In de volgende video van Sanquin zie je de weg van bloedproducten vanaf de donor naar een patiënt. Bespreek na het kijken met een klasgenoot of jij bereid zou zijn om bloed te doneren. Misschien heb je zelf wel eens bloed ontvangen? Praat hier samen over. Motiveer je reactie met goed onderbouwde argumenten.
In deze module komt de samenstelling en de weg van het bloed door jouw lichaam aan bod.
In de onderbouw is de samenstelling van bloed en zijn namen van bloedvaten al eens gepasseerd.
Je weet dat bloed zorgt voor het transport van onder andere zuurstof, koolstofdioxide, voedingsstoffen, hormonen en antistoffen.
Nu gaan we een stukje verder door het transport van stoffen van dichtbij te bekijken.
Wat gebeurt er als de bloedsamenstelling niet optimaal is? Of als de bloedvaten niet gezond zijn?
Wat ga ik leren?
Aan het eind van deze module
Kun je:
de bouw, werking en functie van de bloedsomloop met hart en bloedvaten van de mens beschrijven;
de functie van bestanddelen van bloed, bloedplasma, weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
de vorming van weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
het verband herkennen tussen bloedvatenstelsel en lymfevatenstelsel;
omschrijven wat er gebeurt met rode bloedcellen in verschillende zoutoplossingen;
het proces van bloedstolling uitleggen;
de rol van witte bloedcellen bij de afweer uitleggen;
uitleggen hoe een bloedgroep bepaald wordt;
de weg van een bepaald molecuul door het bloedvatenstelsel beschrijven.
Deelconcepten
Bloedplasma, weefselvloeistof, lymfe, beenmerg, bloedsamenstelling, rode bloedcellen, hemoglobine, witte bloedcellen, bloedplaatjes, zuurstof- en koolstofdioxidetransport, voedings- en afvalstoffen, bloedstolling, cholesterol, bloed, lymfe, lymfeknopen, macrofagen, T- en B-cellen, antigenen en antistoffen, AB0-systeem, resusfactor, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, plasmolyse, osmotische waarde.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Inhoud
Stap 1
Transport, de aan- en afvoer van stoffen naar cellen, is één van de functies van bloed. In deze stap leer je wat de andere functies zijn.
Stap 2
Je voert een practicum uit met bloedcellen.
Stap 3
Je voert een practicum uit met rode bloedcellen in plasma.
Stap 4
Het bloed moet je leven lang rond gepompt worden, om alle delen van je lichaam van allerlei stoffen te voorzien. Dat regelt je bloedsomloop.
Stap 5
Je bekijkt hoe de bloedtoevoer naar de organen geregeld is.
Stap 6
Waaruit bestaat het lymfevatenstelsel en hoe functioneert het? Dat leer je in deze stap.
Stap 7
Natuurlijk gaat niet altijd alles goed. Je bekijkt wat er mis kan zijn in het bloed.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je rondt deze module af met het ontwikkelen van een (beknopte) website over een bloed- of bloedvatenaandoening.
D-toets
Met een d-toets test je je kennis over deze module.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.
Aan de slag
Stap 1: Functies van bloed
Functies van bloed
Transport, de aan- en afvoer van stoffen naar cellen, is één van de functies van bloed.
Bekijk nu nog de volgende video. Vul na het kijken een schema in.
Download hier het schema. Deze wordt klassikaal besproken.
Stap 2: Bloed van dichtbij
Practicum Bloedcellen
Onderzoek met een microscoop de verschillende bloedcellen in een kant-en-klaar preparaat met bloed. De preparaten zijn veelal gekleurd met Giemsa kleuring. Maak schematische tekeningen van in ieder geval één rode en twee verschillende witte bloedcellen.
Extra info:
Giemsa kleuring, vernoemd naar Gustav Giemsa, is een mengsel van methyleenblauw en eosine.
Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.
Stap 3: Rode bloedcellen in plasma
Practicum Rode bloedcellen in bloedplasma
Fysiologische zoutoplossing is een oplossing van 0,9 % NaCl (9 gram keukenzout per liter) in water.
De osmotische waarde van dit ‘fysiologisch zout’ komt overeen met die van bloedplasma.
Wat gebeurt er met rode bloedcellen wanneer zij zich in gedestilleerd water bevinden? Dat ga je ontdekken in het volgende practicum.
Extra info:
Gedestilleerd water bevat geen zouten.
Overleg met je docent of je het practicum gaat uitvoeren. Zo niet?
Bekijk dan de volgende video. Wat gebeurt er met de rode bloedcellen als zij in fysiologisch zout komen? Je docent bespreekt dit klassikaal.
Practicum bloedstolling
Bloedplaatjes spelen een belangrijke rol bij het stollen van bloed.
Bekijk informatie over bloedstolling of bestudeer de figuren in Binas.
Het ontstaan van een bloedstolsel is het gevolg van een aantal opeenvolgende chemische reacties, waarbij uiteindelijk fibrinogeen omgezet wordt in fibrine.
Waar bevinden zich stoffen die noodzakelijk zijn om fibrine te laten ontstaan. Bespreek dit met een klasgenoot. Zoek het juiste antwoord op in Binas.
Bloedgroepen
Bestudeer de theorie over bloedgroepen en de resusfactor:
In de volgende video zie je uitleg over het bepalen van bloedgroepen.
Weet je al hoe je de bloedgroep kunt bepalen? Dan mag je deze opdracht overslaan.
Vind je het nog lastig? Bepaal dan de bloedgroepen in de volgende situaties: www.bioplek.org
Stap 4: De bloedsomloop
De bloedsomloop
Het bloed moet je leven lang rond gepompt worden, om alle delen van je lichaam van allerlei stoffen te voorzien.
Het bloed stroomt altijd één kant uit. Hoe het precies werkt zie je in de volgende video. De informatie uit de video kun je gebruiken in deze stap.
Practicum Bloedsomloop zichtbaar
Voer deze testen uit bij iemand waarbij de aderen goed aan de oppervlakte van de bovenzijde van de hand of aan de onderzijde van de arm te zien zijn. Bespreek de antwoorden met de klasgenoot met wie je het practicum uitvoert.
Druk bij de proefpersoon aan de onderzijde van de arm een goed zichtbaar bloedvat dicht.
Welke bijzonderheden zie je aan het bloedvat?
Wat zijn de 'verdikkingen' in het bloedvat?
Welk type bloedvat is door het dichtdrukken goed zichtbaar geworden?
Zoek een goed zichtbaar bloedvat aan de bovenkant van de hand. Strijk het bloed weg in de richting van de vingertoppen.
Doe hetzelfde in de richting van de pols.
Hoe kun je je waarneming verklaren?
Welk type bloedvat heb je bekeken?
Welk type bloedvat is door het dichtdrukken goed zichtbaar geworden?
Practicum Aders en slagaders van dichtbij
Bloed stroomt van het hart af door slagaders.
In de haarvaten vindt de uitwisseling van stoffen plaats.
In de aders stroomt het bloed terug naar het hart. Dat zie je ook in de volgende video.
Materiaal:
Preparaten doorsnede ader en slagader.
Conclusie (deze bespreek je met een klasgenoot):
Welke verschillen heb je gezien?
Welke verschillen heb je niet in het practicum gezien, maar wel gezien in het filmpje of Binas of gelezen in de Kennisbank?
Werkwijze:
Bekijk de preparaten met verschillende vergrotingen.
Kies een vergroting waarmee je de verschillen in bouw tussen een ader en een slagader duidelijk kunt maken.
Maak tekeningen om de verschillen zichtbaar te maken.
Benoem de onderdelen. Gebruik hierbij de Kennisbank en Binas.
Maak nu een schematische tekening hoe een doorsnede van een haarvat eruit zou zien.
Welke verschillen heb je gezien? Welke verschillen heb je niet in het practicum gezien, maar wel gezien in het filmpje of Binas of gelezen in de Kennisbank?
Lever de tekening in bij je docent. De beoordelingseisen voor de schematische tekening vind je in de Gereedschapskist hieronder.
Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.
Stap 5: Bloed voor de organen
Stap 6: Lymfevatenstelsel
Lymfevatenstelsel
Bekijk de volgende video. De informatie uit de video kun je gebruiken bij het beantwoorden van de vragen in deze stap.
Stap 7: Als het mis gaat
Wat als het mis gaat?
Bekijk de video's. De informatie uit de video's kun je gebruiken om de vragen te beantwoorden.
Bloedarmoede
Kijk de volgende video. Ook deze informatie kun je weer gebruiken bij het beantwoorden van de vragen.
Eindproduct
Je rondt deze module af met het ontwikkelen van een (beknopte) website over een bloed- of bloedvatenaandoening.
In tweetallen.
Je gaat beginnen aan het eindproduct.
Kies één van onderstaande aandoeningen.
Hieronder bij de bronnen vind je informatie over de verschillende aandoeningen.
Malaria
Thalassemie
Sikkelcelanemie
Lymfoedeem
Aderverkalking (atherosclerose)
Beantwoord de volgende vragen:
Wat zijn de symptomen?
Waardoor ontstaat de aandoening?
Welke risicofactoren zijn er?
Wat zijn de gevolgen?
Op welke manier wordt een diagnose gesteld?
Is de aandoening te genezen of te behandelen? Zo ja, hoe?
Je kunt de gegeven bronnen gebruiken of andere bronnen raadplegen.
Noteer de antwoorden en verzamel digitale afbeeldingen.
Zijn er meerdere groepjes gemaakt met dezelfde aandoening?
Combineer de informatie, vul aan of haal overlap eruit.
Maak een (beknopte) website waarin je de antwoorden voor de door jouw gekozen aandoening verwerkt. Bijvoorbeeld met Google sites.
Bespreek met de klas het eindresultaat.
Beoordeling:
Jullie docent let bij de beoordeling van de website op de volgende punten:
Het is gelijk duidelijk wat het onderwerp van de site is.
De informatie op de site past bij de doelgroep.
De informatie op de site is biologisch juist.
De informatie beantwoord alle bovenstaande vragen.
De informatie is overzichtelijk geordend.
De website is aantrekkelijk vormgegeven.
Bronnen:
Malaria:
Sikkelcelanemie:
Thalassemie:
Lymfoedeem:
Aderverkalking:
D-toets
Toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toets te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle video's helemaal kunnen bekijken?
Inhoud
Dat bloed van levensbelang is, hoeven we je niet te vertellen. Maar wist jij alle informatie al die je in deze module geleerd hebt? Noteer 3 punten die je al wist, noteer ook de punten die je nog niet wist.
Eindopdracht
Is het gelukt om de informatie op een overzichtelijke manier te ordenen in de website? Als je zelf op zoek zou zijn naar informatie over één van deze aandoeningen, zou je dan je eigen website betrouwbaar vinden? Waarom wel of waarom niet? Welke website van je klasgenoten vind jij het beste? Motiveer je antwoord.
Het arrangement Module: De weg van bloed - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Hart- en bloedvaten'. Het onderwerp van deze les is: de weg van bloed.
Aan het eind van deze module
Kun je:
de bouw, werking en functie van de bloedsomloop met hart en bloedvaten van de mens beschrijven;
de functie van bestanddelen van bloed, bloedplasma, weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
de vorming van weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
het verband herkennen tussen bloedvatenstelsel en lymfevatenstelsel;
omschrijven wat er gebeurt met rode bloedcellen in verschillende zoutoplossingen;
het proces van bloedstolling uitleggen;
de rol van witte bloedcellen bij de afweer uitleggen;
uitleggen hoe een bloedgroep bepaald wordt;
de weg van een bepaald molecuul door het bloedvatenstelsel beschrijven.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologie;
Instandhouding;
Stofwisseling van het organisme;
Bloed, bloedsomloop en lymfe;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Hart- en bloedvaten'. Het onderwerp van deze les is: de weg van bloed.
Aan het eind van deze module
Kun je:
de bouw, werking en functie van de bloedsomloop met hart en bloedvaten van de mens beschrijven;
de functie van bestanddelen van bloed, bloedplasma, weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
de vorming van weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
het verband herkennen tussen bloedvatenstelsel en lymfevatenstelsel;
omschrijven wat er gebeurt met rode bloedcellen in verschillende zoutoplossingen;
het proces van bloedstolling uitleggen;
de rol van witte bloedcellen bij de afweer uitleggen;
uitleggen hoe een bloedgroep bepaald wordt;
de weg van een bepaald molecuul door het bloedvatenstelsel beschrijven.
In de volgende video van Sanquin zie je de weg van bloedproducten vanaf de donor naar een patiënt. Bespreek na het kijken met een klasgenoot of jij bereid zou zijn om bloed te doneren. Misschien heb je zelf wel eens bloed ontvangen? Praat hier samen over. Motiveer je reactie met goed onderbouwde argumenten.
Functies van bloed
Practicum Bloedcellen
Bloedstolling
De bloedsomloop
Lymfevatenstelsel
Wat als het mis gaat?
Kan ik wat ik moet kunnen?
