Door menselijk ingrijpen is de loop van de Rijn en de Maas en de IJssel veranderd en ook het oeverlandschap van deze rivieren.
Door menselijk ingrijpen zijn de overstromingsrisico's in de afgelopen tijd toegenomen. Het gaat om drie belangrijke oorzaken:
ontbossing langs de midden- en bovenloop van de rivier.
verstedelijking en verstening
regulatie (= in goede banen leiden) van de rivier.
In deze opdracht lees je hoe dat is gegaan en waarom hierdoor het gevaar van overstroming van de rivieren in Nederland is toegenomen.
Bekijk deze video.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
beschrijven hoe ontbossing langs de midden- en bovenloop van rivieren gevaar kan opleveren.
omschrijven welk gevaar er schuilt in de bouw en uitbreiding van steden en dorpen langs de oevers van rivieren.
uitleggen hoe ingrijpen in de loop van rivieren ten behoeve van de scheepvaart het gevaar van overstromingen heeft vergroot.
Wat ga ik doen?
Onderdeel
Activiteit
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Bekijk een filmpje over ontbossing. Welke gevolgen heeft ontbossing voor een rivier?
Stap 2
Lees een tekst over verstening. Welke gevolgen heeft verstening voor een rivier?
Stap 3
Lees en bekijk een filmpje over obstakels bouwen in de rivier. Welke gevolgen hebben obstakels in een rivier?
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Eindopdracht
of
Speel het spel Twee voor Twaalf met de begrippen uit dit thema.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Download het werkblad dat je nodig hebt in Stap 4 om het spel Twee voor Twaalf te spelen.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Ontbossing
Ontbossing langs rivieren
Door menselijk ingrijpen zijn de overstromingsrisico's in de afgelopen tijd toegenomen.
In Nederland en ook over de grens zijn door de eeuwen heen bij rivieren bossen gerooid. Bomen langs een rivier houden water vast. Door het kappen van bomen wordt het water minder goed vastgehouden. Hierdoor neemt de hoeveelheid water die wordt afgevoerd toe.
Op alle plekken waar de watermassa langs stroomt, stijgt het gemiddeld waterpeil. Het gevolg is een grotere kans op overstromingen. Dus ook in Nederland.
Ontbossing langs rivieren heeft nog een ander ongunstig gevolg, al gaat dat niet op voor de Nederlandse situatie.
Kijk de eerste anderhalve minuut van de volgende video.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een tweede vorm van menselijk ingrijpen waardoor de kans op overstroming is vergroot, is de bebouwing (verstedelijking en verstening).
Nederland wordt steeds meer volgebouwd. Steden en dorpen groeien, ook in stroomgebieden van de rivieren. De omgeving versteent meer en meer. Dat heeft gevolgen voor de opnamecapaciteit van de bodem. Neerslag dringt moeilijker door in de grond; er is minder infiltratie in de bodem.
Gevolg is een snellere afvoer van de neerslag. Ook nu neemt de hoeveelheid water die wordt afgevoerd toe.
Het gemiddeld waterpeil stijgt en de kans op overstromingen neemt toe.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een derde vorm van menselijk ingrijpen waardoor de kans op overstromingen is vergroot, is de regulatie van de rivier.
Een vorm van regulatie is het aanleggen van kribben. Door kribben aan de oevers van de rivier aan te leggen blijft het water beter in het midden van de rivier. Dit bevordert de bevaarbaarheid en zorgt voor minder schade aan de oevers, maar verslechtert de waterafvoer.
Ten behoeve van de scheepvaart zijn in de grote rivieren soms bochten afgesneden. Dat vergroot de bevaarbaarheid, maar de rivier heeft daardoor minder ruimte om water te bergen en het gemiddeld waterpeil neemt toe.
Voor een betere bevaarbaarheid zijn ook stuwen en sluizen aangelegd. Een stuw is een bouwwerk in een beek, rivier of waterloop dat water tegenhoudt en waarmee het waterpeil kan worden geregeld. Deze stuwen in de rivieren zorgen ervoor dat het waterpeil van deze rivieren het hele jaar hoog genoeg is voor de scheepvaart.
Ze zorgen er ook voor dat bovenstrooms gelegen gebieden genoeg water krijgen en niet verdrogen.
Helaas hinderen sluizen en stuwen de waterafvoer van de rivieren ook en is door deze kanalisatie de kans op een overstroming toegenomen.
Bekijk de video over de werking van het sluizenstelsel.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Julie hebben gezien hoe door menselijk ingrijpen landschappen in het stroomgebied van rivieren zijn veranderd en er zelfs aan de loop van rivieren is gesleuteld. Het vergroot de kans dat rivieren buiten hun oevers treden en overlast veroorzaken.
Om je kennis te testen, doe je samen met een klasgenoot mee aan een variant op het bekende spel ‘Twee voor Twaalf’. Je speelt tegen je klasgenoten.
Het gaat als volgt:
Instructie Twee voor Twaalf
De docent/spelleider spreekt een zin uit waarin een woord is weggelaten.
Het woord dat uit deze zin is weggelaten moet je zien te raden.
Denk je het woord te weten, noteer het op je werkblad.
De eerste letter van het woord komt in het eerste vakje van Rij 1.
Weet je het woord niet, zet in dat vakje dan een vraagteken.
De spelleider geeft de tweede zin, enzovoort. 12 zinnen in totaal.
Telkens moet je het woord zien te ‘raden’ en de eerste letter ervan noteren in het blok.
Als de spelleider door zijn zinnen heen is, heb je twaalf letters/vraagtekens bij elkaar op je werkblad.
Van deze 12 letters moet je nog een woord zien te maken. Dat gaat zo:
De spelleider noemt het ontbrekende woord in de eerste zin en geeft aan in welk vakje van rij 2 de eerste letter moet komen.
Je vult die letter in en de spelleider geeft het ontbrekende woord uit de tweede zin met het bijbehorende vakje.
Je vult ook deze letter in. Enz.
Probeer zo snel mogelijk het woord te raden. Als je denkt dat je de oplossing weet, laat je dat weten aan de spelleider.
Heb je het goede woord, dan ben je de winnaar. Zo niet, dan gaat het spel verder zonder jullie en ben je uitgeschakeld.
Veel spelplezier!
Beoordeling
Degene die als eerste het woord geraden heeft en aan de docent heeft doorgegeven, heeft gewonnen.
Terugkijken
Intro
Heb je de video ter introductie bekeken? Past de video goed bij de opdracht?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je drie voorbeelden van menselijk ingrijpen noemen die invloed hebben op de kans op overstromingen.
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig geweest.
Heb je binnen die tijd ook de eindopdracht kunnen doen?
Inhoud
Heb je zelf wel eens op een boot een stukje van een rivier bevaren?
Heb je toen iets gemerkt van het menselijk ingrijpen?
Eindopdracht
Hebben jullie het spel 'Twee voor twaalf' gespeeld. Ging het goed?
Het arrangement Menselijke ingrepen vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Door menselijk ingrijpen is de loop van de Rijn en de Maas en de IJssel veranderd en ook het oeverlandschap van deze rivieren.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Benodigdheden
