Module: Pacemaker in het brein - h45

Module: Pacemaker in het brein - h45

Pacemaker in het brein

Intro

Bekijk de volgende aflevering van Het Jeugdjournaal.
Hierin komt een aandoening aan bod waarbij iemand gedrag of bewegingen niet onder controle heeft. Wat is er aan de hand? Bespreek het na het kijken met een klasgenoot.



Als je wilt weten hoe het werkt, dan moet je eerst weten hoe signalen vanuit de zintuigen via zenuwen correct worden doorgegeven naar de hersenen. En op welke manier hersenen ervoor zorgen dat de signalen via de zenuwen weer terug gaan naar spieren en klieren.

Deze module gaat over impulsgeleiding en impulsoverdracht.

Wat ga ik leren?

Ik kan:

  • de bouw en de werking van het zenuwstelsel beschrijven;
  • de signaalverwerking beschrijven;
  • de werking van een regelkring in het zenuwstelsel toelichten;
  • het verband beschrijven tussen de werking van het zenuwstelsel en het functioneren van een organisme.

Deelconcepten
Impulsgeleiding, synaps, neurotransmitter, Na+-kanaal, reflexboog, reactiesnelheid, adequate prikkels, drempelwaarde, cellen van Schwann, myelineschede, synaps, sprongsgewijze geleiding, reflexboog, neurotransmitter.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap Leervraag
Stap 1 Deze stap gaat over de bouw en de werking van zenuwcellen.
Stap 2 Om de drempelwaarde van dit neuron te overschrijden is bij een bepaalde prikkelduur een bepaalde minimale prikkelsterkte vereist. Hoe dat precies werkt, leer ik in deze stap.
Stap 3 Veel mensen beginnen op steeds jongere leeftijd met het drinken van alcohol.
Alcohol is van grote invloed op het zenuwstelsel. Wat is het effect van (overmatig) alcoholgebruik?
Afronding
Onderdeel  
Kennisbank Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht Ik maak met klasgenoten een presentatie over een aandoening aan het zenuwstelsel.
D-toets Ik test mijn kennis over deze module met een d-toets.
Extra Ik bedenk vragen bij een video over neurotransmitters.
Terugkijken Terugkijken op de opdracht.

 

Tijd
Voor deze opdracht heb je 6 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Bouw van zenuwcellen

Bouw van zenuwcellen
Bestudeer de Kennisbank en maak daarna de bijbehorende oefening.

Spronggeleiding

 

Zenuwceluitloper
In de myelineschede van een zenuwceluitloper bevinden zich onderbrekingen: de knopen of insnoeringen van Ranvier.
De afstand tussen twee insnoeringen heet het internodaal segment.
Tijdens de embryonale ontwikkeling en gedurende het eerste levensjaar neemt de lengte van een internodaal segment toe.
Na het eerste levensjaar worden, tenzij na verwondingen, geen nieuwe internodale segmenten gevormd.

De voortgeleidingsnelheid van actiepotentialen (impulssnelheid) langs een zenuwceluitloper bij een pasgeboren baby wordt vergeleken met die bij een man van 30 jaar.

Practicum impulssnelheid
Zenuwcellen kunnen dus impulsen overbrengen.
Deze impulsen brengen spieren in beweging, zorgen ervoor dat je kunt nadenken of je kunt dingen horen.
In dit practicum onderzoek je hoe snel die impulsen door je lichaam heen gaan.
Download hier het werkblad impulssnelheid.
Na het practicum voer je met je groepje de discussie die onderaan het werkblad staat. 
Kijk voor tips in de Gereedschapskist hieronder. Als je docent de discussie wil beoordelen, vind je hier ook de beoordelingseisen. 

Debat voeren

Bij een debat hebben twee of meer mensen een verschillende mening over een onderwerp. Deze standpunten worden helder in beeld gebracht door argumenten voor het eigen standpunt te geven, of door de argumenten van de ander met tegenargumenten te bestrijden.

 

Stap 2: Impulsen

Impulsgeleiding en ontstaan van impulsen
Bestudeer de kennisbank.

Impulsen


Een neuron heeft een bepaalde drempelwaarde.
Dit neuron kan worden geprikkeld met elektrische prikkels die variëren in prikkelsterkte en in prikkelduur.
Om de drempelwaarde van dit neuron te overschrijden is bij een bepaalde prikkelduur een bepaalde minimale prikkelsterkte vereist.
Er ontstaat dan een actiepotentiaal.

 

Impulsgeleiding in examens
Maak de volgende examenvragen om je kennis over dit onderwerp te oefenen. 

Havo Biologie 2012-1 vraag 29

Havo Biologie 2012-1 vraag 30

Havo Biologie 2011-1 vraag 22

Havo Biologie 2011-1 vraag 23

Stap 3: Drugs en verslaving

Drugs, alcohol, nicotine, pijnstillers en verslaving

Het centraal zenuwstelsel wordt gevormd door de hersenen en het ruggenmerg.
Via de zenuwen is het centrale regelstelsel verbonden met alle delen van het lichaam.
In de video op deze pagina is te zien hoe het zenuwstelsel werkt.
We volgen hoe prikkels van zintuigen via impulsen worden doorgegeven aan de hersenen, waar er nieuwe impulsen aangemaakt worden en teruggestuurd.

Alcohol en hersenen

Veel mensen beginnen op steeds jongere leeftijd met het drinken van alcohol.
Alcohol is van grote invloed op het zenuwstelsel. Wat is het effect van (overmatig) alcoholgebruik?
En wat voor gevolgen kan dit hebben? We volgen een jongere die zoveel drinkt dat ze in een coma raakt.
Het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten, maar wordt hier nagespeeld.
Deskundigen spelen de rol van eerste hulpverleners, arts en psycholoog.
In de klas kan naast overmatig alcoholgebruik ook besproken worden wat de negatieve gevolgen (in de toekomst) kunnen zijn van het plaatsen van beeldmateriaal op internet waarop je dronken bent.

Bespreek na de video de volgende vragen met een klasgenoot. Kijk eventueel stukjes terug om het juiste antwoord te vinden:

  1. Op welke twee plaatsen in het lichaam wordt de alcohol in het bloed opgenomen?
  2. Wat doet de lever met de alcohol?
  3. Hoe lang duurt het voordat de alcohol de hersenen bereikt?
  4. Juist of onjuist?
    Door alcohol kun je je beter concentreren.
    Na het drinken van alcohol ben je minder kritisch.
  5. Wat kun je zeggen over de hersenactiviteit bij iemand die veel alcohol heeft gedronken?
  6. Welke functie hebben de kleine hersenen?
  7. Welk deel van het centraal zenuwstelsel regelt de ademhaling en de hartslag?
  8. De lever heeft ongeveer anderhalf uur nodig om de alcohol van één drankje af te breken.
    In de tussentijd is er geen andere activiteit mogelijk.
    Hoe lang staat de lever dan eigenlijk met zijn gewone werk stil als iemand 16 glazen bier heeft gedronken? Noteer de berekening.

Drugs en hersenen
Alcohol is slecht voor je hersenen. Maar wat doen drugs met je hersenen?
Op deze site van de Jellinek kliniek kun je van verschillende drugs bekijken wat de invloed is op de hersenen.
Onderzoek de werking van één drug die invloed heeft op de hersenen en impulsgeleiding.
Kies in tweetallen één drug uit. Gebruik eventueel ook nog onderstaande bronnen bij je onderzoek.

Bronnen:
www.drugsinfoteam.nl
www.trimbos.nl

Nicotine en hersenen
Maak de volgende examenvragen om je kennis over dit onderwerp te oefenen.

Havo Biologie 2013-1 vraag 23

Havo Biologie 2013-1 vraag 24

Havo Biologie 2013-1 vraag 25

Havo Biologie 2013-1 vraag 26

Afsluiting

Samenvattend

Eindopdracht

Eindopdracht
Je gaat beginnen aan de afsluitende opdracht.

Prikkels vanuit je hersenen worden via zenuwbanen naar allerlei delen van je lichaam gezonden. Als die prikkels niet naar je hersenen gaan kan het lichaam niet functioneren.
Zijn deze prikkels meetbaar en kunnen ze tijdelijk worden uitgeschakeld.
Twijfels? Kijk deze clip.

Door het geven van elektrische prikkels is het dus mogelijk om de hersenwerking te verstoren of te veranderen.
Is het dan ook positief in te zetten?
Kan dit dan een oplossing bieden aan patiënten die leiden aan een ziekte die de hersenwerking verstoort?

Diepe hersenstimulatie wordt op dit moment toegepast bij patiënten die leiden aan de Ziekte van Parkinson, bepaalde vormen van epilepsie en dwangneuroses.

Hoe dat werkt zie je in de volgende video van de Hersenstichting.


Per groepje onderzoek je één aandoening van het zenuwstelsel:

  • Ziekte van Parkinson
  • Epilepsie
  • Dwangneurose
  • Autisme
  • Dystonie (Torticollis spasmodica uit het introfilmpje is een vorm van dystonie)
  • Multiple Sclerose (MS)

Beantwoord met elkaar de volgende vragen met behulp van onderstaande bron en minstens één andere bron:

  1. Wat gaat er mis in het zenuwstelsel bij patiënten met deze aandoening?
  2. Is een behandeling mogelijk?
  3. Kan diepe hersenstimulatie eventueel helpen?

Verwerk de antwoorden in een presentatie.
Overleg met je docent hoe en wanneer jullie de presentaties aan elkaar geven.
Kijk in de Gereedschapskist voor tips bij het maken van een presentatie.

Beoordeling
Jullie docent let bij de beoordeling van de presentatie op de volgende punten:

  • Klopt de informatie over de aandoening aan het zenuwstelsel biologisch?
  • Zijn de drie vragen (a, b, c) beantwoord in de presentatie?
  • Is de informatie op een duidelijke manier uitgelegd en sluit deze aan bij de doelgroep?
  • Is de informatie overzichtelijk weergegeven?
  • Is de taakverdeling duidelijk en eerlijk?

Presentatie maken

Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.

 

Pecha Kucha maken

Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.

 

D-toets

Toets
De opdracht sluit je af met het maken van de toets 'Het zenuwstelsel'.
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op de knop om de toets te starten.

Extra

Overleg met je docent of je deze video ook moet kijken. Het is een deel van serie Hersenen waarin neurotransmitters aan bod komen.
Verzin kijkersvragen voor je klasgenoten en wissel ze uit. Beantwoord zelf ook de vragen van een klasgenoot. Bespreek daarna samen de antwoorden.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Ben je ongeveer 6 SLU met deze module bezig geweest.
    Heb je in die tijd alle stappen helemaal kunnen doorlopen?
  • Inhoud
    Misschien drink je zelf ook wel geregeld alcohol of gebruik je soms zelfs drugs. Was jij je bewust van de invloed van deze genotsmiddelen op de ontwikkeling van je hersenen? Kijk je, nu je deze kennis wel hebt, anders aan tegen het gebruik van deze middelen?
  • D-toets
    Heb je de D-toets gedaan? Ging het goed?

  • Het arrangement Module: Pacemaker in het brein - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2025-03-13 19:24:41
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Zintuigen, zenuwen en spieren'. Het onderwerp van deze les is: pacemaker in het brein. Je kunt: de bouw en de werking van het zenuwstelsel beschrijven; de signaalverwerking beschrijven; de werking van een regelkring in het zenuwstelsel toelichten; het verband beschrijven tussen de werking van het zenuwstelsel en het functioneren van een organisme.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Interactie; Biologie; Waarneming; Zenuwstelsel;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    8 uur 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, biologie, havo4/5, organisme, pacemaker, regelkring, signaalverwerking, stercollectie, zenuwstelsel

    Gebruikte Wikiwijs Arrangementen

    VO-content - Gereedschapskist. (2019).

    Gereedschapskist activerende werkvormen

    https://maken.wikiwijs.nl/105906/Gereedschapskist_activerende_werkvormen

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Zenuwcellen

    Het zenuwstelsel

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van