In Nederland is er schoon drinkwater in overvloed, maar in de meeste delen van het Midden-Oosten heerst een ernstig tekort aan water vanwege het drogere klimaat.
Omdat de behoefte aan (drinkbaar) zoet water groeit en tegelijkertijd de droogte in deze regio heftiger wordt, is de waterschaarste een groeiend probleem.
Deze waterschaarste kan leiden tot conflicten tussen verschillende gebieden en bevolkingsgroepen in het Midden-Oosten.
In de video wordt uitgelegd hoe waterschaarste oorlogen in het Midden-Oosten voedt.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
de situatie in het Midden-Oosten wat betreft de beschikbaarheid en winning van zoet water met de situatie in Nederland vergelijken;
omschrijven wat de oorzaken zijn van waterschaarste in het Midden-Oosten;
uitleggen waarom deze waterschaarste waarschijnlijk steeds groter zal worden;
herkennen hoe waterschaarste kan leiden tot conflicten tussen gebieden of bevolkingsgroepen in het Midden-Oosten.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
en
Je vergelijkt de beschikbaarheid van (zoet) water in Nederland en in het Midden-Oosten. Je beantwoordt vragen erover en bespreekt ze met een klasgenoot.
Stap 2
Je leest drie teksten over toenemende welvaart in het Midden-Oosten en groeiende waterschaarste. Je maakt drie oefeningen hierover.
Stap 3
en
Je bestudeert de Kennisbank en leest over een bestaand conflict over water tussen Israël en de Palestijnse gebieden. Je gaat, samen met een klasgenoot, een kaart invullen over dit gebied en vragen beantwoorden.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippen
De begrippen gaan over waterschaarste in het Midden-Oosten.
Eindopdracht A
Kies je voor opdracht A: dan maak je de toets 'Midden-Oosten - Waterschaarste'.
Eindopdracht B
Kies je voor opdracht B: leef je dan in een Israëlische of Palestijnse jongere in en schrijf een brief over hoe de watersituatie in haar of zijn gebied is. In de klas lezen jullie brieven voor en praten over de situatie in Israël.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht zijn heb je ongeveer 3 tot 4 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Droog, droger en nog droger
In Nederland zijn we gewend dat het gedurende het hele jaar af en toe regent. Er is geen uitgesproken droge of natte periode. In het klimaatdiagram hiernaast van weerstation De Bilt kun je dit duidelijk zien. Rivieren als de Maas en de Rijn voeren bovendien voortdurend zoet water naar Nederland aan.
Hoe is het eigenlijk gesteld met water in het Midden-Oosten? Is daar voldoende zoet water om te drinken, de landbouwgronden te bevloeien en de industrie draaiende te houden? Welke rivieren leveren zoet water aan? Hoeveel neerslag valt er? Bestaan er nog alternatieve manieren waarop de regio aan zoet water komt?
Lees de informatie hieronder. Bespreek de antwoorden op de vragen met je klasgenoot.
Rivieren - stroomgebieden
Het Midden-Oosten is een relatief droog gebied. Belangrijke rivieren die door het gebied lopen zijn de Nijl, de Eufraat, de Tigris en de veel kleinere Jordaan. Er is niet veel oppervlaktewater, dat voor de landbouw of voor drinkwater geschikt is.
Klimaat
De klimaten die in het Midden-Oosten voorkomen zijn vooral droge woestijn- en steppeklimaten aangevuld met warme zeeklimaten.
Kenmerkend zijn de vele zandstormen die voor kunnen komen op het Arabische schiereiland en de enorme hitte die in veel landen in de zomer heerst.
Op de site klimaatinfo.nl kun je informatie vinden over de neerslag in de landen in het Midden-Oosten.
Waterbalans
In het Midden-Oosten is er sprake van een lage waterbalans: er valt nauwelijks meer neerslag dan dat er water verdampt door de zon. Gevolg is dat er niet veel zoet water beschikbaar is; niet voor dieren en planten en niet voor de mens.
Land
m³ zoet water beschikbaar p.p.
Koeweit
10
Gazastrook
52
Verenigde Arabische Emiraten
58
Saudi-Arabië
118
Canada
94.350
Suriname
290.000
IJsland
600.000
Als er minder dan 1700 m³ kubieke meter zoet water beschikbaar is, spreek je van waterstress.
Er wordt gesproken van waterschaarste als de beschikbaarheid minder dan 1000 m³ is.
Door een toegenomen wereldpopulatie neemt het gebruik van water toe, wat betekent dat er per hoofd minder water beschikbaar is. In 1989 was er ongeveer 9000 kubieke meter zoet water per persoon beschikbaar voor menselijk gebruik. In 2000 was deze hoeveelheid afgenomen tot 7800 kubieke meter water en men verwacht dat deze hoeveelheid blijft zakken tot 5100 kubieke meter per persoon in 2025.
Men verwacht dat de wereldpopulatie dan uit 8 miljard mensen bestaat.
Zoetwaterwinning
In het Midden-Oosten wordt veel zoet water uit zeewater gemaakt. Zo wordt 70% van het drinkwater in Saoedi-Arabië door ontzilting (= omzetten van zout water naar zoet water) gewonnen. Het proces van ontzilting kost relatief veel energie en is daarom lang niet op alle plaatsen economisch haalbaar. In woestijngebieden kan wel van de overvloedige zonne-energie worden gebruikgemaakt.
Stap 2: Meer mensen, meer welvaart
Meer mensen en meer welvaart
Lees de drie teksten.
Tekst 1 - Wereldwijd watertekort grootst in het Midden-Oosten
Tekorten aan water zijn het grootst in Afrika en het Midden-Oosten. Vooral in landen zoals Bahrein, Qatar, Koeweit en Saudi-Arabië is een groot watertekort. Ook in Azië in landen als China en India heersen in toenemende mate tekorten.
Het Britse bedrijf Maplecroft vergeleek de hoeveelheden water in een land met de vraag naar water in dat land. In de landbouw wordt veel water verbruikt, waardoor een direct verband ontstaat tussen de behoefte aan water en het veiligstellen van de voedselproductie (…).
Uit de index die Maplecroft heeft opgesteld blijkt dat de vijftien landen waar de waterschaarste het grootst is, allemaal in Afrika en het Midden-Oosten liggen. De schaarste in landen als Jemen en gebieden in de Westelijke Sahara kan verklaard worden door de droogte en grote armoede in die landen. De schaarste in de Golfstaten is het gevolg van forse economische groei en een groeiende bevolking. Bron: www.volkskrant.nl
MENA = Middle East and North Africa oftewel het Midden-Oosten en Noord-Afrika
Verenigde Ar. Em. = Verenigde Arabische Emiraten
Tekst 2 - Meer mensen
Bevolkingsgroei heeft tot gevolg dat de vraag naar drinkbaar zoet water groeit. Dat water is niet alleen nodig voor direct en huishoudelijk gebruik door mensen, maar ook voor de productie van voedsel. De boeren hebben om meer voedsel te produceren, meer water nodig voor irrigatie van de gewassen.
In deze grafiek wordt (in blauw) weergegeven hoe groot de bevolking van verschillende landen in 2010 was.
In rood is weergegeven hoe groot de bevolking in 2050 naar verwachting zal zijn. Er wordt dus een flinke toename van het aantal inwoners in de landen van het Midden-Oosten verwacht.
Tekst 3- Meer welvaart
In een aantal landen in het Midden-Oosten groeit de economie sterk, bijvoorbeeld in Israel en in de Verenigde Arabische Emiraten. De welvaart die dit oplevert, is ook een oorzaak van de toenemende waterschaarste. Door de grotere welvaart kunnen mensen meer consumeren. Niet alleen kopen mensen meer en andere voedingsmiddelen, maar ook kopen zij sneller nieuwe producten, zoals huishoudelijke apparaten en kleding.
In de opdracht over je watervoetafdruk heb je geleerd dat bijvoorbeeld voor de productie van een katoenen T-shirt erg veel water nodig is.
Door de groeiende bevolking en groeiende economie wordt de vraag naar drinkwater steeds groter, terwijl de hoeveelheid beschikbaar water gelijk blijft of afneemt. Door de groter wordende behoefte aan water raken de vernieuwbare bronnen langzaam uitgeput. Vernieuwbare waterbronnen zijn de waterbronnen die door de natuur (via onder andere regen en verdamping) vanzelf weer aangevuld worden, zoals grondwater en oppervlaktewater. Een duidelijk voorbeeld van een steeds verder uitgeputte waterbron is de rivier de Jordaan die steeds minder water bevat. Aquifers, de ondergrondse waterreservoirs, vormen ook een belangrijke waterbron in de regio. Maar een aquifer is een niet-vernieuwbare waterbron. Het water in de aquifers wordt dus niet aangevuld door de natuur. Deze bron van zoet water raakt gewoon een keer op.
Er bestaat een langlopend conflict tussen Israël en de Palestijnse gebieden (de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook) over wie recht heeft op het land. Dat conflict wordt nog erger door de ongelijke verdeling van zoet water.
In Israël stroomt maar één rivier, de Jordaan. Deze stroomt ook door het meer van Tiberias. De Israëliërs tappen het water van het meer af en zuiveren het in een installatie. Via een systeem van pijpleidingen, het Nationale Water Transport, krijgen de Israëlische dorpen en steden voldoende water voor het huishouden en de landbouw.
De Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever zijn niet aangesloten op het Nationale Water Transport. Zij zijn aangewezen op waterputten om water te onttrekken aan de bergaquifer van de Westelijke Jordaanoever en op opvang van regenwater. Helaas mogen zij niet zomaar putten slaan en regent het niet vaak. De Palestijnen kunnen ook water kopen van de Israëlische waterleidingmaatschappij Mekorot. Op deze manier beperkt Israël de toegang tot water voor de Palestijnen.
Naar schatting 80 tot 90% van het opgepompte water op de Westelijke Jordaanoever wordt door de Israëliërs verbruikt. Israël houdt voor haar eigen bevolking een dagelijks waterverbruik aan van 300 m³ per persoon, voor de Palestijnen maar 40 m³.
In de Gazastrook hebben Israëliërs, Palestijnen en Joodse kolonisten tientallen jaren systematisch meer water opgepompt dan op een natuurlijke manier kon worden aangevuld. Nu zijn de Israëliërs en kolonisten vertrokken en is de Gazastrook overbevolkt door de vele Palestijnse vluchtelingen. Er is een groot tekort aan (drink)water. Het grondwater is inmiddels sterk vervuild door onder andere slechte riolering, chemicaliën en verzilting. Het water van de Middellandse Zee sijpelt door in de grond. Het water in de kustaquifer, een belangrijke waterbron voor Gaza, is naar schatting voor 90 tot 95% vervuild.
Volgens de Verenigde Naties zijn ongeveer vier van de vijf Palestijnen in Gaza afhankelijk van flessenwater, wat ontzettend duur is. Soms geven huishoudens een derde van hun inkomen uit aan water, dat bovendien via de grens met Israël moet komen, die regelmatig gesloten is voor de import van goederen.
Om al deze problemen met water op te lossen bouw de Palestijnse Water Autoriteit, met financiële ondersteuning van onder andere de VN, al een aantal jaren aan ontziltingsinstallaties. In die installatie kan van zout zeewater zoet water gemaakt worden. Maar deze installaties zijn zeer kleinschalig en leveren nog lang niet genoeg water op voor alle Palestijnen in de Gazastrook.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In deze eindopdracht schrijf je samen met een klasgenoot een brief over de oneerlijke verdeling van zoet water tussen de Palestijnen en Israël. Je leeft je in jongeren in die wonen in Israël of de Palestijnse gebieden.
Verdeel de rollen over de klas zodat er ongeveer van iedere groep evenveel briefschrijvers zijn: een jongere uit Israël, een jongere van de Westelijke Jordaanoever en een jongere uit de Gazastrook.
Schrijf aan een leeftijdgenoot in Nederland een brief of een uitgebreide e-mail waarin je uitlegt hoe de situatie met water in jouw gebied is.
In de gereedschapskist kun je aanwijzingen vinden voor het schrijven van een brief.
Hoe gaan jullie te werk?
Behandel in je brief de volgende onderwerpen:
Vertel of je veel of weinig water hebt en hoe je aan je water komt.
Vergelijk jouw situatie met hoe andere mensen in de regio aan water komen.
Leg uit waarom het moeilijk is om het water in jouw regio eerlijk te verdelen, maar dat jij wel een idee hebt hoe dat anders zou kunnen.
Je kunt de volgende informatie gebruiken:
De Grote Bosatlas.
De tekst over Conflict over water in de Jordaan (Stap 3).
Onderstaande tabel met daarin de hoeveelheid kubieke meter water (m³) per jaar in Israël en de Palestijnse gebieden.
Waterbron
Hoeveelheid water in miljoenen m³ per jaar
Meer van Kinneret (ook wel: Meer van Tiberias)
700
Bergaquifers (noordelijk, westelijk en oostelijk)
370
Kustaquifer
320
Andere bronnen
410
Een schema met de aantallen inwoners (let op: dit zijn grove schattingen!)
Gebied
Israëliërs
Palestijnen
Gazastrook
-
1.800.000
Israël
8.900.000
-
Westelijke Jordaanoever
500.000
2.300.000
Let op bij het schrijven van de brief:
Schrijf de brief aan een leeftijdgenoot: die moet goed kunnen snappen wat er aan de hand is.
De brief moet in totaal één A4'tje groot zijn.
Zorg dat je brief geen taal- of spelfouten bevat.
Beoordeling
Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
werkwijze:
Hebben jullie goed samengewerkt?
Hebben jullie allebei argumenten en oplossingen aangedragen?
Is door jullie voldoende gebruik gemaakt van de gegeven informatie over het onderwerp?
Is de brief gericht aan een leeftijdgenoot?
inhoud: komt in jullie brief tot uiting hoe waterschaarste kan leiden tot een conflict?
vorm: is de brief met zorg geschreven?
taalfouten: bevat de brief niet te veel taal- en spelfouten?
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Terugkijken
Intro
Heb je de introductievideo bekeken?
Wat vind je: Past de video goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je overeenkomsten en verschillen noemen tussen Nederland en het Midden-Oosten over de situatie van waterschaarste en waterwinning?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 3 à 4 uur met de opdracht bezig geweest?
Heb je binnen die tijd ook de eindopdracht kunnen doen?
Inhoud
Misschien had je al eens gehoord van de conflicten tussen Palestijnen en Joden in Israël.
Wist je ook al dat deze conflicten ook met water te maken hebben?
Eindopdracht
Welke eindopdracht heb je gekozen?
A: Had je een voldoende score voor de toets?
B: Hebben jullie de brief over de watersituatie in Midden-Oosten in de klas besproken?
Het arrangement Water in het Midden-Oosten: Schaarste vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in China'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht behandelt het klimaat in het Midden-Oosten en de waterbalans, waarbij de begrippen waterschaarste en waterstress aan bod komen. Je maakt verschillende opdrachten over rivieren en hun stroomgebied, klimaat en de waterbalans in het Midden-Oosten. Ook wordt uitgelegd dat de toenemende welvaart zorgt voor een toename van de bevolking, wat nog meer druk legt op de watervoorraad van de regio. Je maakt opdrachten over de toenemende waterschaarste, wat hier redenen voor zouden kunnen zijn en hoe de bevolkingsgroei hier aan bij heeft gedragen. Deze waterschaarste kan ook zorgen voor conflicten tussen landen die allemaal afhankelijk zijn van dit water. Aan de hand van de grote bos atlas maak je een opdracht over het Jordaanmeer.
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in China'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht behandelt het klimaat in het Midden-Oosten en de waterbalans, waarbij de begrippen waterschaarste en waterstress aan bod komen. Je maakt verschillende opdrachten over rivieren en hun stroomgebied, klimaat en de waterbalans in het Midden-Oosten. Ook wordt uitgelegd dat de toenemende welvaart zorgt voor een toename van de bevolking, wat nog meer druk legt op de watervoorraad van de regio. Je maakt opdrachten over de toenemende waterschaarste, wat hier redenen voor zouden kunnen zijn en hoe de bevolkingsgroei hier aan bij heeft gedragen. Deze waterschaarste kan ook zorgen voor conflicten tussen landen die allemaal afhankelijk zijn van dit water. Aan de hand van de grote bos atlas maak je een opdracht over het Jordaanmeer.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Midden Oosten - Waterschaarste
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
In Nederland is er schoon drinkwater in overvloed, maar in de meeste delen van het Midden-Oosten heerst een ernstig tekort aan water vanwege het drogere klimaat.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
en
Tijd
In Nederland zijn we gewend dat het gedurende het hele jaar af en toe regent. Er is geen uitgesproken droge of natte periode. In het klimaatdiagram hiernaast van weerstation De Bilt kun je dit duidelijk zien. Rivieren als de Maas en de Rijn voeren bovendien voortdurend zoet water naar Nederland aan.
In het Midden-Oosten is er sprake van een lage waterbalans: er valt nauwelijks meer neerslag dan dat er water verdampt door de zon. Gevolg is dat er niet veel zoet water beschikbaar is; niet voor dieren en planten en niet voor de mens.
Tekst 1 - Wereldwijd watertekort grootst in het Midden-Oosten
Er bestaat een langlopend conflict tussen Israël en de Palestijnse gebieden (de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook) over wie recht heeft op het land. Dat conflict wordt nog erger door de ongelijke verdeling van zoet water.
In deze eindopdracht schrijf je samen met een klasgenoot een brief over de oneerlijke verdeling van zoet water tussen de Palestijnen en Israël. Je leeft je in jongeren in die wonen in Israël of de Palestijnse gebieden.
