen. Veranderingen worden hier met tegenzin doorgevoerd of op de lange baan geschoven."
Geen patent op onvrede in Oost-Duitsland
En dat heeft ze geen windeieren gelegd, als 'exportweltmeister', zegt Akkermans. Maar het zorgt dus wel voor frictie in de maatschappij, en scheve ogen uit het oosten.
Overigens hebben ze daar in de voormalige DDR zeker geen patent op, vertelt Akkermans. Want ook in het westen is men lang niet altijd even blij met de opgelegde solidariteit.
Waar men in het oosten ontevreden is over de blijvend lagere lonen, pensioenen en maatschappelijke positie, vindt men in het westen dat er wel eens wat meer geld mag naar de beroerd onderhouden infrastructuur daar.
Bovendien hebben veel oud-werknemers van voormalig staatsbedrijven uit de DDR een vervroegd pensioen gekregen, waarvoor ze amper hebben ingelegd, klinkt het in het westen. Dat steekt steeds meer, nu de pensioenen ook in Duitsland onder druk staan.
Succes
Maar al bij al is het land steeds dichter naar elkaar gegroeid, concludeert Akkermans. Of de eenwording een succes is geworden? "Ja, ik zeg volmondig ja! Dat moet je in de context plaatsen. Er zijn natuurlijk negatieve ontwikkelingen. Het is een levende ja. Soms neigt het naar nee, soms naar een ja met een uitroepteken."
De beste illustratie daarvan is misschien nog wel, dat je met de beste wil van de wereld haast niemand meer kunt vinden die terugverlangt naar de DDR, is de ervaring van Akkermans.
havo CONTEXT 1 Het Britse rijk 1885 -1900 (TV6,7,8,9)
Kenmerkende Aspecten bij deze Historische Context:
20. het begin van de Europese expansie overzee
21. de protestantse reformatie / had splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg
23. wereldwijde handelscontacten, /handelskapitalisme en / het begin van een wereldeconomie
27. rationeel optimisme en / ‘verlicht denken’ werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: /godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen (gpes)
29. de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg / discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
30.uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van /plantagekoloniën en de daarmee verbonden / transatlantische slavenhandel, en de / opkomst van het abolitionisme
31. de industriële revolutie legde in de westerse wereld de basis voor een industriële samenleving
32. de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme
33. voortschrijdende democratisering,/ met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politieke proces
34. de opkomst van emancipatiebewegingen
35. discussies over de ‘sociale kwestie’
36. de moderne vorm van imperialisme / die verband hield met de industrialisatie
I. Inleiding Het Britse Rijk
Vanaf het einde van de zestiende eeuw begon Engeland, net als andere Europese landen, met het stichten van handelsposten en koloniën op verschillende continenten. In de zeventiende eeuw richtte het zich steeds meer op Noord-Amerika en het Caraïbisch gebied, want aan plantagekoloniën en slavenhandel viel veel te verdienen.
Deze schematische kaart geeft de gebeurtenissen weer uit de oorlog tegen de Fransen en de Indianen. Wat opvalt is dat er maar weinig Britse overwinningen in het begin van de ze oorlog.
Op dit kaartje zie je duidelijk dat niet alleen de
Britten de kust in bezit namen
Dit veranderde toen de Noord-Amerikaanse koloniën, die zich de Verenigde Staten van Amerika gingen noemen, hun onafhankelijkheid hadden bevochten en de slavernij werd afgeschaft.
Na het verlies van Noord-Amerika ging Groot-Brittannië zich meer richten op de koloniën op andere continenten. Daarvan werd in de negentiende eeuw India de belangrijkste. India kwam door militaire expedities steeds meer onder direct gezag van de Engelse kroon te staan. Het land werd een belangrijke leverancier van grondstoffen en een afzetmarkt voor Engelse industrieproducten. Mede daardoor kreeg Engeland een grote voorsprong op het gebied van industrialisatie.
17e eeuw
De industrialisatie leidde tot veel nieuwe ontwikkelingen. Zo ontstonden er nieuwe sociale klassen, bijvoorbeeld die van fabrieksarbeiders. De Engelse arbeiders kwamen al snel in opstand tegen de erbarmelijke omstandigheden waarin ze woonden en werkten, wat het ontstaan van socialistische emancipatiebewegingen tot gevolg had. Tegelijkertijd wilden ondernemers juist meer vrijheid en minder inmenging van de overheid, waardoor het liberalisme een belangrijke stroming in Engeland werd.
De Britse industriële en economische voorsprong hield eeuwenlang stand. Pas vanaf 1870 kreeg de Britse industrie flinke concurrentie van landen als de Verenigde Staten en Duitsland. In eerste instantie leidde dat tot een nog verdere uitbreiding van de Britse kolonien.
Tekst uit 'GS COMPACT HISTORISCHE CONTEXTEN', Uitgeverij Lambo
3. Waarom is 1585 het beginjaar van de periode van Brits kolonisme in Amerika?
4. KA De protestantse Reformatie die de splitsing van de kerk tot gevolg had: a.Leg uit waardoor de vijandschap tussen Engeland en Spanje zo versterkt werd.
Openlucht museum Plymouth over hoe de Pilgrimfathers, de calvinistische puriteinen uit Engeland, in 1620 in Amerika leefden
De geschiedenis van Thanksgiving Day
Thanksgiving Day vindt zijn oorsprong in 1621. In dat jaar werd er feest gevierd door de ‘Pilgrim Fathers’, ook wel pelgrims genoemd. Dit feest werd gevierd nadat ze in Plymouth, Massachussetts, een nederzetting hadden opgericht. Dit waren oorspronkelijk Engelse pelgrims, die waren gevlucht uit Engeland vanwege hun Calvinistische geloof. Veel pelgrims vluchtten eerst naar Nederland (Leiden) en gingen later door naar Amerika. De pelgrims waren met hun nederzetting in Plymouth, sterk afhankelijk van een goede oogst. In 1621 dreigde dit echter te mislukken. De Amerikaanse indianen zouden toen de pelgrims te hulp zijn geschoten en hielpen met een nieuwe oogst. Dankzij een goede nazomer, ook wel beter bekend als de ‘Indian summer’, kon er in november toch nog worden geoogst.
De Pilgrim Fathers vierden na de oogst in november, de goede afloop. Dit feest staat nu bekend als Thanksgiving Day. Toch kent deze dag wel een zwart randje. Veel indianenstammen zien deze dag niet als een feestdag maar als een rouwdag. Indianen zien de dag als een symbool voor het kwijtraken van hun land en een groot deel van hun populatie.
Thanksgiving Day en kalkoen
De Amerikaanse feestdag is een dag waarop familie bij elkaar komt en samen een groot feestmaal nuttigt. Eten staat op deze dag dus centraal. Het is een traditie om op deze dag kalkoen te eten met zoete aardappelen, sperziebonen en cranberry’s met pompoentaart of pecannotentaart als dessert. Vaak wordt Thanksgiving ook wel Turkey Day genoemd, verwijzend naar de kalkoen die wordt opgediend. Voor veel kalkoenen loopt het allemaal minder goed af: ze eindigen de dag op een gedekte tafel. Maar er zijn uitzonderingen. Sinds 1947 is het een gewoonte geworden dat de Amerikaanse president ‘gratie verleent’ aan een of meerdere kalkoenen.
Thanksgiving 2020 valt op donderdag 26 november. Op deze dag zijn de meeste Amerikanen en Canadezen dus vrij.
7. Waarom keken veel kolonisten neer op de indianen? (Jort 4.10)
WELKE ENGELSE KOLONIËN ONTSTONDEN ER IN AMERIKA?
Jort3 (3min.) 2 soorten en eerste introductie driehoekshandel:
b. Het lot van de Indianen
WELKE GEVOLGEN HAD DE KOMST VAN DE EUROPEANEN VOOR DE INDANEN?
1. BETOOG Zoek zo precies mogelijk op wat het Kenmerkend Aspect 'genocide' inhoudt.
De examenstofomschrijving noemt bij het Britse Rijk niet dit Kenmerkende Aspect...
Jort noemt aan het einde van zijn 2e filmpje maar 2 redenen voor de dood van veel autochtonen, 'Indigenous People', 'Indianen'.
Formuleer een stelling en schrijf een betoog met voor en tegen argumenten over dit onderwerp: kan de grote sterfte onder Indianen gezien worden als een 'genocide' of niet?
Aan het einde trek je een conclusie en probeer je je eigen mening weer te geven.
c. De trans-Atlantische driehoekshandel
HOE DE ENGELSEN MEEDEDEN AAN DE
TRANS-ATLANTISCHE SLAVENHANDEL
Hoe zie je KA 30 in de Tijd van Pruiken en Revoluties (1700-1800nC) terug in het Britse rijk?
KA30 De uitbouw van de Europese overheersing Engeland had in de 16e en 17e eeuw al kolonies in Amerika - vanaf 1650 wilde men er meer aan verdienen,
met name in de vorm van plantagekoloniën In het Caribisch gebied werden na 1620 Barbados en Jamaica succesvolle nieuwe plantagekoloniën, dankzij hun rietsuiker productie
en de daarmee verbonden slavenhandel Lees blz. 9 rechtsonder: 'het loodzware werk op de plantage lieten de Engelsen door zwarte slaven uit Afrika doen'; dat ging op deze eilanden zo goed dat op het vaste land 'vanaf de jaren 1670 ook zwarte slaven uit Afrika werden ingezet in de zuidelijke plantagekoloniën aan de Noord-Amerikaanse oostkust.' Op het kaartje blz. 8 zie je die 'Southern Colonies', onder andere Virginia en Georgia.
Maar hoe kreeg de Engelse regering daar snel veel slaven?
Logo Royal African Company
Blz. 10 links boven: De Engelse regering gaf het monopolie op de slavenhandel in 1672 aan de Royal African Company (later werd slavenhandel voor elke vrije ondernemer mogelijk).
Slavenhandel over ('trans') de Atlantische Oceaan vormde de basislijn van een driehoek die een beetje op zijn kant staat. Deze basislijn liep van Afrika naar de Britse kolonies in het Caribisch gebied en in het Zuiden van Amerika:
In Engeland heet het: 'the trans atlantic slave trade triangle'
Boek blz.10: 1 Van Engeland naar Afrika: wapens, tabak, alcohol.
2 Van Afrika naar de kolonies: slaven, goud, ivoor.
3 Van de kolonies naar Engeland: suiker en tabak
d. De Amerikaanste onafhankelijkheid
HOE DE VERENIGDE STATEN VAN AMERIKA ONTSTONDEN
Jort4 (8min.)
Kijk tot 2.24 min in welk tempo de VS ontstond:
Hoe het de kleintjes voorgezongen wordt (2min. 2009)
e. Afschaffing van slavenhandel en slavernij
Licht blauw de KA bij de hoofdvraag en donker blauw de KA bij dit onderwerp
Jort5 (4.20 min)
1. Kan een slaaf als volwaardig mens gezien worden?
Vanuit twee verschillende achtergronden waren er abolitionisten die hier 'ja' op antwoordden. Leg uit welke redenen zij hadden.
2. Hoe en wanneer kwam er een einde aan de Britse driehoekshandel?
10min.
3min.
1.2 Brits kolonialisme in India 1765 - 1885
a. Het ontstaan van Brits-Indië
Jort6 (5min.):
Vraag: Welke deal hadden de Britten met de Mogolkeizer gemaakt? Leg uit.
blz. 14 links bovenaan: het indirecte bestuur van de Britten, via de Mogolkeizer, wordt na de opstand van 1857 beeindigd. Brits-Indie kwam onder direct gezag van de Britse regering. De Britse koningin Victoria werd Keizerin van India en kreeg een cadeautje (7 min.):
b. Het bestuur van Brits-Indië
Jort7 (5 min.)
KA18 en 25 > KA 29 uitbouw overheersing
1. Noem drie redenen waarom veel Indiërs het gezag van de EIC accepteerden
2. Welke godsdienstige aanleiding was er voor de opstand van het Brits-Indische leger in 1857?
3. Wat zijn de vier (al langer spelende) oorzaken van de opstand?
7min.
De opkomst van het Indiase nationalisme
KA 36
Jort9 (4min.)
Take up the White Man's burden— Send forth the best ye breed— Go bind your sons to exile To serve your captives' need; To wait in heavy harness, On fluttered folk and wild— Your new-caught, sullen peoples, Half-devil and half-child.
(Rudyard Kipling)
Neem op de last der blanken—
Stuur uit der natie bloem—
Je zoons, doem hen tot balling om
Gekooiden wèl te doen;
Als hoeders, zwaar geharnast,
Van schicht'ge wildendrom—
Een buitgemaakt, balsturig volkje,
Half kind en half demon.
(Vertaling Anneke Brassinga)
The white man's burden (1899, gedicht over de Amerikanen die de Filipijnen koloniseerden)
c. De economie van Brits-Indië
Jort8 4.30 min.
Waarom de Britten opium lieten verbouwen in India (3 min.):
Kenmerkende Aspecten bij Historische Context Nederland
45. de dekolonisatie maakte een eind aan de / westerse hegemonie in de wereld (dit KA komt niet in je boek voor, maar de Molukkers en andere uit Indie teruggekeerde mensen horen bij deze KA en bij KA49)
46. de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken / in de greep van een wapenwedloop / en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
47. de toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig/ van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
48. de eenwording van Europa
49. de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen
In de tweede helft van de twintigste eeuw veranderde de wereld ingrijpend, en dat gold ook voor Nederland. Na de ravage van de Tweede Wereldoorlog moest het land opnieuw worden opgebouwd.
In de jaren '50 en '60 werden vooral linkse en christelijke partijen gekozen om te regeren, die het belang van naastenliefde en solidariteit benadrukten. Dat speelde een belangrijke rol in de wederopbouw. Nederland ging een periode van ongekende welvaart tegemoet.
Door de opkomst van de televisie en internationale ontwikkelingen in kunst en muziek kwamen mensen in aanraking met nieuwe denkbeelden. Die pasten niet bij de oude, verzuilde Nederlandse maatschappij.
Vooral jongeren protesteerden tegen traditionele waarden en tegen de Koude Oorlog. Vrouwen voerden actie voor gelijke rechten.
Steeds meer Nederlanders gingen werken in de ‘kenniseconomie’; voor deze banen moest je een hogere opleiding hebben. Voor laaggeschoold werk werden buitenlandse arbeiders naar Nederland gehaald. Zij vestigden zich permanent in Nederland en stichtten hier gezinnen.
Tegelijkertijd ontstond er in de jaren 80 een andere politieke trend. Er werden meer rechts-liberale partijen in de regering gekozen. De neoliberale (neo = nieuw) regeringen wilden minder invloed van de overheid en meer ruimte voor vrije marktwerking. Dat bood kansen voor nog meer economische groei, maar het zorgde ook voor een grotere kloof tussen arm en rijk.
Vanaf ongeveer 2000 ontstonden er vooroordelen over de immigranten die naar Nederland waren gekomen. De aanslag op de Amerikaanse Twin Towers in 2001 leidde tot angst voor moslimterrorisme. Er kwam een politieke stroming op die de multiculturele samenleving als mislukt bestempelde en ervoor pleitte de godsdienstvrijheid voor moslims in te dammen. Daarnaast begon men rond deze tijd de ernst in te zien van een heel ander probleem: klimaatverandering door toedoen van de mens.
In 2008, het einde van deze historische context, was Nederland nog altijd een welvarend land, maar ook een land met een grote maatschappelijke uitdaging. Er stond een wereldwijde financiële crisis voor de deur. De opkomst van sociale media zoals Facebook had onverwacht voor een grote verandering in media en communicatie gezorgd.
3.1 Een welvarende samenleving 1948 - 1978
De grote lijn van 3.1 in 5 minuten als eerste orientatie:
Deze docent vertelt de grote lijn in 10 minuten:
a. Verzuiling en poging tot Doorbraak
Het is beter bij de 4e zuil te spreken over 'de algemene zuil' (zie dit filmpje) dan over de 'liberale zuil' (Jort1), want er bestond geen 'liberaal verenigingsleven enz.' (2 min.):
Jort1 6 min.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog was er gelijkschakeling en nazificatie: alle dingen moesten nationaal-socialistische zijn dus het hele verschil in zuilen viel weg in Nederland.
Als je samen onderdrukt wordt ga je meer op zoek naar wat je bindt dan naar waar je in verschilt. In een verzetsgroep werkten bijvoorbeeld communisten en katholieken gewoon samen.
Maak hier een schema van (7 min.):
b. Nederland niet meer neutraal en Wederopbouw
Jort2 3.20 min.
0.42min.
Geschiedenis NAVO (tot 4.43min: 2008):
Bekijk van 2.07 min. over het ontstaan de van de EGKS:
Jort 4 3.30 min.
Rooms-Rode Kabinetten in de eertste twaalf jaar na de oorlog
Ruim een maand na de bevrijding benoemde koningin Wilhelmina dit eerste naoorlogse kabinet als opvolger van het oorlogskabinet-Gerbrandy III. Het kabinet-Schermerhorn/Drees bestond uit ministers van SDAP, CHU en RKSP, alsmede vijf partijloze ministers, van wie er later twee PvdA-lid werden. Minister-president Schermerhorn was afkomstig uit de kring van de VDB (later PvdA). Het kabinet trad op 25 juni 1945 aan.
Het eerste kabinet-Beel I werd gevormd na de verkiezingen van 1946, de eerste verkiezingen na de oorlog. Het bestond uit ministers van KVP en PvdA, alsmede drie partijloze bewindslieden en was de opvolger van het kabinet-Schermerhorn/Drees. Minister-president Beel was afkomstig uit de KVP. Het kabinet-Beel was het eerste van de rooms-rode kabinetten. Tot 1958 zouden KVP en PvdA blijven samenwerken als regeringspartijen.
Na de Tweede Kamerverkiezingen van 1948 kwam een coalitie van KVP, PvdA, CHU en VVD tot stand onder leiding van PvdA-voorman Willem Drees. In het kabinet zaten naast de ministers uit de coalitiepartijen ook twee partijloze ministers. Bovendien was er geen binding van de fracties aan een regeringsprogramma: het kabinet was extraparlementair. Het volgde vanaf 7 augustus 1948 het voorgaande kabinet-Beel I op.
Dit kabinet van de PvdA, KVP, CHU, VVD en een partijloze minister was een voorzetting van het eerste kabinet-Drees. Wel verschenen op enkele departementen nieuwe gezichten en kreeg de CHU één ministerspost extra. PvdA-leider Willem Drees werd wederom premier. De ARP kon zich vinden in het programma, maar behield een voorbehoud bij de uitwerking daarvan.
Na de verkiezingen van 1952 kwam dit derde kabinet op brede basis tot stand. Het kabinet onder leiding van PvdA-voorman Willem Drees bestond uit ministers van de PvdA, KVP, ARP en CHU en telde verder een partijloze minister. Het was een van de rooms-rode coalities. De VVD, deel van het voorgaande kabinet-Drees II, werd als regeringspartij vervangen door de ARP.
Het kabinet-Drees IV was een coalitie van PvdA, KVP, ARP en CHU. Na de verkiezingen van 1956 zetten de partijen uit het kabinet-Drees III hun samenwerking voort. Het was het laatste van de rooms-rode kabinetten. Premier was PvdA-leider Willem Drees. Het kabinet trad aan op 13 oktober 1956.
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Jort5 4 min.
Minister Ko Suurhoff overhandigt de eerste AOW-uitkering
Op 2 januari 2007 was het precies 50 jaar geleden dat minister van sociale zaken J.G. Suurhoff de eerste AOW-uitkering persoonlijk uitreikte aan de 70-jarige belastingambtenaar A. Bakker uit de Amsterdamse Boterdiepstraat. Bakker was de eerste van de ruim 700.000 die in 1957 een AOW-uitkering zouden gaan ontvangen. Het overhandigen van de eerste AOW-uitkering (804 gulden per jaar voor alleenstaanden, voor gehuwden 1.338 gulden) markeert een historische mijlpaal in de geschiedenis van de sociale zekerheid in Nederland. Voor het eerst kreeg Nederland een echte volksverzekering.
Jort3 2 min.
Een angstaanjagende fantasy kijk op 'de consumptiemaatschappij' (1,5min.):
Welke veranderingen komen er in de jaren '60 in Nederland? Maak een overzicht.
d. Ontzuiling
Kenmerkend aspect 47:
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Jort7 6.30 min
Ontkerkelijking is 1 van de redenen voor de ontzuiling in de jaren '60. Hoe gaat het nu met het proces van ontkerkelijking? (4 min.)
Individualisering gaat ook nog steeds verder: 1.30 min.
e. Jongerenculturen
Kenmerkend aspect 47:
De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de 20e eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen
Jongerenculturen:
blz. 76 Boudewijn de Groot (2 min.):
Kom mensen en luister en hou nu je bek,
het water dat komt jullie al tot je nek,
en geef toe dat je nat bent, doorweekt tot je hemd.
Probeer het maar niet te vermijden.
En wie niet wil verzuipen is wijs als hij zwemt,
want er komen andere tijden.
Kom schrijvers, geleerden, profeten op papier,
de kans komt niet weer, dus kijk maar eens hier.
En zeg nog maar niks, de roulette draait nog door
en de winnaar is niet te bestrijden.
Maar hij die straks wint, is wie gisteren verloor,
want er komen andere tijden.
Komen heren regeerders, partij-jongens kom,
en blijf daar niet hangen en kijk niet zo stom.
Want hij die blijft zeuren is hij die crepeert.
De legers buiten strijden.
Op het slagveld wordt ieder van jullie verteerd,
want er komen andere tijden.
Kom vaders en moeders, kom hier en hoor toe.
Wij zijn jullie praatjes en wetten zo moe.
Je zoons en je dochters die haten gezag,
je moraal die verveelt ons al tijden.
En vlieg op als de wereld van nu je niet mag,
want er komen andere tijden.
De streep is getrokken, de vloek is gelegd
op alles wat vals is en krom en onecht.
Jullie mooie verleden was bloedig en laks.
Wij zullen die fouten vermijden.
En de man bovenaan is de laagste van straks,
want er komen andere tijden.
immigratie: KA49 de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen
Jort10. 6min:
Het einde van de vrolijke jaren '60
Jort11 4min.:
Maar in die tijd hadden de meeste mensen dit nog niet zo door:
3.2 Nieuwe ontwikkelingen 1978 - 2008
Eerste orientatie op 3.2 in een filmpje van 5 minuten:
In 10 min. laat deze docent goed de grote lijn zien:
a. Liberalisering en individualisering
Wat is privatisering? 1 minuut vol voorbeelden uit Europa:
Conclusie overheidsrapport
DERTIG JAAR PRIVATISERING, VERZELFSTANDIGING EN MARKTWERKING 1982-2012 Bart Stellinga
6.5.1 VERANDERING IN DE MARKT
Marktmechanismen zijn in de afgelopen decennia meer en meer gaan overheersen. Markten en marktpartijen zijn zelf ook sterk veranderd in deze periode. Door de ontwikkeling en de verspreiding van informatie en communicatietechnologieën (Dicken 2007), de ontwikkeling van containervervoer (Levinson 2006), de liberalisering (vrijgeving door de overheid) van handel (Thun 2008) en de sterke opkomst van niet-westerse economieën zijn markten steeds meer internationaal verweven geraakt.... Grote ondernemingen zijn enerzijds geherstructureerd en ingekrompen en anderzijds steeds meer blootgesteld aan fusies en overnames en toenemende druk van op de korte termijn georiënteerde (buitenlandse) aandeelhouders. Het dient te worden benadrukt dat deze veranderingen in de markt zowel oorzaak als gevolg zijn van gewijzigd overheidsbeleid op het gebied van marktwerking en privatisering.
6.5.2 VERANDERING IN DE SAMENLEVING
De samenleving is in toenemende mate gedifferentieerd . Een belangrijke ontwikkeling is de nadruk die ‘consumeren’ heeft gekregen. Men spreekt wel over de opkomst van een consumentensamenleving (bijvoorbeeld Van der Veen et al. 2010). Dit is een samenleving waarin het kopen van materiële goederen tot een doel op zich zou zijn verheven en waarbij een sterkere nadruk zou liggen op directe behoeftebevrediging (ibid.: 276).
Dit is deels een zelfstandige ontwikkeling die onder andere gekoppeld kan worden aan een toenemende welvaart en de relatief lagere uitgaven aan directe levensbehoeften, waardoor een groter deel van het besteedbare inkomen aan andere producten kan worden uitgegeven.
Het is echter ook deels een gevolg van overheidsbeleid, onder andere omdat in diverse sectoren in toenemende mate is ingezet op het versterken van marktmechanismen, waardoor de burger zich in steeds meer domeinen moest gaan gedragen als consument (wrr 2012: 51).
Ook de positie van werknemers is de afgelopen decennia veranderd. Dat mensen ook met markten te maken hebben in de hoedanigheid van werknemer heeft lange tijd relatief weinig aandacht gehad. Pas onder druk van de vakbonden is vanaf de jaren tweeduizend meer aandacht gekomen voor diens positie. In sectoren die bloot werden gesteld aan meer marktprikkels werden werknemers meer afgerekend op het behalen van targets.
Daarnaast veranderde bij privatisering van overheidsbedrijven ook de rechtspositie van de werknemers, en was het terugbrengen van het aantal werknemers vervolgens een middel om hogere bedrijfsefficiëntie te bewerkstelligen. ...
6.5.3 VERANDERING IN DE OVERHEID
De overheid is op het eerste gezicht ingekrompen en getransformeerd naar een regulerende staat, waarbij uitvoerende verantwoordelijkheden met betrekking tot publieke belangen in toenemende mate buiten de deur van de overheid zijn geplaatst.
Dit is echter vaak gepaard gegaan met een toename van overheidsregelgeving. Bovendien houdt de overheid in veel gevallen nog wel de eindverantwoordelijkheid voor het behartigen van publieke belangen. Zij wordt ook dikwijls aangesproken op problemen in markten, bij marktpartijen of bij op afstand geplaatste publieke organen, zelfs als zij daar formeel geen verantwoordelijkheid (meer) voor heeft.
Ten slotte gaat zij (of wordt zij geacht) haar burgers in toenemende mate als consumenten (te) bedienen. Opvallend is dat de overheidsorganisatie er bepaald niet eenvoudiger op is geworden in de afgelopen decennia. De overheid wordt meer dan voorheen omringd door bestuurlijke satellieten, waarbij vaak onduidelijk is hoe die vanuit de politiek aangestuurd kunnen worden.
Onbedoeld heeft de strakke boedelscheiding tussen beleidsvorming en -uitvoering ook geleid tot expertiseverlies bij departementen die vaak moeite hebben om deze instanties te controleren (Bovens 2000; Van Thiel 2010)....
6.5.4 TOT SLOT
In de afgelopen decennia heeft zich onmiskenbaar een ingrijpende maatschappelijke verandering voltrokken (Blyth 2002). Markt, overheid en samenleving zijn in nieuwe verhoudingen tot elkaar komen te staan en zijn elk van karakter veranderd (wrr 2012). Ten dele gaat het hier om autonome ontwikkelingen, maar het overheidsbeleid op het gebied van marktwerking, privatisering en verzelfstandiging heeft hier toch zeker aan bijgedragen. Deze transformatie is sluipenderwijs tot stand gekomen: geen kabinet heeft het voorzien, geen minister is het van plan geweest, er lag geen blauwdruk aan ten grondslag. Het beleid was veelal doelgericht, maar er was desalniettemin sprake van een ‘aanhoudend pragmatisme’: er werd niet afgeweken van het ingeslagen pad en het optimisme over de positieve effecten die zouden worden bereikt als de overgangsfase eenmaal voorbij was, was groot. ...
KA46. de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog
Jort15 4,5 min.:
blz. 78 linksonder Kernkoppen in NAVO-land Nederland, 25 min.:
blz. 78 rechtsonder Nederland en de oorlog in Joegoslavië:
In de jaren '80 van de vorige eeuw bedachten Adam en Eva, eigenaren van het alternatieve poppodium Scum in Katwijk, dat het beter zou zijn als alle punkers eens per jaar op bedevaart gingen naar Katwijk, om aldaar in Scum een punk-concert bij te wonen. Dit omdat anders niemand naar die concerten toe ging. Het werd als regel opgenomen in de modelijn, met als resultaat dat massaal alle punkers jaarlijks naar Katwijk kwamen voor een bedevaart. Overnachten gebeurde aanvankelijk veel in de duinen of op strand. Al snel kwamen er echter kraakpanden in Katwijk. Kraakpanden zijn speciale punk-hotels waar voor veel geld een kamer kan worden gehuurd waar de nacht doorgebracht kan worden op de grond. Aanvankelijk liep dit niet zo, totdat in de punk-modelijn de regel werd opgenomen dat bij slecht weer in deze kraakpanden kon worden overnacht. Sindsdien werkt Scum nauw samen met het KNMI, en zorgen zij ervoor dat het zo vaak mogelijk regent, zodat veel punkers in kraakpanden gaan slapen. Helaas voor de kraakpanden kiezen de laatste paar jaar steeds meer punkers ervoor om een tot camper omgebouwd bestelbusje mee te nemen op bedevaart en daarin te gaan slapen.
Jort 16 6min.:
Niet voor onder de 18:
d. De multiculturele samenleving
Jort18 2,5min.:
Multiculturele samenleving mislukt? (2011) 5,5 min.
Nee (2017): 2 min.:
Discriminatie 2,5 min.:
Jort 19 7min. over een belangrijk onderwerp aan het einde van de stof:
Voorbeeld 1min.:
Voorbeeld2 oproepen tegenstand (1 min.)
Polarisatie en migratie, Nederlandse ondertitels aanzetten (5min.) :
Door een speech van de president van Engeland Churchil veranderde na de oorlog de beeldvorming. Tijdens de oorlog: Duitsland en Italië en Japan waren FOUT en de geallieerden waren GOED.
Alle geallieerden, Amerika en Engeland en de Sovjet-Unie, waren even groot, even positief en geweldig: zo gaf men het in de propaganda weer.
Maar na de Tweede Wereldoorlog zag Churchill in zijn rede een nieuwe tweedeling in GOEDE en FOUTE landen:
Tijdens de Tweede Wereldoorlog groeit het oude wantrouwen tussen het kapitalistische Amerika en de communistische Sovjet-Unie (als je dit bekijkt begrijp je waarom ze na de oorlog zo botsen!):
d. De Trumanleer
In deze tekst wordt duidelijk uitgelegd hoe na een lang telegram door Truman zijn containmentpolitiek / Trumanleer werden geformuleerd:
Chroesjtsov wordt geinterviewd tijdens een bezoek in Amerika:
Een leraar vertelt het hele verhaal van oplopende spanning en weer toenemende ontspanning in de tijd van Chroesjtsov en Kennedy, en de opvolger na zijn dood Johnson:
e. De Berlijnse Muur
Let op: Er is niet 1 Berlijn crisis, er waren er 2!
b. In 1961 brak een tweede crisis uit rond Berlijn doordat veel hoogopgeleide Oost-Duitsers vluchtten. Chroesjtsjov stond tegenover Kennedy (lees 3.2 De Berlijnse Muur).
(hij heeft kritiek op beide kanten van het IJzeren Gordijn)
In Europe and America there's a growing feeling of hysteria.
Conditioned to respond to all the threats
In the rhetorical speeches of the Soviets.
MIster Krushchev said, "We will bury you."
I don't subscribe to this point of view.
It'd be such an ignorant thing to do
If the Russians love their children too.
How can I save my little boy from Oppenheimer's deadly toy?
There is no monopoly on common sense
On either side of the political fence.
We share the same biology, regardless of ideology.
Believe me when I say to you,
I hope the Russians love their children too
There is no historical precedent
To put the words in the mouth of the president?
There's no such thing as a winnable war,
It's a lie we don't believe anymore.
Mister Reagan says, "We will protect you."
I don't subscribe to this point of view.
Believe me when I say to you,
I hope the Russians love their children too
We share the same biology, regardless of ideology.
But what might save us, me and you,
Is if the Russians love their children too
Deze reactie stond bij onderstaand filmpje: 'Bedankt voor de filmpjes! Voorheen keek ik altijd JortGeschiedenis, maar ik kijk voor mijn examens van dinsdag nu dit, om het toch een keer een beetje anders te bekijken :)'
Lodewijk de XIV kennen jullie: De Zonnekoning! Hij liet Versailles bouwen.
Maar wie was zijn opvolger Lodewijk de XV? Bijna niemand weet dat. Toch was zijn levensstijl de reden waarom veel Fransen hun koning zat werden en extra boos werden op zijn opvolger Lodewijk XVI.
Maak in dit filmpje even kennis met Lodewijk de XV en trek je conclusies: wie was hij?
Let op: het gaat hieronder om zijn broertje! (maar het was wel in het verlengde van de hervorming van de Wetgeving en van de Strafwetgeving in het hele Keizerrijk)
4.3 Na Napoleon 1815 - 1848
a. Het Congres van Wenen
Doelen Congres van Wenen: Restauratie (herstel) oude koningshuizen en politieke stabiliteit
De Restauratie van oude koningshuizen na de Franse revolutie met haar geweld en chaos was reactionair en conservatief: terug naar vroeger (de 17e eeuw) en dan alles zo houden!
In reactie daarop ontstonden in de 19e eeuw politieke stromingen die uitgingen van de verlichtingsidealen:
vrijheid (liberalisme), gelijkwaardigheid en broederschap (socialisme).
Het arrangement Historische Contexten is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
henk wildschut
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2022-12-15 21:02:10
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
in een enquête van het Duitse blad Der Spiegel antwoordde 57 procent van de voormalige Ossies ‘ja’. Een belangrijke reden voor dat gevoel kan zijn dat er niemand werkloos was in de socialistische staat. Dat veranderde na de hereniging, waarna Oost-Duitsers de concurrentie op de arbeidsmarkt moesten aangaan met hoogopgeleide West-Duitsers. Hoewel Oost-Duitsers het gevoel hadden tweederangsburgers te zijn in het verenigde Duitsland, werden er met het project ‘Aufbau Ost’ miljarden gepompt in de moderne opbouw van de voormalige DDR. En hoewel sommige deelstaten, zoals Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg achterbleven bij de rest, was de groeiende welvaart in veel Oost-Duitse deelstaten al snel voelbaar.
gevolg had. Tegelijkertijd wilden ondernemers juist meer vrijheid en minder inmenging van de overheid, waardoor het liberalisme een belangrijke stroming in Engeland werd. 
