Van wie is het water? Is het van de staat of van ons allemaal?
Hebben we recht op water en zo ja, is het dan een mensenrecht?
Kun je alle water uit één rivier aftappen, waardoor een buurland zonder water komt te zitten?
Deze opdracht gaat over waterbeheer en waterconflicten.
Bekijk deze video. Kun jij antwoord geven op de vraag: Van wie is het water?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven hoe het waterbeheer in Nederland in grote lijnen is onderverdeeld bij partijen;
een voorbeeld noemen van wat er in de Waterwet is geregeld;
uitleggen wat de functie is van een waterwingebied;
uitleggen waarom er bepaalde regels gelden in een waterwingebied;
herkennen welke problemen kunnen ontstaan bij privatisering van het water;
aan de hand van een voorbeeld duidelijk maken dat het gebruik van water tot conflictsituaties kan leiden.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je leest over de situatie dat nog steeds veel mensen niet kunnen beschikken over veilig en schoon drinkwater, ondanks dat water een mensenrecht is. Beantwoord de vragen.
Stap 2
Lees over het waterbeheer in Nederland door instanties en bedrijven. Lees ook wat er zoal in de Waterwet is vastgelegd. Beantwoord de vragen.
Stap 3
Je leest over de gevolgen in o.a. de Filipijnen en India, als watergebruik wordt geprivatiseerd. Je beantwoordt er een vraag over.
Stap 4
Je leert over hoe waterbeheer tot conflicten kan leiden tussen een of meer landen, bijvoorbeeld rond het stroomgebied van de Eufraat. Je beantwoordt vragen aan de hand van je atlas.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Eindopdracht A
Je maakt een kruiswoordpuzzel over water.
Eindopdracht B
Je maakt een (digitale) kaart van het Groot Anatolië Project in Zuidoost-Turkije. Je laat zien welke gevolgen dammen in de Eufraat hebben voor het land dat stroomafwaarts aan de rivier ligt.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Water is een mensenrecht
Zonder water kun je niet leven. Toch hebben zo’n 900 miljoen mensen op aarde geen toegang tot schoon water. Meer dan 2,5 miljard mensen hebben geen of slechte sanitaire voorzieningen. Jaarlijks sterven 1,5 miljoen kinderen jonger dan 5 jaar aan ziektes die veroorzaakt worden door vervuild water.
Water is, net als lucht en voedsel, essentieel voor het leven en onvervangbaar.
In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948 staat wel een bepaling over de beschikbaarheid van voldoende voedsel, maar niet eens over de beschikbaarheid van water. Pas in 2010 hebben de Verenigde Naties verklaard dat het recht op water ook een mensenrecht is (VN-resolutie 10967).
Met die VN-resolutie is de discussie nog niet beslist. Want van wie is het water eigenlijk? Is het water een publiek bezit, dat beheerd wordt door de staat en daarmee dus van iedereen? Of moet de drinkwatervoorziening geprivatiseerd worden, zodat water op de vrije markt kan worden verhandeld?
We kijken naar hoe het in Nederland geregeld is (Stap 2) en in verschillende ontwikkelingslanden (Stap 3).
Maar we kijken ook naar internationale conflicten over water (Stap 4).
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Op 22 december 2009 heeft de Nederlandse regering acht verschillende wetten over water samengevoegd tot één grote wet, de Waterwet. De Waterwet regelt alles wat met water te maken heeft.
De Nederlandse regering heeft bepaald dat water een publiek bezit blijft.
Het waterbeheer, alle activiteiten die tot doel hebben om het grond- en oppervlaktewater zo goed mogelijk te beheren, besteedt de regering uit aan verschillende overheidsafdelingen en aan bedrijven: Rijkswaterstaat, gemeenten, waterschappen en drinkwater- of waterleidingbedrijven.
Je hebt net uitgezocht welke taken zij hebben op het gebied van water.
Nederland heeft op dit moment tien drinkwaterbedrijven. Deze bedrijven zijn geen gewone bedrijven met producten, klanten en facturen. Ook als de klant de rekening niet betaalt, krijgt hij nog water.
In uitzonderlijke gevallen mag het water afgesloten worden, maar dit komt eigenlijk nooit voor. Een drinkwaterbedrijf kan niet zomaar failliet gaan. Het bedrijf wordt streng gecontroleerd en mag niet zomaar de prijs voor water verhogen.
De Waterwet regelt verder:
wie er voorrang heeft bij een dreigend watertekort. Stel, er komt een langdurige hittegolf. Dan heeft het drinkwater in een stad volgens de wet voorrang boven bijvoorbeeld een boer die het water nodig heeft voor het besproeien van zijn land.
de vergunningen voor industrieel water (water dat de industrie nodig heeft bij de productie van goederen). Vrijwel ieder bedrijf gebruikt water: als koelvloeistof, procesmiddel, oplosmiddel of als vervoermiddel. Al deze toepassingen samen heten ook wel: proceswater. Dit water is meestal niet drinkbaar.
het lozen van afvalwater uit de fabrieken. Het koelwater mag bijvoorbeeld niet zo heet zijn dat de vissen in de rivieren er dood aan gaan.
Fabrieken mogen ook geen giftige stoffen lozen die gevaarlijk zijn voor dieren en mensen.
De Waterwet geeft ten slotte ook aan dat we extra voorzichtig moeten zijn in een waterwingebied. De gebieden waar de drinkwaterbedrijven het water oppompen, noemen we waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden. Om deze plekken zo schoon mogelijk te houden, gelden allerlei extra strenge regels. Je herkent deze gebieden aan de blauwe bordjes langs de weg met de tekst waterwingebied.
In een beschermingsgebied zijn vaak wel woningen, wegen en bedrijven toegestaan, maar iedereen moet er extra goed op letten dat de bodem en het grondwater niet vervuild raken. Er gelden bijvoorbeeld zeer strenge regels voor het gebruik van mest en onkruidbestrijdingsmiddelen.
In een waterwingebied mag je ook geen afvalwater lozen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Inwoners van Tondo protesteren
tegen de gestegen waterprijzen
In 2000 hebben de Verenigde Naties de millenniumdoelen opgesteld, acht afspraken voor een betere wereld. Millenniumdoel 7 bepaalt dat elk land zijn best moet doen om in 15 jaar tijd het aantal mensen dat geen schoon drinkwater heeft, te halveren.
De Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereld Handelsorganisatie (WTO) vinden dat de meeste ontwikkelingslanden niet goed in staat zijn om de watersector te verbeteren. Ze lobbyen voor het privatiseren van het water. Er kan zoveel geld met water verdiend worden dat economen water zelfs ‘het blauwe goud’ noemen. Negen van de tien grootste drinkwaterbedrijven van de wereld zijn in Europese handen, de tiende is een Amerikaans bedrijf.
Privatisering van waterdiensten leek dé oplossing voor een falende overheid in de Filipijnen. Het waterleidingbedrijf van Tondo, de grootste wijk van de hoofdstad Manilla, werd gerund door een van de meest inefficiënte en corrupte overheidsdiensten ter wereld. De leiding was op veel plekken lek, met vuil water verontreinigd en zorgde voor ziektes als tyfus en cholera. De helft van de inwoners moest het helemaal zonder water doen.
Iedereen was blij toen het staatsbedrijf werd verkocht aan enkele westerse waterleidingbedrijven uit Amerika, Groot-Brittannië, Frankrijk en Japan. De prijs voor het water daalde naar de helft. Het nieuwe waterleidingbedrijf beloofde iedereen water te leveren, zonder onderbreking, 24 uur per dag. Mooie plannen, maar daar is niets van terechtgekomen. De prijs voor water is in tien jaar tijd met 675% gestegen. Het leidingennet is nog steeds lek en de waterdruk valt regelmatig weg. Voor veel inwoners van Tondo is het water te duur geworden. Op dit moment hebben minder inwoners toegang tot veilig drinkwater dan vóór de privatisering.
In India hebben tientallen dorpen geen toegang meer tot water. De overheden hebben het recht om water op te pompen verkocht aan westerse frisdrankbedrijven. Ze halen miljoenen liter water uit de grond ten koste van de dorpelingen. Hoe dorpelingen nu aan water moeten komen, is hun zorg niet.
Voorbeelden uit de Filipijnen en India hebben de Belgische professor Petrella gesterkt in zijn strijd tegen privatisering van water. 'Het water behoort aan de mensheid als geheel, niemand mag ervan worden uitgesloten', aldus Petrella. Hij schreef een Watermanifest als tegenhanger van de Wereldwatervisie van de World Water Council (een samenwerking van Wereldbank, WTO en waterleidingsbedrijven).
Beantwoord de vraag.
Stap 4: Waterconflicten
Waterconflicten
Er zijn niet alleen conflicten over water tussen geprivatiseerde waterleidingbedrijven en hun klanten, maar er zijn ook grote conflicten tussen landen of tussen bevolkingsgroepen binnen één land. We geven een voorbeeld.
Strijd om een dam De Eufraat ontspringt in Turkije, loopt door Syrië en eindigt in Irak in de Perzische Golf. Turkije heeft in de Eufraat de Ataturk Dam gebouwd, een van de grootste dammen ter wereld: 1664 meter lang en 166 meter hoog. Turkije tapt zoveel water af dat er watertekorten in Syrië en Irak zijn ontstaan. Enkele turbines voor elektriciteitscentrales in Syrië vielen stil.
Turkije bood aan om een pijplijn voor water, de ‘Pijplijn voor de Vrede’, aan te leggen naar Irak en Syrië. Beide landen sloegen dat aanbod af. Zij zouden dan voor water moeten gaan betalen, terwijl tot dan het water gratis over hun land stroomde. Irak dreigde de dam te bombarderen, Turkije dreigde de watertoevoer compleet af te snijden. Zo ver kwam het gelukkig niet.
Turkije tekende dan wel overeenkomsten met Irak en Syrië, maar afspraken over gemeenschappelijk en efficiënt waterbeheer ontbreken. Na elke periode van droogte, en die komen regelmatig voor in de regio, lopen de spanningen opnieuw op. Turkije rantsoeneert het water en houdt het beschikbare water voor eigen gebruik, zegt Irak.
Turkije beschouwt het water als zijn eigen bezit en weigert verder te onderhandelen.
Doe de oefening.
Afronding
Begrippen
Waterwet
De Waterwet regelt alles wat met water te maken heeft. Het is een samenvoeging van acht verschillende wetten.
Proceswater
Al het water (leidingwater, grondwater of oppervlaktewater) dat gebruikt wordt in een fabrieksproces waarbij producten worden gemaakt.
Waterwingebied
Een waterwingebied is een gebied waar waterwinning plaatsvindt ten behoeve van drinkwater door onttrekking van grondwater. In een waterwingebied gelden vaak regels die dienen om de kwaliteit van het grondwater te beschermen.
Eindopdracht A: Waterpuzzel
Kies je voor eindopdracht A dan maak je een kruiswoordpuzzel.
In deze puzzel krijg je acht woorden die alle met het woord ‘water’ beginnen, acht woorden die met de inhoud van deze opdracht te maken hebben.
Als je de antwoorden goed invult, kun je van boven naar beneden een woord lezen wat met water te maken heeft.
Download hier de Kruiswoordpuzzel. Sla de puzzel op in je eigen omgeving, zodat je deze kunt uitprinten of invullen.
Eindopdracht B: Kaart tekenen
Kies je voor eindopdracht B, dan maak je een digitale (printbare) kaart van het Groot Anatolië Project, de dammen in Zuidoost-Turkije, zoals vermeld in Stap 4.
Je kunt deze opdracht alleen doen of samen met een klasgenoot.
Hoe je een kaart tekent en invult, kun je lezen in de gereedschapskist.
Zoek op internet een printbare kaart van het stroomgebied van de Eufraat. (tik in Google: 'stroomgebied Eufraat'). Sla deze afbeelding op in je eigen omgeving en/of print de kaart uit.
Zoek in de atlas en op internet naar de dammen die in de rivier zijn gebouwd.
Zoek foto’s van die dammen.
Zet nummers in de kaart op de plek van die dammen en maak een toelichting bij de kaart met gegevens over de dammen: naam, waar bevindt deze zich en hoe groot is de dam. Plak er eventueel een foto bij van de dam.
Zoek drie foto’s van plaatsen stroomafwaarts op de rivier. Op de foto moet je een gevolg van de dam kunnen zien. Zet een nummer in de kaart op de plek waar de foto gemaakt is.
Plaats de foto met dat nummer in je document en vertel kort waarom wat je op de foto ziet, een gevolg is van de dam. Denk ook eens aan een satellietfoto.
Leg ten slotte uit waarom dit project tot een conflict kan leiden tussen Turkije en de landen die stroomafwaarts liggen.
Beoordeling
Bij de beoordeling let jullie docent op:
inhoud: heb je een geschikte kaart van het stroomgebied gebruikt? Zijn de dammen goed zichtbaar, heb je er een toelichting en duidelijke foto's bijgevoegd? Heb je uitgelegd waarom dit tot een conflictsituatie kan leiden?
vorm: heb je de kaart duidelijk en leesbaar ingevuld? Is deze met zorg gemaakt?
taalfouten: bevat de toelichting op de kaart geen taalfouten?
Het arrangement Van wie is het water? vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in Nederland'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht bespreekt dat het een menselijk recht is om water te hebben en hoe de waterwet hiervoor is opgericht. Het belang van water en de problemen die ontstaan als er te weinig beschikbaar is, worden benadrukt. Aan de hand hiervan wordt uitgelegd dat een (dreigend) watertekort kan leiden tot waterconflicten, zoals in het Midden-Oosten.
aardrijkskunde, arrangeerbaar, midden-oosten, stercollectie, vmbo-kgt34, water in nederland, watertekort, waterwet
Van wie is het water? vmbo-kgt34
nl
VO-content
2022-10-12 10:52:22
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in Nederland'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht bespreekt dat het een menselijk recht is om water te hebben en hoe de waterwet hiervoor is opgericht. Het belang van water en de problemen die ontstaan als er te weinig beschikbaar is, worden benadrukt. Aan de hand hiervan wordt uitgelegd dat een (dreigend) watertekort kan leiden tot waterconflicten, zoals in het Midden-Oosten.
Van wie is het water? Is het van de staat of van ons allemaal?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Tijd
De Eufraat ontspringt in Turkije, loopt door Syrië en eindigt in Irak in de Perzische Golf. Turkije heeft in de Eufraat de Ataturk Dam gebouwd, een van de grootste dammen ter wereld: 1664 meter lang en 166 meter hoog. Turkije tapt zoveel water af dat er watertekorten in Syrië en Irak zijn ontstaan. Enkele turbines voor elektriciteitscentrales in Syrië vielen stil.
Kies je voor eindopdracht A dan maak je een kruiswoordpuzzel.
