Waterkringloop

Water in drie fasen

Water kan, net als veel andere stoffen, voorkomen in drie fasen: als vaste stof, als vloeistof en als gas.
In welke fase water voorkomt, hangt af van de temperatuur van het water.

Bij temperatuurveranderingen zijn er verschillende faseovergangen mogelijk:

  • smelten: van vast naar vloeistof.
    Water heeft een smeltpunt van 0 °C.
  • stollen: van vloeistof naar vast.
    Het stollen van water heet ook wel bevriezen.
  • verdampen: van vloeistof naar gas.
    Het kookpunt van water ligt bij 100 °C.
  • condenseren: van gas naar vloeistof.
  • vervluchten: van vast naar gas.
  • rijpen: van gas naar vast.
    IJsbloemen ontstaan als waterdamp tegen een koude ruit aankomt.

Waterkringloop

Water is voortdurend 'op reis'. Die reis wordt wel de waterkringloop genoemd.

Water, bijvoorbeeld zeewater, verdampt. Hoe warmer de lucht boven zee, hoe meer water er verdampt.

De waterdamp stijgt op en terwijl die stijgt, koelt hij weer af.
Door die afkoeling vindt er condensatie plaats: waterdamp verandert in waterdruppels.
En die druppels vormen samen een wolk.

De wind blaast de wolken het land in.
De wolken gaan langs de helling omhoog en koelen af totdat er zóveel druppels in de wolk zitten dat ze er als neerslag uit vallen.
Het grootste deel van de neerslag verzamelt zich uiteindelijk in de rivieren.
En die rivieren brengen het water weer naar zee.

Waterkringloop - video

Waterkringloop op SchoolTV

Oppervlaktewater en grondwater

 

© Hans Hillewaert / via Wikimedia Commons

Al het water dat zich in vloeibare vorm aan de oppervlakte van de aarde bevindt, noem je oppervlaktewater. Water dat zich niet aan de oppervlakte bevindt, maar ondergronds in de bodem en gesteenten, noem je grondwater. Een watervoerende laag wordt ook wel een aquifer genoemd.

Naast oppervlaktewater en grondwater is er water in de vorm van ijs, bijvoorbeeld op de polen of in gletsjers. En er bevindt zich waterdamp in de dampkring.

Oppervlaktewater bevindt zich deels in natuurlijke wateren, zoals oceanen, zeeën, fjorden, meren, plassen, vennen, poelen en rivieren.
Maar oppervlaktewater bevindt zich ook in kunstmatige wateren, zoals stuwmeren, kanalen, vijvers, grachten en sloten.

Rivier - 1

Overtollig water in een gebied wordt vaak zichtbaar weggevoerd uit het gebied door een rivier. Het gebied waaruit een rivier (plus zijrivieren) het overtollige water afvoert, noem je het stroomgebied van de rivier. De grens tussen twee stroomgebieden noem je de waterscheiding.

Er wordt vaak onderscheid gemaakt tussen oceanische rivieren die uitmonden in een zee of oceaan en continentale rivieren die bijvoorbeeld in een meer of een moeras eindigen.

Het rivierverloop beschrijft het verval van een rivier van de bron tot de monding.
Het rivierverloop wordt vaak onderverdeeld in een bovenloop, een middenloop en benedenloop.

Om te kunnen bepalen door wat voor een soort landschap een rivier stroomt zul je het verhang moeten berekenen.
Het verhang is het verval per kilometer. Het verhang geeft aan hoeveel een rivier richting zeeniveau zakt per kilometer lengte.
Je kunt deze berekening gebruiken (let op de eenheden):
verval [m] / lengte [km] = verhang [m/km]

Rivier - 2

De bovenloop van een rivier is het deel bij de bron. Dit deel ligt meestal het verst van de kust af. Doordat veel rivieren hun bron in een hooggelegen gebied hebben, is het verval in de bovenloop het grootst en stroomt het water in de bovenloop het snelst. Door de harde wind en de grote stroomsnelheid worden in de bovenloop grind en soms grote keien meegevoerd (erosie).

Als de stroomsnelheid van het water afneemt, spreek je van de middenloop van de rivier. Het grind dat in de bovenloop is meegevoerd, blijft hier achter (sedimentatie). In de stroom bevindt zich alleen nog grind met een kleine korrelgrootte, of zand.

Als de rivier bij de monding komt, spreek je van de benedenloop. De benedenloop voert meestal door het laagland. Voordat een rivier in een zee of in een groot meer uitmondt, zie je vaak een stelsel van aftakkingen van de rivier. Je noemt dat de rivierdelta

  • Het arrangement Waterkringloop is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2020-10-14 16:47:55
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    De Kennisbanken bevatten de theorie bij de opdrachten.
    Leerinhoud en doelen
    Aardrijkskunde;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Trefwoorden
    kennisbank, leerlijn, rearrangeerbare, rearrangeerbare leerlijn
  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van