Aanleiding en Visie
Op deze pagina vind je een vijftal handelingsadviezen gericht op docenten Onderzoek & Ontwerpen (O&O). Wij hebben deze adviezen opgesteld in het kader van onze lerarenopleiding aan de Technische Universiteit Eindhoven. Ze besteden aandacht aan enkele specifieke situaties waar O&O docenten mee worden geconfronteerd.
De didactiek van O&O wijkt af van de meeste andere vakken zoals we die kennen binnen het voortgezet onderwijs. De nadruk ligt op het ontwikkelen van competenties en in mindere mate op kennisoverdracht. Voor de docent betekent dit dat deze zich moet opstellen als coach: wel ondersteunen, maar niet te veel sturen. Dit is relatief nieuw, maar niet uniek. Enerzijds betekent dit dat we voor onze adviezen hebben kunnen putten uit ervaringen in literatuur gebaseerd op vergelijkbare situaties (projectmatig onderwijs in teams) uit andere landen en contexten. Anderzijds hebben onze adviezen dan ook een bredere toepasbaarheid dan alleen binnen O&O.
Vanuit onze persoonlijke visie en de uitgangspunten van de Stichting Technasium (grondlegger van het vak O&O), zoeken wij in de handelingsadviezen naar:
- een balans tussen houvast bieden en ruimte laten voor de docent;
- haalbare en eerlijke aanwijzingen om het lesgeven te ondersteunen.
Voor wie?
Je bent docent O&O. Of je geeft les in een ander vak waar je coachend te werk gaat of waar leerlingen bezig zijn met het ontwikkelen van competenties zoals samenwerken, presenteren en plannen.
De handelingsadviezen richten zich op individuele docenten en bieden direct toepasbare suggesties om met bepaalde situaties om te gaan.
Gebruiksaanwijzing
Het gebeurt ons allemaal wel eens: je komt situaties tegen binnen je lespraktijk waar je je eigenlijk niet zo goed raad mee weet. Je zou graag een beetje meer handvatten hebben hoe je je leerlingen het best kunt helpen. Daar zijn deze adviezen voor bedoeld. Ze zijn niet bedoeld als een stappenplan om van A tot Z te volgen. We raden dit zelfs af. Je gaat dan bij wijze van spreken volgens een methode lesgeven. Dit druist volgens ons in tegen de interactieve, coachende houding die je als O&O docent moet hebben. We willen vooral een bijdrage leveren aan het uitbreiden van het repertoire van de docent zodat deze zich beter toegerust voelt om te reageren op situaties die hij tegen komt. Wanneer welke reactie wenselijk of nodig is, blijft bij uitstek de expertise van de coachende docent.
In al onze handelingsadviezen kiezen we voor een “lijn”. Deze lijn kan één project weergeven of de ontwikkeling van leerlingen gedurende hun schooltijd, binnen O&O. Aan deze lijnen worden telkens op bepaalde plaatsen suggesties en aandachtspunten gehangen. Het is de bedoeling dat een docent de lijn bekijkt, voor zichzelf bepaalt op welk punt hij behoefte heeft aan ideeën en suggesties en er dan wat uit “plukt”. We hopen met de handelingsadviezen zo een nieuwe impuls, inspiratie te geven. In de meeste gevallen hebben wij zelf geen werkvormen ontwikkeld, maar verwijzen we door naar bronnen die al beschikbaar zijn.
Handelingsadviezen Onderzoek en Ontwerpen
Omgaan met en voorkomen van meeliften
Het doel van dit handelingsadvies is om je concrete suggesties te geven om om te gaan met “meeliften” in projectgroepen. Dit is geen stappenplan om meeliften uit te bannen, maar een instrument om je te ondersteunen je eigen manier te vinden om de negatieve effecten van meeliften in je klas zo veel mogelijk te beperken.
De adviezen richten zich op drie gebieden, namelijk:
1. Het voorkomen van meeliften in de projectorganisatie
2. Het inzetten van interventies als meeliften wordt gesignaleerd en
3. Het beoordelen van een meelifter.
Deze aspecten zijn uiteraard niet volledige van elkaar te zien. Wanneer je staat voor de beoordeling van een meelifter, heb je waarschijnlijk in een eerder stadium al geprobeerd in te grijpen. En wanneer je in je projectorganisatie elementen inbouwt om meeliften vanaf het begin te voorkomen, dan zijn bepaalde interventies niet meer van toepassing. De indeling in deze drie gebieden, moet dus niet te strak worden opgevat.
Tijdlijn project
Maken en gebruiken van planning
In dit handelingsadvies wordt ingegaan op hoe je als docent je leerlingen kan helpen om een planning te maken en te gebruiken. Dit handelingsadvies kan op twee manieren gebruikt worden.
-
Ten eerste als instrument waarbij de docent gedurende de jaren Technasium de leerlingen stap voor stap meer ruimte geeft voor het maken van een planning. De stappen kunnen op deze manier gebruikt worden als leerlijn tussen verschillende projecten en leerjaren.
-
Ten tweede kunnen docenten de adviezen los van elkaar inzetten wanneer een probleem bij plannen en organiseren in een projectgroep gesignaleerd wordt. Dit onderdeel is onderverdeeld in drie thema’s, en bestaat uit verschillende werkvormen, oefeningen en kennisgeving, die naar gelang en los van elkaar in gezet kunnen worden.
De bewustwording is onderverdeeld in drie verschillende gebieden waar vaak problemen gesignaleerd worden:
- werkverdeling
- tijd inschatten
- prioriteiten stellen
leerlijn planning
Bedrijfscontacten voor keuzeprojecten: contact leggen en onderhouden
Externe opdrachtgevers spelen een belangrijke rol in de keuzeopdrachten zoals die in de bovenbouw voor het vak O&O worden uitgevoerd. Zij stellen in samenwerking met de leerlingen een vraagstuk op, geven advies, stellen kritische vragen en beoordelen mede het product.
In dit handelingsadvies vind je aanwijzingen om je leerlingen te ondersteunen om succesvol een opdrachtgever te vinden en de relatie te onderhouden. Een opdrachtgever waarmee een goede relatie bestaat, kan voor de school wellicht uitgroeien tot een duurzame opdrachtgever.
De handelingsadviezen zijn op te delen in:
- het vinden van een opdrachtgever
- het onderhouden van het contact
- het afronden van het contact binnen een project.
Tijdlijn Keuzeopdracht
Aandacht voor proces en competenties, naast product
Elk project moet er een product- en een procescijfer gegeven worden. De begeleiding vanuit de O&O docent is tijdens het project gericht op het product en het proces, maar vanuit de leerlingen wordt dat vaak niet gezien. Als je vraagt naar hoe de samenwerking verloopt of hoe het gaat met de planning, dan is het bij de leerlingen niet duidelijk dat je op het proces aan het sturen bent. Met als gevolg dat de leerlingen niet echt weten waar het procescijfer aan het eind van het project op is gebaseerd. In dit handelingsadvies gaan we in op hoe je als docent die bewustwording kunt ondersteunen.
Presentatievaardigheden
Een onderdeel dat bij O&O bij elk project weer terugkomt is het presenteren van je product en proces. Leerlingen presenteren meestal twee keer tijdens een project, bij de tussenpresentatie en de eindpresentatie. Leerlingen vinden het lastig om te presenteren en voor sommigen is het ook heel spannend. Tijdens de les merken we dat er weinig aandacht aan presentatietechnieken besteed worden, maar dat de leerlingen hier wel in hun eindcijfer op beoordeeld worden.Daarom een aantal oefeningen die met de leerlingen gedaan kunnen worden tijdens een project om toch meer vaardig te worden in presenteren.
De tools kunnen gebruikt worden in een grotere workshop presentatievaardigheden, maar kunnen ook ingezet worden tijdens een regulier O&O project. Geadviseerd wordt om tijdens een vroege fase in het project specifieke presentatieproblemen te signaleren bij groepjes. Dit kan bijvoorbeeld bij een tussenpresentatie. De docent kan vanaf dat punt elke week een half lesuur besteden aan presentatievaardigheden.
De thema's waarop de oefeningen onder verdeeld zijn;
- presentatiestructuur
- houding
- spreekvaardigheid
structuur project
Feedback
We houden ons aanbevolen voor op- of aanmerkingen. U kunt via de colofon de auteurs mailen.
handelingsadvies meeliften.pdf
