Leerdoelen
Brazilië is een interessant land als het om energie gaat. In Nederland gaan we langzaam steeds meer duurzame energie gebruiken, in Brazilië doen ze dat al jaren. Maar er is in Brazilië de laatste jaren wel veel veranderd op het gebied van energieverbruik en -productie.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
noemen welke verschillende bronnen van energie er in Brazilië zijn.
uitleggen dat er verschuivingen in het gebruik van die bronnen zijn opgetreden en waarom die verschuivingen hebben plaatsgevonden.
Eindproduct
Als eindproduct bij deze opdracht verplaats je je in een inwoner van Brazilië.
Je denkt na over de richting waarin de energievoorziening in Brazilië zich de laatste jaren ontwikkelt.
Vind je dat je land goed bezig is op energiegebied, of moet het een andere kant op?
Je beschrijft in maximaal één A4-tje hoe je hierover denkt. En vergeet de argumenten bij je mening niet!
Beoordeling
Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:
de inhoud: Blijkt uit de tekst duidelijk wat je mening is over de richting waarin de Braziliaanse energievoorziening zich ontwikkelt. Zijn je argumenten duidelijk?
de vorm: Heeft de tekst een duidelijke structuur?
taalfouten: Is de tekst in goed Nederlands geschreven zonder taalfouten?
Activiteiten
Stap
Groepsgrootte
Activiteit
Stap 1
Alleen
Lees de teksten en bekijk het filmpje over energiebronnen in Brazilië. Maak de opdracht waarin je onderzoekt wie welke belangen heeft.
Stap 2
Alleen
Lees de teksten over de economische groei van Brazilië. Maak de opdracht over het gebruik van energiebronnen door Brazilië.
Stap 3
Groep van 4 leerlingen
Verplaats je in een inwoner van Brazilië en vertel anderen wat jij vindt van de energie-ontwikkelingen in Brazilië. Hoe beïnvloedt dat 'jouw' leven?
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 2 lesuren nodig.
Stap 1
Energiebronnen in Brazilië
Het grootste deel van de Braziliaanse energie komt uit groene energiebronnen. De natuurlijke omstandigheden in het land maken dat mogelijk. Door Brazilië stromen bijvoorbeeld veel rivieren met grote hoogteverschillen. Ook is er ontzettend veel vruchtbare grond waarop biobrandstoffen verbouwd kunnen worden. Aan zon en wind is er geen gebrek. Slim gebruikmaken van deze mogelijkheden kan veel energie opleveren.
Bekijk de volgende informatie over energiebronnen in Brazilië.
Waterkracht Het grootste deel van de productie van duurzame energie in Brazilië, meer dan 70%, komt uit waterkracht. Er zijn dammen gebouwd in rivieren, waardoor er stuwmeren ontstaan zijn. Door de dam valt water naar beneden, het vallende water drijft turbines aan die energie opwekken: hydro-elektriciteit.
Een van de grootste leveranciers van waterkracht is de Itaipudam. De Itaipudam is 7,7 kilometer lang en 196 meter hoog. Het is de op een na grootste waterkrachtcentrale ter wereld. Alleen de Drieklovendam in China is groter. De centrale produceert 80% van de elektriciteit voor Paraguay en 25% van die voor Brazilië.
Deze dam bevindt zich in de rivier de Paraná op de grens van Brazilië en Paraguay. Hij wordt wel beschouwd als een van de zeven moderne wereldwonderen. Het stuwmeer dat door de aanleg van de stuwdam is ontstaan, heeft een oppervlakte van 1.350 km² en is 170 kilometer lang.
Video: Brazilië bouwt dam
Bio-ethanol Bio-ethanol is een biobrandstof die wordt gemaakt uit planten. In het geval van ethanol is dat suikerbiet, suikerriet of graan. Brazilië gebruikt vooral suikerriet. Bio-ethanol wordt gebruikt als vervanging voor benzine.
In Brazilië wordt al sinds ongeveer 1975 ethanol gebruikt als brandstof. Alle (benzine)auto’s kunnen er op een mengel van benzine en ethanol rijden: 75% benzine en 25% ethanol. De nieuwe auto’s in Brazilië hebben een flexmotor. Deze auto’s kunnen op alle mengsels van benzine en ethanol rijden. Ze kunnen ook op pure benzine of ethanol rijden. Ethanol is in Brazilië bijna 40% goedkoper dan de (gemengde) benzine.
Dieselauto’s in Brazilië rijden op een mengsel van biodiesel en gewone diesel. Biodiesel wordt gemaakt van maïs, koolzaad, palmolie of soja. In Brazilië wordt vooral soja gebruikt.
Brazilië loopt wereldwijd voorop in het gebruik van biobrandstoffen. Van de brandstof die gebruikt wordt voor het wegtransport in het land, is ongeveer 23% biobrandstof. Ter vergelijking: in de rest van de wereld is dat percentage ongeveer 3%.
De reden dat Brazilië vooroploopt met het gebruik van biobrandstoffen moet je zoeken bij de oliecrisis van 1975. De regering van Brazilië besloot toen dat het minder afhankelijk wilde zijn van olie en gas uit het buitenland. Het maken van brandstof uit suikerriet was een goed alternatief. Er was in Brazilië veel grond beschikbaar voor grote suikerrietplantages. Ook waren er voldoende goedkope arbeidskrachten die op die plantages konden werken. De regering werkte goed samen met de auto-industrie en ondersteunde de nieuwe brandstof ook financieel. Zo werkte Brazilië zich langzaam op als een expert op het gebied van ethanol.
Nadelen
De duurzame energiebronnen van Brazilië hebben niet alleen maar voordelen. Als er weinig regen valt, zakt het waterpeil van de rivieren en is er minder waterkracht. In 2001 daalde de productie van hydro-elektriciteit enorm. Dat was een gevolg van een tekort aan neerslag in de jaren ervoor. Door een beter water- en landschapsbeheer zijn die problemen opgelost.
Een ander nadeel van hydro-elektriciteit is dat het bouwen van enorme stuwdammen in het Amazonegebied grote gevolgen heeft voor de mensen die in dat gebied wonen. Neem als voorbeeld de aanleg van de Belo Montedam in de Xingu, een grote zijrivier van de Amazone. Naar schatting verwoest de bouw van deze dam zo'n 500 km2 tropisch regenwoud, omdat dat onder water komt te staan. Een ander deel van de Xingu zal juist opdrogen. Meer dan twintigduizend inheemse bewoners moeten verhuizen. Landbouw en visserij wordt onmogelijk in deel van het gebied, waardoor nog eens dertigduizend mensen hun baan verliezen. Bovendien is de rivier een belangrijke transportroute en kunnen mensen door de dam worden geïsoleerd van andere gemeenschappen. Er zijn dan ook regelmatig protesten tegen de bouw van de dam. Bijvoorbeeld van vertegenwoordigers van bedreigde indianenstammen. Mensenrechtenorganisaties als Amnesty International steunen deze protesten.
Productie biobrandstoffen
Ook aan de productie van biobrandstoffen kleven nadelen. De grondstoffen die ervoor nodig zijn moeten geteeld worden op vruchtbare landbouwgrond. Doordat de vraag naar soja toeneemt, is er steeds meer landbouwgrond nodig. Hierbij ontstaan vaak conflicten met de inheemse bevolking, die soms wordt gedwongen om land af te staan. Verder wordt er veel bos gekapt om er landbouwgrond van te maken. In het Amazonegebied gaat dat jaarlijks om 600.000 hectare. Dit heeft grote gevolgen voor de biodiversiteit, de soortenrijkdom aan dieren en planten in die gebieden. Een voorbeeld van bedreigde natuur is het Amazonewoud. Dit gebied herbergt de grootste verscheidenheid aan soorten ter wereld. In het tropisch regenwoud staan op één hectare grond (twee voetbalvelden) wel twee- tot driehonderd verschillende boomsoorten. Het regenwoud is hard nodig om broeikasgassen om te zetten in zuurstof. Een ander voorbeeld is de Cerrado. Dit is de meest soortenrijke savanne ter wereld. Er leven unieke zoogdieren zoals de reuzenmiereneter, de capibara, het reuzengordeldier en de jaguar. Beide gebieden worden in een hoog tempo vernietigd om plaats te maken voor de groeiende sojateelt.
Over de Belo Montedam
Lees de uitspraken A t/m E over de bouw van de Belo Montedam.
Wie zou dat gezegd kunnen hebben? Noteer achter de letters de juiste cijfers.
Het water in het stuwmeer wordt gebruikt om elektriciteit op te wekken. Dat spaart het milieu, want het gebruik van waterkracht is veel schoner dan een vervuilende steenkoolcentrale.
Wij moeten allemaal verhuizen. Onze landbouwgebieden staan straks onder water. Waar moeten wij nu ons eten verbouwen?
De dam is goed voor de economie, want de waterkrachtcentrale levert stroom aan veel bedrijven.
De regering zegt dat de bouw van de Belo Montedam voor zo'n 40.000 banen zal zorgen. Hopelijk lukt het me dan een baan te bemachtigen.
De dam is schadelijk! Veel planten en dieren verdwijnen voorgoed.
Minister van economische zaken
Natuurbeschermer
Werkloze bouwvakker uit Belem
Idianen die langs de Xingu-rivier wonen
Minister van milieu
Vul in: A = .......... B = .......... C = .......... D = .......... E = ..........
Stap 2
Brazilië: economische groei
De laatste jaren is de economie van Brazilië enorm gegroeid. Het land heeft geprofiteerd van de toenemende globalisering en de lage lonen in eigen land. Er wordt van alles geproduceerd en geëxporteerd: van schoenen en computers tot olieplatforms, auto's en straalvliegtuigen. Ook op het gebied van dienstverlening, zoals telecommunicatie en financiële diensten, ontwikkelt Brazilië zich.
De regering stimuleert de economie door technopolen op te zetten. Een technopool is een concentratie van universiteiten, onderzoekscentra en hightechbedrijven.
De economische groei zorgt ervoor dat de welvaart in het land stijgt. Je ziet dat bijvoorbeeld aan de toename van het aantal auto’s en motoren in het land, maar ook aan de groei van de bevolking. De groei van het aantal motorvoertuigen en de groei van de bevolking zorgen er mede voor dat Brazilië in de laatste vijf jaar is gaan behoren tot de groep van grootste klimaatvervuilers ter wereld.
Economische groei en energiebronnen
In 2007 zijn er gigantische olie- en gasvelden gevonden, die van Brazilië in één klap een oliereus maken. De president van het land noemde de ontdekking een geschenk van God, dat het land op weg naar de ontwikkeling kan helpen.
Toch is niet iedereen positief. Een vertegenwoordiger van Greenpeace-Brazilië, zegt: "We beginnen met de exploitatie van olie en onze steden kreunen onder de auto's. Terwijl de rest van de wereld naar nieuwe energiemodellen zoekt, gaat Brazilië de andere kant op. Het baart ons zorgen dat de olie in Brazilië wordt gezien als de grote economische kans van de toekomst."
Ook de Braziliaanse natuurkundige en milieudeskundige José Goldemberg is teleurgesteld. Hij is al sinds de jaren zeventig een van de grote promotors van ethanol. Hij zegt: “De exploitatie van de olievoorraden is een stap terug in de geschiedenis. China richt zich nu volledig op zonne- en windenergie en probeert af te stappen van het gebruik van steenkool. Als we de uitstoot van de fossiele brandstoffen gaan verdubbelen, zijn we weer terug bij af.”
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Wat vind jij?
Vorm een groepje van vier leerlingen.
Verplaats je ieder in een inwoner van Brazilië.
een werkloze bouwvakker uit Belem;
een indiaan uit het Amazonegebied;
een medewerker van het ministerie van economische zaken;
een natuurbeschermer.
Schrijf in steekwoorden op wat jouw inwoner vindt van de economische ontwikkelingen en van de ontwikkelingen op het gebied van energie.
Gaat Brazilië de goede kant op of heb je ook bedenkingen?
Vertel in drie minuten wat jij vindt van de ontwikkelingen. De andere 'inwoners' mogen vragen stellen.
Probeer die serieus te beantwoorden. Daarna is de volgende ‘inwoner’ aan de beurt.
Ga zo door tot jullie alle vier geweest zijn.
Schrijf dan in drie zinnen op hoe jij nu denkt over de ontwikkelingen op het gebied van energie in Brazilië.
Dit is een soort mini-column. Kijk in de gereedschapskist hoe je te werk gaat!
Het arrangement Energie-case: Brazilië vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leerdoelen
Waterkracht
Nadelen
Productie biobrandstoffen
Brazilië: economische groei
Wat vind jij?
