Inleiding

Wat & Hoe

Gebieden waar de Bantu talen gesproken worden

De Afrikaanse geschiedenis is best wel onderbelicht, maar veel mensen hebben wel eens iets eerder gehoord over de Zoeloes. De Zoeloes bestaan nog steeds als groep. Zij zijn deel van de grotere groep genaamd de Bantu. De Bantu is een koepelnaam van aan elkaar verwante talen. Net als bijvoorbeeld Nederlands en Zweeds alletwee Germaanse talen zijn. De Bantutalengroep is echter heel erg groot, de Zoeloetaal zelf valt onder de zogenaamde Nguni subgroep. Vandaag gaan we leren over de Zoeloes vanaf de 19e eeuw.

Leerdoelen

Je leert over de Zoeloe veroveringen onder Shaka.
Je leert over de Europese kolonisten in Afrika en hun relatie tot de inheemse volkeren.
Ook leer je over Europese koloniale houding en hoe deze aan het einde van de 19e eeuw veranderde.

Tijd

Deze les kost je 2 uur.

Vooraf

Hoewel het rijk van de Zoeloes voor Westerse standaarden niet heel groot was, heeft het wel erg veel invloed gehad op Zuid-Oostelijk Afrika. In deze regio van Afrika zorgden de Zoeloes voor grote volksmigraties. Tot op de dag van vandaag merk je hiervan de gevolgen nog. De stam van de Zoeloes zelf was eerst helemaal niet zo groot, rond de 1500 mensen. Nu zijn er ongeveer 12 miljoen mensen die zichzelf Zoeloe noemen.

De Zoeloes waren niet de enige stam in het gebied, zo had je ook de zogenaamde Xhosa. Xhosa is een verwante taal van Bantu, het is ook een Nguni taal. Het Xhosa volk is ook verwant aan dat van de Zoeloe. Ook waren er al Europeanen aanwezig ten tijde van de veroveringen van Shaka. De Europeanen noemden zich over het algemeen Boeren, van het Nederlandse woord voor boer.

We gaan het ook hebben over de wisselwerking tussen de Zoeloes, Boeren en de Xhosa die in het midden van dit alles terechtkomen.

Informatie

Shaka

Koning Shaka Zoeloe

Shaka was de bastaardzoon van Nandi (zijn moeder) en Shenzangakhona (zijn vader). Hoewel zijn vader de leider van de Zoeloes was, had Shaka niet veel te zoeken bij de Zoeloes. Hij groeide op bij de clan van zijn moeder, nadat zij verbannen was. De Zoeloes waren deel van een grotere stammen federatie: de Mthetwha. De Mthetwha werd geleid door een man genaamd Dingiswayo. Onder hem leerde Shaka een krijger te worden, hij wist het toenmalige gevechtssysteem toen al te verbeteren.

Toen zijn vader stierf, werd de halfbroer van Shaka de nieuwe leider. Shaka liet hem echter vermoorden. Zo werd Shaka de nieuwe leider van de Zoeloes. Zelf stond Shaka nog onder het leiderschap van Dingiswayo. De Mthetwha waren echter al wat langer in oorlog met een andere stam genaam de Ndwandwe. De Ndwandwe stonden onder leiding van Zwide. Shaka had al eerder gevochten tegen hen, maar toen Dingiswayo stierf door een aanval van Zwide, nam Shaka het leiderschap over. Hij wist de Ndwandwe verpletterend te verslaan. Hij was nu de nieuwe leider van de Mthetwha federatie en van de Zoeloe stam.

Shaka vernieuwde de vorm van oorlogvoering die in Zuid-Afrika gehanteerd werd. Voorheen was het namelijk eerder een soort ritualistische vorm van oorlog. Er werden een hoop spullen naar elkaar gegooid en er werd een hoop gescholden tegen elkaar. Shaka professionaliseerde de oorlogvoering, en met een nieuwe wapenuitrusting wisten zijn soldaten groten stukken land te veroveren. Dit zorgde ervoor dat verschillende stammen wegvluchtten voor de Zoeloes.

Shaka was niet bij iedereen in zijn land even populair. Hij was namelijk een brute dictator die bij tegenspraak snel de doodstraf gaf. Dit leidde ertoe dat Shaka uiteindelijk vermoord werd door een andere halfbroer genaamd Dingane.

De Boeren

Blauw: Brits Rijk, Groen: Transvaal, Oranje: Oranje Vrijstaat, en Rood: Natalia

Je hebt misschien al wel eens eerder gehoord over de Kaapkolonie. Orgineel was het bedoeld als een punt voor schepen op lange reizen om opnieuw voedsel in te slaan. Al snel begonnen mensen zich hier te vestigen. Het was eerst gedurende een lange tijd een Nederlandse kolonie. De kolonie werd in 1795 door de Britten overgenomen. Dit zat niet lekker bij alle bewoners. Er kwamen steeds meer Britten naar de kaapkolonie, en veel van de lokale Boeren zagen niet graag het Nederlands verdwijnen. Ook was er na de afschaffing van de slavernij volgens de Boeren te weinig hulp geweest voor hun bedrijven. Dit kwam nog bij de constante grensconflicten met de nabij gelegen Xhosa stammen.

Hierdoor begonnen een groep Boeren de Grote Trek. Het doel van de Grote Trek was om onafhankelijke republieken te stichten voor de Boeren, in het binnenland van Afrika. Ze kwamen in conflict met de Zoeloes onder leiding van Dingane. De Voortrekkers (zo noemde de Boeren zich) hadden onderhandeld met Dingane voor gebied. Dingane was ermee akkoord gegaan, echter later verbrak hij het contract en doodde prompt de leider van deze groep Voortrekkers. Dit betekende oorlog, en de Boeren versloegen de Zoeloe bij de slag om Bloedrivier. De Boeren stichtten vervolgens hun republieken in Afrika, deze overleefden echter niet. Ze werden door het Britse rijk veroverd, maar niet zonder weestand. Zo wisten de Boeren de Eerste Boerenoorlog te winnen op de Britten, ook de Zoeloe wisten flink weerstand te bieden tegen de Britten. Zo versloegen de Zoeloe een Brits leger bij Isandlwana.

De Wedloop

Klik op de plaatje voor een beter beeld!

De veroveringen van het Britse Rijk in het Zuiden van Afrika op de Zoeloes, Xhosa en de verscheidene Boerenrepublieken waren symptomen van een groter proces: de zogenaamde Wedloop van Afrika. De wedloop van Afrika was het opdelen van het Afrikaans continent onder de Europese machten. in 1880 controleerden de Europeanen ongeveer 10 procent van de landmassa van Afrika. In 1914 was dit zo'n 90 procent. Deze wedloop kwam op gang door de annexatie van Kongo door België en de inval van Egypte door de Britten. Hierdoor hadden de andere Europese grootmachten het idee dat zij achter kwamen te liggen op de rest als zij niet ook delen van Afrika voor zichzelf veroverden. Voor 1884-1885 was het voor de Europeanen een enorme race om de grondstoffen van Afrika. In 1885 werd namelijk officieel vastgelegd wat van wie was en waar iedereen recht op zou hebben.

De drie Boerse republieken die gesticht waren door de Voortrekkers hielden het niet al te lang uit. Natalia, een van de Republieken, werd al in 1842 door de Britten veroverd. Oranje Vrijstaat en Transvaal wisten het langer uit te houden, en hebben de Eerste Boeren Oorlog tegen de Britten zelfs gewonnen. De Tweede Boeren Oorlog werden echter zowel Transvaal als Oranje geannexeerd. De Britten waren uit op de grondstoffen in het zuiden van Afrika: goud en diamanten.

Ook de Zoeloe en de Xhosa werden in het Britse rijk opgenomen. In 1879 werden de Zoeloes door het Britse leger overweldigd. In het zelfde jaar als de Zoeloes werden ook de laatste van de Xhosa overwonnen. De Xhosa hadden al heel lang conflicten met de Kaapkolonie, dus we kunnen niet echt spreken van een nieuwe oorlog met hen.

Terugkoppeling

Opdracht

Nelson Mandela

Het is gemakkelijk om het te hebben over een "good guy" in geschiedenis. Maar in werkelijkheid is die er eigenlijk bijna nooit echt. Zo hebben we gekeken naar de Boeren in Afrika en hun geschiedenis. De Boeren lijken door de teksten van deze les op een soort underdogs, die vechten tegen het slechte Britse rijk. Of ze lijken op het slachtoffer van de Zoeloes, die zomaar hun contract verbroken. Maar is dat wel zo?

Bereid met je klasgenoten een debat voor. Stel je voor dat je iemand bent van de volgende groepen:

De Britten
De Xhosa
De Zoeloe
De Boeren

Zoek informatie op over deze groepen en houd vervolgens een debat over de problemen in de Zuid-Afrikaanse kolonie. Hou in de gaten dat er geen echte good guy is. Ben je in je eentje? Schrijf dan vanuit het oog punt van alle groepen een stukje over de problemen in de kolonie. Veel succes!

Extra informatie

Filmpje over de Zoeloe

https://www.youtube.com/watch?v=BZLGKFWlRzY

The Scramble for Africa in het licht van Imperialisme. (Crash Course)

https://youtu.be/alJaltUmrGo

In veel opzichten was de wedloop om Afrika een prelude voor de Eerste Wereld Oorlog, hier een filmpje over Zuid-Afrika in de Eerste Wereld Oorlog.