Een rivier is meer dan een natuurlijke waterstroom in het landschap. Rivieren vormen het landschap, niet alleen fysiek, maar ook cultuurhistorisch. Denk aan uiterwaarden, terpen en dijken. Deze opdracht gaat over verschillende landschappen die door rivieren zijn gevormd.
Bekijk deze video over de bovenloop van de Rijn.
Hoe diep is de Rijn op deze plek in de bovenloop?
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wat wordt bedoeld met het stroomgebied van een rivier;
omschrijven wat een waterscheiding is;
de drie delen van het verloop van een rivier benoemen;
aangeven waar zich in Nederland het rivierkleilandschap bevindt;
de begrippen oeverwallen, rivierdijken, kommen en uiterwaarden herkennen.
Wat kan ik al?
In klas 1 of klas 2 heb je al geleerd over verschillende soorten rivieren in de opdracht Rijnreis.
Weet je het nog?
Kijk nog even in de Kennisbank. Bestudeer de laatste twee pagina's van dit onderdeel.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Je bekijkt een video met uitleg over stroomgebied en waterscheiding. Laat je klasgenoot de richting van het water intekenen op een kaart. Vervolgens bekijk je een video en beantwoord je vragen over stroomgebieden in Nederland.
Stap 2
Je krijgt uitleg over het verloop van een rivier. Je bekijkt een video over de hoogteverschillen en het verloop van de Rijn en beantwoordt er vragen over.
Stap 3
Je leest over de benedenloop van de Rijn in Nederland en over het omringende rivierkleilandschap. Je bekijkt een video over meanders en beantwoordt vragen.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippen
De begrippen hebben betrekking op het verloop van een rivier.
Eindopdracht A
Kies je voor eindopdracht A: dan maak je de toets ´Rivieren´
Eindopdracht B
Kies je voor eindopdracht B: dan maak je met een klasgenoot de fotogalerij-opdracht.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Bron van de grote rivieren
Waar komt al het water in de grote rivieren (Maas, Rijn, Waal en IJssel) in Nederland eigenlijk vandaan?
Hiernaast is dat mooi in kaart gebracht. De Rijn ontspringt in Zwitserland en gaat via Duitsland naar Nederland. Onderweg pikt de rivier water op uit allerlei zijrivieren, beekjes en sloten. Water dat daarin als neerslag is terechtgekomen.
Het stroomgebied van de Rijn bestaat uit al deze rivieren en beekjes samen. De grens tussen twee stroomgebieden heet waterscheiding.
Bekijk de volgende video. Hier wordt het stroomgebied van de rivier de Mississippi uitgelegd.
Teken een kaart met twee denkbeeldige rivieren en een waterscheiding daartussen. Beide rivieren moeten in zee uitmonden.
Geef je kaart aan een klasgenoot. Vraag hem met pijlen in de kaart aan te geven hoe het water stroomt.
Stel hem of haar vragen over de kaart. Voorbeeld: je wijst een plek aan op de kaart waar regen valt en vraagt waar dat water naar toe stroomt.
Doe dit ook andersom met de kaart van je klasgenoot.
Stap 2: Delen van de rivier
Je hebt gezien waar de Rijn, de Maas en de Schelde ontspringen. Dan zijn het niet meteen brede waterstromen, zoals ze door Nederland stromen. Ze ontspringen uit bronnen, vormen eerst beken, zijrivieren en groeien langzaam tot de stroom die in zee uitmondt.
Het verloop (of profiel) van de rivier geeft deze verandering van bron tot monding weer.
In zo’n rivierverloop of - profiel laat je zien wat er met de rivier gebeurt van bron tot monding: in de bovenloop, de middenloop en de benedenloop. Het belangrijkste verschil is het verschil in hoogte en daardoor het verschil in stroomsnelheid.
Bij de Rijn is die indeling goed zichtbaar. Het eerste stuk, de bovenloop dus, gaat door Zwitserland, Oostenrijk en Liechtenstein. Het middelste stuk (middenloop) gaat door Duitsland en Frankrijk. Het derde en laatste stuk (benedenloop) gaat door Nederland, waar de Rijn een delta vormt met meer aftakkingen.
Bekijk de video over het verloop van de Rijn. In de opdracht Rivieren 2 krijg je meer uitleg over de termen: debiet, verhang en verval.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Rivieren vormen landschappen en vooral het verval van een rivier en de stroomsnelheid bepalen hoe die rivierlandschappen eruitzien. In deze stap zie je landschappen die bij de benedenloop van rivieren horen: landschappen die je ook in Nederland tegenkomt.
Bekijk de informatie over het rivierkleilandschap in de Kennisbank.
Stroomgebied
Het gebied waaruit een rivier (plus zijrivieren) het overtollige water afvoert.
Waterscheiding
Een grens tussen twee stroomgebieden.
Rivierverloop
Beschrijft het verval van een rivier van de bron tot de monding.
Bovenloop
Dit is het deel van de rivier bij de bron dat meestal het verst van de kust afligt. Het verval is in de bovenloop het grootst en het water stroomt daar het snelst.
Middenloop
Dit is het deel van de rivier waar de stroomsnelheid afneemt. Het grind dat in de bovenloop is meegevoerd, wordt hier afgezet (sedimentatie).
Benedenloop
Dit is het deel waarbij de rivier bij de monding aankomt. De benedenloop voert meestal door laagland.
Rivierdelta
Een stelsel van aftakkingen van de rivier voordat deze in een zee of in een groot meer uitmondt.
Eindopdracht A: Toets
Kies je voor eindopdracht A, dan maak je de toets.
Aan het eind van de toets zie je je score. Succes!
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Kies je voor eindopdracht B dan ga je in een 'fotogalerij' twaalf foto's van plekken langs de Rijn bekijken.
Je doet deze opdracht samen met een klasgenoot.
Download het werkblad Fotogalerij. Sla het op in je eigen omgeving zodat je het kunt bewerken.
Jullie bestuderen de foto's nauwkeurig en geven aan of deze gemaakt zijn langs de bovenloop, de middenloop of de benedenloop van de Rijn.
Vervolgens leggen jullie per land uit waarom je denkt dat die (vier) foto's juist daar genomen zijn.
Daarbij maken jullie zoveel mogelijk gebruik van begrippen over de rivier die je in deze opdracht hebt geleerd.
Beoordeling
Het ingevulde werkblad jullie beoordelen door jullie docent.
Daarbij wordt bekeken:
Zijn alle foto’s met het juiste land gecombineerd?
Hebben jullie duidelijk uitleg gegeven over de gekozen foto's per land? Hebben jullie voldoende gebruik gemaakt van begrippen uit de opdracht?
Bevat jullie uitleg geen taalfouten?
xx
Terugkijken
Intro
Heb je de video in de intro bekeken. Past de video goed bij de opdracht?
Waarom wel of niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kijk of je alle genoemde begrippen kunt omschrijven.
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig geweest.
Heb je binnen die tijd alle video's bekeken?
Inhoud
Veel van de begrippen over het verloop van de rivier ben je in klas 1 of 2 al tegengekomen. Wist je het meeste nog?
Eindopdracht
Welke eindopdracht heb je gekozen?
A: Had je een voldoende voor de toets?
B: Was het eenvoudig om de 12 foto's te verdelen over de delen van de rivier?
Het arrangement Rivieren vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in Nederland'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht bespreekt wat de bron van een rivier is en wat het begrip waterscheiding inhoudt. Hierna wordt het rivierenlandschap en de kenmerken ervan beschreven. Je bekijkt verschillende video's en maakt een opdracht over wat een stroomgebied is en wat meanderende rivieren zijn.
Deze opdracht hoort bij het thema ''Water in Nederland'', en is onderdeel van de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor aardrijkskunde voor vmbo-kgt leerjaar 3 & 4. Deze opdracht bespreekt wat de bron van een rivier is en wat het begrip waterscheiding inhoudt. Hierna wordt het rivierenlandschap en de kenmerken ervan beschreven. Je bekijkt verschillende video's en maakt een opdracht over wat een stroomgebied is en wat meanderende rivieren zijn.
Een rivier is meer dan een natuurlijke waterstroom in het landschap. Rivieren vormen het landschap, niet alleen fysiek, maar ook cultuurhistorisch. Denk aan uiterwaarden, terpen en dijken. Deze opdracht gaat over verschillende landschappen die door rivieren zijn gevormd.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
en
Tijd
Kies je voor eindopdracht B dan ga je in een 'fotogalerij' twaalf foto's van plekken langs de Rijn bekijken.
