Thema: Biotechnologie vmbo-kgt34

Thema: Biotechnologie vmbo-kgt34

Thema: Biotechnologie

Intro

Biotechnologie
In de biotechnologie houden mensen zich bezig met technieken waarbij organismen worden gebruiken voor praktische doeleinden. Het gaat dus om producten waar je wat aan hebt. Bijvoorbeeld kaas, brood of medicijnen.
Mensen maken al eeuwen gebruik van organismen voor het maken van voedingsmiddelen.
Ook het fokken van dieren en het selecteren, kruisen en veredelen van planten behoort tot de biotechnologie.
Dit zijn vormen van klassieke biotechnologie.

Genetische modificatie is een techniek die veel gebruikt wordt in de moderne biotechnologie:
Bekijk de video over genetische modificatie.

Genetische modificatie wordt bijvoorbeeld ingezet bij het maken van voedingsmiddelen en medicijnen.
Bij deze techniek wordt een gen uit de een cel overgeplaatst in de cel van een ander organisme.
Zo kan een bepaalde nuttige eigenschap worden overgezet van het ene organisme in het andere organisme.
Door genetische modificatie krijgt een organisme dus een eigenschap die hij eerst niet had.

Zo worden tegenwoordig landbouwgewassen gekweekt die beter zijn beschermd tegen insecten of die ongevoelig zijn geworden voor bestrijdingsmiddelen. Of aardappels die niet twee soorten zetmeel bevatten, maar slechts één soort: amylopectine.
Dit zetmeel wordt gebruikt voor de productie van lijm en verf.

Hoewel genetische modificatie veel voordelen heeft, zijn er ook nadelen.
Genetische modificatie heeft ook veel tegenstanders. Organismen met nieuwe genen zouden gevaar kunnen leveren voor de gezondheid en het milieu. Zo is men bezorgd of mensen niet allergisch worden van voeding die genetisch gemodificeerde stoffen bevatten en wat de gevolgen op de langere termijn zijn.

Dit thema gaat over klassieke en moderne biotechnologie.
Je sluit het thema af examenvragen die aansluiten bij de leerdoelen. 

Wat kan ik straks?

Kennis
Aan het eind van dit thema kan ik:

K5: Biotechnologie

  • De begrippen selectie, kruisen en veredelen omschrijven.
  • Met behulp van voorbeelden het verschil omschrijven tussen klassieke en moderne biotechnologie.
  • Het begrip genetische modificatie omschrijven.

Vaardigheden:
Aan het eind van dit thema kan ik:

  • Een eenvoudig practicum uitvoeren en daarvan een verslag maken.
  • Resultaten presenteren in een stop-motion filmpje maken.
  • Een onderzoek opzetten en daarvan een verslag maken.

Wat kan ik al?

Weet je het nog?
Het thema Biotechnologie is het elfde thema.
De theorie uit enkele modules die je in de eerste thema's bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema.
Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Klik op de links om de modules te openen.

Bouw van een cel (planten en dieren)

Bacteriën

Schimmels

Voedselweb en voedselketen

Bloed en lymfe

Erfelijke eigenschappen

Inenten

Dissimilatie

Wat ga ik doen?

Het thema Biotechnologie bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit

Aantal lessen

Inleiding

 

Wat kan ik straks?

0,5

Wat kan ik al?

3

Wat ga ik doen?

0,5

Modules

 

Module: Biotechnologie

2

Afsluiting

 

Samenvattend

0,5

Examenvragen

0,5

Terugkijken

0,5

Totaal:

7 à 8

 

 

 

Modules

Biotechnologie

Biotechnologie

Intro

In 1997 stond de wereld eventjes op z'n kop. Het was wetenschappers gelukt om een schaap te klonen. Voor die tijd een bijzonder staaltje biotechnologie.
Kijk naar de volgende video over Dolly het schaap. Praat daarna met klasgenoten over het klonen van dieren (of zelfs mensen). Hoe denken jullie hier over? Zorg dat je je mening goed beargumenteerd.

Wat ga ik leren?

Na deze module kan ik:

  • de begrippen selectie, kruisen en veredelen omschrijven.
  • (met behulp van voorbeelden) het verschil omschrijven tussen klassieke en moderne biotechnologie.
  • het begrip genetische modificatie omschrijven.

 

Wat ga ik doen?

Aan de slag

Stap

Activiteit

Stap 1

Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.

Stap 2

Lees de info over selectie, kruisen en veredelen en doe de oefening.

Stap 3

Doe het practicum 'Kaas maken'.

Stap 4

Doe het practicum 'Zuurkool maken'

Stap 5

Bekijk de video's en maak zelf een video over stop-motion biotechnologie.

Stap 6

Zoek uit in welke voedingsmiddelen genetisch gemodificeerde ingrediënten zitten.

Stap 7

Bekijk de video's en discussieer met je klasgenoten over de voor- en nadelen van genetische modificatie.

Afronding

Onderdeel

Activiteit

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst bij deze module.

Examenopgaven

Je maakt enkele examenopgaven die passen bij dit onderwerp.

Terugkijken

Terugkijken op de module.

 

Tijd
Voor deze opdracht heb je 3 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Bestudeer uit de Kennisbank biologie de onderdelen:

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank. Maak beide testen!

Stap 2: Selectie, kruisen en veredelen

Selectie, kruisen en veredelen
De voorouders van de aardappel komen oorspronkelijk uit Bolivia. Duizenden jaren lang is er gekweekt met de voorouders tot de huidige aardappelrassen zijn ontstaan. Tegenwoordig worden stukjes DNA in aardappelplanten geplaatst om ze te beschermen tegen ziekten. Dat heet genetische modificatie.

Lees de tekst. Maak daarna de oefening. 
Aardappelplant
Genetische modificatie van de aardappelcel gebeurt met bacteriën. Er worden goede genen uit de voorouders van de huidige aardappelrassen geïsoleerd. Deze goede genen worden in een bacterie ingebracht. Vervolgens komen de goede genen in de aardappelcel.
De aardappelcel groeit op tot een aardappelplant.
Alle cellen van de aardappelplant hebben de goede genen.
Door de goede genen krijgen bepaalde ziekten geen kans meer om de aardappel te besmetten.
De aardappelplanten zijn resistent.
Er hoeft daardoor minder met bestrijdingsmiddelen te worden gespoten om de ziekten te bestrijden.

Stap 3: Kaas maken

Stremsel

De grondstof voor kaas is melk.
In het volgende practicum ga je kaas maken.

  • Download het practicum kaas maken .
    Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...) of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).​
  • Lees het practicum een keer helemaal door.
  • Zoek de benodigdheden bij elkaar.
  • Voer het practicum uit zoals beschreven onder de werkwijze.
  • Beantwoord de twee vragen.

 

Het stremsel uit de magen van pas geslachte kalveren is moeilijk te krijgen.
Dankzij de biotechnologie is het gelukt om een stukje DNA uit de maagklieren van een kalf in een gistsoort te brengen. De gistsoort wordt gebruikt voor het maken van stremsel.
Zo is er nooit een tekort aan het enzym en wordt de productie van kaas niet al te duur.

Leg uit wat dit met moderne biotechnologie te maken heeft.

 

Stap 4: Zuurkool maken

Zuurkool maak je van witte kool.
In het volgende practicum ga je zuurkool maken.

  • Download het practicum zuurkool maken .
    Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...) of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).​
  • Lees het practicum een keer helemaal door.
  • Zoek de benodigdheden bij elkaar.
  • Voer het practicum uit zoals beschreven onder de werkwijze.
  • Beantwoord de drie vragen.

Opdracht Zuurkool
Zodra de zuurkool is ingezet ga je het maken van zuurkool in maximaal zes tekeningen uitbeelden.
Je kunt ook een filmpje maken over het maken van zuurkool.
Je filmpje dient dan als handleiding voor het maken van zuurkool voor andere docenten en leerlingen.

Neem na drie weken een beetje van het zuurkoolnat en bekijk dat door de microscoop.
Wat zie je? Noteer je waarnemingen of teken wat je ziet.

Stap 5: Stop-motion biotechnologie

In de introductie van het thema heb je naar de volgende animatie gekeken:


Het is niet moeilijk om zelf, met behulp van je telefoon, een stop-motion animatie te maken.
Je maakt met je telefoon een paar foto’s en speelt deze achter elkaar af.
Het resultaat is een bewegende video! Apps die je hier voor kunt gebruiken zijn
Stop Motion Cafe of Stop Motion Studio.

Kies samen met een klasgenoot een onderwerp dat te maken heeft met biotechnologie.
Je gaat met een stop-motion animatie het onderwerp uitleggen aan de rest van je klasgenoten.

Gebruik hiervoor bestaande afbeeldingen, modellen of voorwerpen.
Maak foto’s en maak er een stop-motion van.
Deel jullie filmpje hierna met leerlingen of zet het op een site als YouTube.

Overleg dit eerst met je docent.

Een voorbeeld van een stop-motion met Lego:

Hier vind je een handig stappenplan om een stop-motion filmpje (met Lego) te maken

 

Video maken

Video kan voor veel dingen gebruikt worden bijvoorbeeld om iets uit te leggen, een project te evalueren of mensen te interviewen.        

 

Stap 6: Genetisch gemodificeerd

Genetisch gemodificeerde ingrediënten

In veel voedsel dat je eet zitten genetische gemodificeerde ingrediënten.
Dit kun je teruglezen op de etiketten van verschillende voedingsmiddelen. Wanneer meer dan 1% van een genetisch gemodificeerd ingrediënt in een product zit, moet dat op het etiket vermeld staan.
Genetisch gemodificeerde maïs of soja zal je veel op etiketten terugvinden.

Neem vijf verschillende voedingsmiddelen mee naar school, waarvan de ingrediënten op de verpakking zijn vermeld. Denk bijvoorbeeld aan een pot pindakaas, een pak havermout, een reep chocolade of een pizzadoos. Op verse producten, zoals brood en groente, staan de ingrediënten niet vermeld. Dat is ook niet verplicht.

Bekijk samen met een klasgenoot eens nauwkeurig naar de ingrediëntenlijst.
Staan er ingrediënten op die zijn gemaakt met behulp van genetische modificatie?
Maak een lijst van deze ingrediënten.

Stap 7: Voor of tegen

Veel mensen hebben een uitgesproken mening over moderne biotechnologie.
Mensen die voor genetische modificatie zijn, zien het bijvoorbeeld als de oplossing voor het hongerprobleem op aarde. Mensen die er tegen zijn vinden onder andere de gezondheidsrisico’s nog te groot.
Je gaat je verdiepen in de meningen van voor- en tegenstanders van genetische modificatie.

Bekijk de volgende video's met verschillende standpunten.
Let op: genetische manipulatie is hetzelfde als genetische modificatie.

De klas wordt verdeeld in groepen van acht leerlingen.
Ieder groepslid krijgt een rol en een standpunt van de docent toegewezen.

De docent kan ook besluiten dat je de rol samen met iemand anders doet.
Je kunt ook een bepaalde rol weglaten.

  1. Je gaat op zoek naar informatie over jouw rol en jouw standpunt over genetische manipulatie.
    Welke argumenten kun je vinden voor standpunt?
    Schrijf de argumenten op.
  2. Je vormt groepjes in de klas. Per groep zijn alle rollen en standpunten vertegenwoordigd.
    Je gaat debatteren over jullie standpunten met hulp van de gevonden argumenten.
    Aan de ene kant van een tafel zitten de vier voorstanders.
    Aan de andere kant van de tafel zitten de tegenstanders.
    Elke deelnemer krijgt 1 minuut de tijd om de argumenten (niet je persoonlijke argumenten!) te delen.
    Doe dit dus kort en bondig.
  3. Dan volgt een vragenrondje van 10 minuten. In deze ronde mogen voor- en tegenstanders elkaar vragen stellen over argumenten die je nog niet goed begrijpt of onduidelijk zijn.
  4. Tenslotte volgt het debat. Ook deze ronde duurt een minuut of 10. De voor- en tegenstanders proberen elkaar in deze ronde ervan te overtuigen dat hun mening de beste is. Dit doe je met goede argumenten en door goed naar elkaar te luisteren.
    Dus niet door hard te schreeuwen of door elkaar te beledigen.
  5. Tot slot kan er gekeken worden waar jullie het als groepje over eens zijn geworden, of waar er een duidelijk verschil in mening blijft.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Klassieke biotechnologie
Zijn traditionele technieken om dieren en planten te kweken, en het gebruik van bacteriën, gisten en schimmels voor de productie van brood, bier, wijn en kaas.

Kunstmatige selectie
Selectie op grond van menselijke voorkeur. Bijvoorbeeld: fokken van dieren en veredelen van planten.

Veredelen
Het proces van selecteren en kruisen van planten om een beter product te produceren.

Genetische modificatie
Kunstmatige verandering van het DNA van een bepaald organisme, waarbij genen met positieve eigenschappen van bijvoorbeeld bacteriën of planten worden toegevoegd aan een ander organisme.

Chymosine
De stof die nodig is voor de stremming van melk bij het maken van kaas.

DNA
Moleculen die de bouwstenen zijn van chromosomen. In het DNA zijn de erfelijke eigenschappen van een organisme vastgelegd.

Resistent
Als een plant immuun is voor iets of gemakkelijk weerstand kan bieden.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Binnenkort vind je hier examenvragen van ExamenKracht om mee te oefenen.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Bedenk bij ieder leerdoel een vraag en zorg dat je die vragen kunt beantwoorden.

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
    Heb je in die tijd alle stappen kunnen doorlopen?
  • Inhoud
    Hoe verliep de discussie over genetisch gemodificeerd voedsel?
    Had je een fijne rol? Was het gemakkelijk om argumenten te vinden die paste bij je rol?
    Is je mening over genetisch gemodificeerd voedsel veranderd?
  • Examenopgaven
    Zeven examenopgaven bij deze opdracht.
    Heb je ze alle zeven gemaakt? Ging het goed?

Afsluiting

Samenvattend

Hier vind je de Kennisbankitems bij dit thema.

Examenvragen

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Wil je meer oefenen? Kijk op Examenkracht.nl

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om de opdracht mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond dat je in het totaal ongeveer 8 uur met dit thema bezig zou zijn.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit één module. Vond je het onderwerp van deze module interessant? Waarom wel of waarom niet?
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen Biotechnologie gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?

  • Het arrangement Thema: Biotechnologie vmbo-kgt34 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-10-22 09:25:21
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Het thema 'Biotechnologie' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO.

    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 4. Dit thema heet biotechnologie en behandelt 1 onderwerp. Dit onderwerp heet biotechnologie. Je leert de begrippen selectie, kruisen en veredelen omschrijven, met behulp van voorbeelden het verschil omschrijven tussen klassieke en moderne biotechnologie, het begrip genetische modificatie omschrijven.
    Leerniveau
    VMBO gemengde leerweg, 3; VMBO theoretische leerweg, 4; VMBO theoretische leerweg, 3; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 4; VMBO gemengde leerweg, 4; VMBO kaderberoepsgerichte leerweg, 3;
    Leerinhoud en doelen
    Dynamisch evenwicht; Biologie;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    5 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, biotechnologie, genetische modificatie, kruisen, selectie, stercollectie, veredelen, vmbo kgt 4

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content Biologie. (2015).

    Biotechnologie vmbo-kgt34

    https://maken.wikiwijs.nl/63317/Biotechnologie__vmbo_kgt34

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Biotechnologie

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van