Geschiedenis Tijdvak 10 01 - Nationalistische bewegingen in de koloniën
Inleiding - Nationalistische bewegingen in koloniën
Na de Tweede Wereldoorlog brak er een roerige periode aan in de koloniën.
De Europese landen met koloniën hoopten dat de vooroorlogse situatie zou terugkeren. In de koloniën streefde de bevolking juist naar onafhankelijkheid.
Europa verloor in de tweede helft van de 20e eeuw de meeste van haar koloniale bezittingen. Soms ging dat vreedzaam maar vaak kwam er geweld aan te pas. Ook Nederland kreeg te maken met opstandige bewegingen in Indië.
De koloniale situatie in 1945
Nationalisme
Na de oorlog heerste er een
anti-Nederlandse stemming in Nederlands-Indië..
Na 1900 streefden nationalistische groepen in de koloniën naar zelfstandigheid, los van het moederland. Het nationalisme werd gestimuleerd door de zwakte van de Europese landen. Die zwakte uitte zich in de oorlogen van de eerste helft van de 20e eeuw zoals:
De Japans-Russische oorlog in 1904-1905.
De Eerste Wereldoorlog in 1914-1918.
De Tweede Wereldoorlog in 1940-1945.
Het bezit van koloniën werd ook steeds meer ter discussie gesteld, onder andere door president Wilson van de VS.
De Japans-Russische oorlog van 1904-1905
Japans oorlogsschip, begin 20e eeuw.
In 1904 raakte Japan in oorlog met het machtige Rusland. Beide landen wilden de heerschappij over Korea en Mantsjoerije. Tot ieders verbazing versloeg Japan de Europese grootmacht Rusland.
Japan had in de voorafgaande jaren een modern leger en vloot opgebouwd. De Japanse soldaten waren fanatiek en bereid om te sterven voor het vaderland.
De macht van Japan werd een inspiratiebron voor jonge nationalisten in Azië.
Japan had laten zien dat de Europese landen niet onkwetsbaar waren.
Eerste Wereldoorlog
Koloniale soldaten van het Duitse leger.
Soldaten uit de koloniën hadden moeten meevechten in de loopgraven op de Europese slagvelden tijdens de Eerste Wereldoorlog. In deze onmenselijke en wrede oorlog verdween het laatste beetje ontzag voor het moederland.
Veel soldaten die na de oorlog terugkeerden naar Azië en Afrika sloten zich daarom aan bij nationalistische bewegingen.
Veertien punten van Wilson
Na WO I moest er volgens Wilson, de president van de VS, een eerlijke regeling komen voor de koloniën. Het belang van de bevolking zou volgens hem even zwaar moeten wegen als die van de kolonialiserende macht. In de vredesregeling van Versailles kwam van die gedachte weinig terecht.
Toch maakte het standpunt van Wilson duidelijk dat er over de koloniën anders werd gedacht. De machtige Verenigde Staten, zelf ex-kolonie van Groot-Brittannië, werden tegenstanders van de koloniale politiek van Europa. Dat kon niet zonder gevolgen blijven want de Europese landen waren erg afhankelijk geworden van de VS.
Op de afbeelding zie je president Wilson.
Hij was president van de VS in de periode 1913-1921.
Op de achtergrond zie je een onderdeel van de in steno geschreven 14-puntenrede van de president.
Tweede Wereldoorlog
Ook de oorspronkelijke bevolking
van Nederlands-Indië had het tijdens
de oorlog zwaar te verduren. Velen
werden door de Japanners
gedwongen om als dwangarbeiders
te werken en stierven in werkkampen.In Japanse internerings-
kampen waren de
Nederlanders overgeleverd
aan honger en de wreedheid
van de Japanners.
Japan wierp zich tijdens de Tweede Wereldoorlog op als bevrijder van Azië. Nederlands-Indië werd in december 1941 bezet door het Japanse leger. De inwoners van Indië zagen dat de Nederlanders snel waren verslagen.
De Nederlanders verdwenen in Japanse werk- en strafkampen en leden daar onvoorstelbare ontberingen.
Japan ontpopte zich tijdens de oorlog in Indië als de volgende onderdrukker. De manier waarop zij de Nederlanders de baas waren, was een inspiratiebron voor nationalistische bewegingen.
Nieuwe elites
De behoefte aan goed bestuur in de koloniën was groot. Het grote aantal bestuurlijke banen kon niet alleen door blanken uit het moederland worden vervuld. Er kwamen scholen voor de zonen van de plaatselijke elite.
Velen gingen zelfs naar universiteiten in het moederland.
Er ontstond een nieuwe elite van goed opgeleide inheemse mensen. Ondanks hun opleiding zagen zij de beste banen naar de Nederlanders gaan.
Zij beseften dat de ongelijkheid tussen moederland en kolonie niet vanzelf zou verdwijnen. De jonge goed opgeleide elite ging een belangrijke rol spelen bij de oprichting van nationalistische bewegingen en politieke partijen.
Al tijdens de Eerste Wereldoorlog ontstonden in de koloniën nationalistische bewegingen. In Nederlands-Indië richtten leiders als Soekarno en Mohammed Hatta een politieke partij op die tegen samenwerking was met de koloniale machthebber.
De Nederlandse koloniale overheid reageerde hard en repressief. Opstanden werden met geweld neergeslagen en nationalistische leiders zoals Soekarno en Hatta verdwenen in strafkampen. Zij kwamen pas vrij toen Japan de macht overnam in 1941.
Dekolonisatie
Landen in Europa, zoals Engeland en Nederland, kregen na de Tweede Wereldoorlog te maken met onafhankelijkheidsbewegingen in hun koloniën. In India kregen de Britse machthebbers te maken met massaal geweldloos verzet.
In Nederlands-Indië werd een oorlog gevoerd tussen nationalistische opstandelingen en het Nederlandse leger.
Geweld
Het dekolonisatieproces, het zich losmaken van het moederland, ging vaak met veel geweld gepaard. Ook de dekolonisatie van Nederlands-Indië ging gepaard met veel oorlogsgeweld. Direct na de capitulatie van Japan in augustus 1945 riep de nationalistische partij PNI van Soekarno de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië uit.
Nederland besloot militaire troepen te sturen om Soekarno en zijn aanhangers te bestrijden. Deze oorlog werd een 'politionele actie' genoemd om te verhullen dat het eigenlijk om een grootschalige oorlog ging.
De strijd van het Nederlandse leger in Indië werd afgekeurd door de internationale gemeenschap. De VS eiste dat Nederland de strijd zou staken.
Geweldloosheid
De bekendste voorvechter van geweldloos verzet tegen het koloniale moederland was Mahatma Gandhi in India. India was een Britse kolonie met een grote bevolking. Gandhi ontwikkelde een effectieve vorm van geweldloos verzet.
Gandhi aan het spinnen
Gandhi was in Londen opgeleid als advocaat en aanvankelijk gekleed in driedelige Engelse kostuums. Vanaf 1920 droeg hij alleen nog zelf gesponnen traditionele Indiase kleding. Hij riep de massa op hetzelfde te doen. De oproep was een succes.
De Britse inkomsten verminderden omdat de afzet van textiel in India sterk daalde. De Britten zagen in dat tegen een onwillige massa geen kruid was gewassen. In 1947 werd India onafhankelijk.
Einde imperialisme
Het Britse koloniale imperium stond na de Eerste Wereldoorlog op het punt van instorten.
Groot-Brittannië had in de oorlog enorme verliezen geleden en was financieel failliet. Er was te weinig mankracht om het wereldrijk te beheren.
Het land ging noodgedwongen een politiek voeren van meer verzelfstandiging van haar koloniën en democratisering van het bestuur. In de koloniën begonnen nationalisten met steeds meer zelfvertrouwen te werken aan hun strijd voor onafhankelijkheid.
De onafhankelijkheid van India in 1947 was de eerste van een lange reeks onafhankelijkheidsverklaringen van Britse kolonies. In Afrika werd het ene na het andere land onafhankelijk van Groot-Brittannië.
In sommige van deze landen woedde nog lange tijd een strijd tussen een elite van blanke grootgrondbezitters en een zwarte meerderheid. Tot op de dag van vandaag zijn die tegenstellingen voelbaar.
Personen
Mahatma Gandhi (1869-1948) 'Ik studeerde in Engeland en werd advocaat. Toen ik in Zuid-Afrika werkte, ondervond ik het racisme aan den lijve. Die ervaringen overtuigden mij dat mijn moederland India recht had een zelfstandig bestaan, los van Groot-Brittannië.
Terug in India werd ik de leider van de onafhankelijkheidsbeweging. Geweld druiste tegen alles in waar ik in geloofde. Revoluties waren volgens mij ook mogelijk zonder gebruik van geweld.
Dankzij de massale steun van de bevolking in India heb ik kunnen bewijzen dat een vreedzame weg naar onafhankelijkheid mogelijk was.'
Soekarno (1901-1970) 'Ik ben opgegroeid als de zoon van een Javaanse schoolmeester. Ik kon als kind al goed leren en mocht studeren. Na de Europese lagere school volgde ik een opleiding tot ingenieur.
Ik vond dat we recht hadden op een eigen land zonder de Nederlanders. Ik werd de leider van de nationalistische partij, de PNI.
De Nederlanders verboden deze partij en ik werd opgesloten in een strafkamp. Dankzij de Japanse overwinnaars kwam ik weer vrij. De Nederlanders deden na de oorlog alsof er niets was veranderd.
Geweld was de enige manier om duidelijk te maken dat hun rol was uitgespeeld en ik werd de eerste president van de Republiek Indonesië.'
Het arrangement Geschiedenis Tijdvak 10 01 - Nationalistische bewegingen in de koloniën is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Na de Tweede Wereldoorlog brak er een roerige periode aan in de koloniën.
Na WO I moest er volgens Wilson, de president van de VS, een eerlijke regeling komen voor de koloniën. Het belang van de bevolking zou volgens hem even zwaar moeten wegen als die van de kolonialiserende macht. In de vredesregeling van Versailles kwam van die gedachte weinig terecht.
De behoefte aan goed bestuur in de koloniën was groot. Het grote aantal bestuurlijke banen kon niet alleen door blanken uit het moederland worden vervuld. Er kwamen scholen voor de zonen van de plaatselijke elite.
Landen in Europa, zoals Engeland en Nederland, kregen na de Tweede Wereldoorlog te maken met onafhankelijkheidsbewegingen in hun koloniën. In India kregen de Britse machthebbers te maken met massaal geweldloos verzet.
Het dekolonisatieproces, het zich losmaken van het moederland, ging vaak met veel geweld gepaard. Ook de dekolonisatie van Nederlands-Indië ging gepaard met veel oorlogsgeweld. Direct na de capitulatie van Japan in augustus 1945 riep de nationalistische partij PNI van Soekarno de onafhankelijkheid van de Republiek Indonesië uit.
De bekendste voorvechter van geweldloos verzet tegen het koloniale moederland was Mahatma Gandhi in India. India was een Britse kolonie met een grote bevolking. Gandhi ontwikkelde een effectieve vorm van geweldloos verzet.
De onafhankelijkheid van India in 1947 was de eerste van een lange reeks onafhankelijkheidsverklaringen van Britse kolonies. In Afrika werd het ene na het andere land onafhankelijk van Groot-Brittannië.
'Ik studeerde in Engeland en werd advocaat. Toen ik in Zuid-Afrika werkte, ondervond ik het racisme aan den lijve. Die ervaringen overtuigden mij dat mijn moederland India recht had een zelfstandig bestaan, los van Groot-Brittannië.
'Ik ben opgegroeid als de zoon van een Javaanse schoolmeester. Ik kon als kind al goed leren en mocht studeren. Na de Europese lagere school volgde ik een opleiding tot ingenieur.
