Thema: Hart en bloedvaten

Intro

Je bent tot over je oren verliefd.
Je vult de sociale media met foto’s en berichten; de hele wereld mag het weten!
Een hart staat symbool voor de liefde.
Het klopt en is rood. Maar de werkelijke vorm van jouw hart lijkt er niet echt op!
Waar komt dat symbool dan vandaan?

Lees het artikel 'Het hart is een symbool met veel betekenissen' www.natuurinformatie.nl
Maak samen met een klasgenoot een mindmap die past bij het woord 'hart' verwerk zowel de symbolische als de biologische kant van het hart. Kijk eventueel voor tips in de Gereedschapskist hieronder.

Alle cellen van een organisme hebben energie nodig voor het werk dat ze doen.
De energie halen ze uit de verbranding van voedingsstoffen.
Daarvoor is zuurstof nodig en komen afvalstoffen vrij.
Alleen bij eencellige organismen komen de cellen direct in contact met de stoffen die ze nodig hebben.
Bij meercellige organismen, zoals de mens, is een transportstelsel nodig om stoffen van en naar de cellen te vervoeren. En hierbij heeft het hart een belangrijke functie.

In dit thema kijk je naar de bouw en de functies van het transportstelsel van de mens en naar de samenstelling van de transportvloeistof bloed.

Mindmap maken

Woorden bij een onderwerp bedenken en met elkaar verbinden.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van dit thema:

beschrijf en herken ik de bouw, werking en functie van de bloedsomloop met hart en bloedvaten van de mens met aandacht voor de relatie tussen bouw, werking en functie.
beschrijf ik de functie van de bestanddelen van bloed, bloedplasma, weefselvloeistof en lymfe.
beschrijf ik de vorming van weefselvloeistof en lymfe.
beschrijf ik het verband tussen bloedvatenstelsel en lymfevatenstelsel.

Deelconcepten
Bloedplasma, weefselvloeistof, beenmerg, bloedsamenstelling, rode bloedcellen, hemoglobine, witte bloedcellen, bloedplaatjes, zuurstof- en koolstofdioxidetransport, voedings- en afvalstoffen, bloedstolling, cholesterol, bloed, lymfe, lymfeknopen, macrofagen, T- en B-cellen, antigenen en antistoffen, AB0-systeem, resusfactor, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, plasmolyse, osmotische waarde, grote bloedsomloop, kleine bloedsomloop, hartslagfrequentie, slagvolume, sinusknoop, bloeddruk, bovendruk, onderdruk, hart, hartkleppen, slagader, ader, haarvat en lymfesysteem.

Wat kan ik al?

Wat weet je al van Bloed en bloedsomloop?
Lees de volgende Kennisbank uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Bloed en lymfe - onderbouw

Hart en bloedsomloop - onderbouw

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Hart en bloedvaten/transport bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal SLU
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: De weg van bloed	8
Module: Hartfunctielaborant	8
Afsluiting
Samenvattend	1
Examenvragen	1
Terugkijken	0,5
Totaal:	21 à 22

Modules

De weg van bloed

Intro

In de volgende video van Sanquin zie je de weg van bloedproducten vanaf de donor naar een patiënt. Bespreek na het kijken met een klasgenoot of jij bereid zou zijn om bloed te doneren. Misschien heb je zelf wel eens bloed ontvangen? Praat hier samen over. Motiveer je reactie met goed onderbouwde argumenten.

In deze module komt de samenstelling en de weg van het bloed door jouw lichaam aan bod.
In de onderbouw is de samenstelling van bloed en zijn namen van bloedvaten al eens gepasseerd.
Je weet dat bloed zorgt voor het transport van onder andere zuurstof, koolstofdioxide, voedingsstoffen, hormonen en antistoffen.
Nu gaan we een stukje verder door het transport van stoffen van dichtbij te bekijken.
Wat gebeurt er als de bloedsamenstelling niet optimaal is? Of als de bloedvaten niet gezond zijn?

Wat ga ik leren?

Aan het eind van deze module
Kan ik:

de bouw, werking en functie van de bloedsomloop met hart en bloedvaten van de mens beschrijven;
de functie van bestanddelen van bloed, bloedplasma, weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
de vorming van weefselvloeistof en lymfe beschrijven;
het verband herkennen tussen bloedvatenstelsel en lymfevatenstelsel;
omschrijven wat er gebeurt met rode bloedcellen in verschillende zoutoplossingen;
het proces van bloedstolling uitleggen;
de rol van witte bloedcellen bij de afweer uitleggen;
uitleggen hoe een bloedgroep bepaald wordt;
de weg van een bepaald molecuul door het bloedvatenstelsel beschrijven.

Deelconcepten
Bloedplasma, weefselvloeistof, lymfe, beenmerg, bloedsamenstelling, rode bloedcellen, hemoglobine, witte bloedcellen, bloedplaatjes, zuurstof- en koolstofdioxidetransport, voedings- en afvalstoffen, bloedstolling, cholesterol, bloed, lymfe, lymfeknopen, macrofagen, T- en B-cellen, antigenen en antistoffen, AB0-systeem, resusfactor, isotonisch, hypotonisch, hypertonisch, plasmolyse, osmotische waarde.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Inhoud
Stap 1		Transport, de aan- en afvoer van stoffen naar cellen, is één van de functies van bloed. In deze stap leer ik wat de andere functies zijn.
Stap 2		Ik voer een practicum uit met bloedcellen.
Stap 3		Ik voer een practicum uit met rode bloedcellen in plasma.
Stap 4		Het bloed moet het leven lang rond gepompt worden, om alle delen van het lichaam van allerlei stoffen te voorzien. Dat regelt mijn bloedsomloop.
Stap 5		Ik bekijk hoe de bloedtoevoer naar de organen geregeld is.
Stap 6		Waaruit bestaat het lymfevatenstelsel en hoe functioneert het? Dat leer ik in deze stap.
Stap 7		Natuurlijk gaat niet altijd alles goed. Ik bekijk wat er mis kan zijn in het bloed.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank		Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht		Ik rond deze module af met het ontwikkelen van een (beknopte) website over een bloed- of bloedvatenaandoening.
D-toets		Met een d-toets test ik mijn kennis over deze module.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 8 SLU nodig.

Aan de slag

Stap 1: Functies van bloed

Functies van bloed
Transport, de aan- en afvoer van stoffen naar cellen, is één van de functies van bloed.

Andere functies
Bestudeer in de Kennisbank:

Functies van bloed

Bloedsamenstelling
Het bloed heeft zoveel verschillende functies dankzij de samenstelling.
Bestudeer in de Kennisbank:

Bloedsamenstelling

Bekijk nu nog de volgende video. Vul na het kijken een schema in.
Download hier het schema. Deze wordt klassikaal besproken.

Stap 2: Bloed van dichtbij

Practicum Bloedcellen
Onderzoek met een microscoop de verschillende bloedcellen in een kant-en-klaar preparaat met bloed. De preparaten zijn veelal gekleurd met Giemsa kleuring. Maak schematische tekeningen van in ieder geval één rode en twee verschillende witte bloedcellen.

Extra info:
Giemsa kleuring, vernoemd naar Gustav Giemsa, is een mengsel van methyleenblauw en eosine.

Schematische tekening maken

Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.

Stap 3: Rode bloedcellen in plasma

Practicum Rode bloedcellen in bloedplasma
Fysiologische zoutoplossing is een oplossing van 0,9 % NaCl (9 gram keukenzout per liter) in water.
De osmotische waarde van dit ‘fysiologisch zout’ komt overeen met die van bloedplasma.
Wat gebeurt er met rode bloedcellen wanneer zij zich in gedestilleerd water bevinden? Dat ga je ontdekken in het volgende practicum.

Extra info:
Gedestilleerd water bevat geen zouten.

Overleg met je docent of je het practicum gaat uitvoeren. Zo niet?
Bekijk dan de volgende video. Wat gebeurt er met de rode bloedcellen als zij in fysiologisch zout komen? Je docent bespreekt dit klassikaal.

Practicum bloedstolling
Bloedplaatjes spelen een belangrijke rol bij het stollen van bloed.

Voer het practicum bloedstolling uit.
Je vindt de beschrijving op Bioplek: techniek kaarten bovenbouw .

Bloedstolling

Bestudeer de theorie in:

Afweersysteem

Bloedsamenstelling

Bekijk informatie over bloedstolling of bestudeer de figuren in Binas.

Het ontstaan van een bloedstolsel is het gevolg van een aantal opeenvolgende chemische reacties, waarbij uiteindelijk fibrinogeen omgezet wordt in fibrine.
Waar bevinden zich stoffen die noodzakelijk zijn om fibrine te laten ontstaan. Bespreek dit met een klasgenoot. Zoek het juiste antwoord op in Binas.

Bloedgroepen
Bestudeer de theorie over bloedgroepen en de resusfactor:

Bloedtransfusie I

Bloedtransfusie II

In de volgende video zie je uitleg over het bepalen van bloedgroepen.

Weet je al hoe je de bloedgroep kunt bepalen? Dan mag je deze opdracht overslaan.
Vind je het nog lastig? Bepaal dan de bloedgroepen in de volgende situaties:
www.bioplek.org

Stap 4: De bloedsomloop

De bloedsomloop
Het bloed moet je leven lang rond gepompt worden, om alle delen van je lichaam van allerlei stoffen te voorzien.
Het bloed stroomt altijd één kant uit. Hoe het precies werkt zie je in de volgende video. De informatie uit de video kun je gebruiken in deze stap.

Practicum Bloedsomloop zichtbaar
Voer deze testen uit bij iemand waarbij de aderen goed aan de oppervlakte van de bovenzijde van de hand of aan de onderzijde van de arm te zien zijn. Bespreek de antwoorden met de klasgenoot met wie je het practicum uitvoert.

Druk bij de proefpersoon aan de onderzijde van de arm een goed zichtbaar bloedvat dicht.
Welke bijzonderheden zie je aan het bloedvat?
Wat zijn de 'verdikkingen' in het bloedvat?
Welk type bloedvat is door het dichtdrukken goed zichtbaar geworden?

Zoek een goed zichtbaar bloedvat aan de bovenkant van de hand. Strijk het bloed weg in de richting van de vingertoppen.
Doe hetzelfde in de richting van de pols.

Hoe kun je je waarneming verklaren?
Welk type bloedvat heb je bekeken?
Welk type bloedvat is door het dichtdrukken goed zichtbaar geworden?

Practicum Aders en slagaders van dichtbij
Bloed stroomt van het hart af door slagaders.
In de haarvaten vindt de uitwisseling van stoffen plaats.
In de aders stroomt het bloed terug naar het hart. Dat zie je ook in de volgende video.

Materiaal:
Preparaten doorsnede ader en slagader.

Conclusie (deze bespreek je met een klasgenoot):

Welke verschillen heb je gezien?
Welke verschillen heb je niet in het practicum gezien, maar wel gezien in het filmpje of Binas of gelezen in de Kennisbank?

Werkwijze:

Bekijk de preparaten met verschillende vergrotingen.
Kies een vergroting waarmee je de verschillen in bouw tussen een ader en een slagader duidelijk kunt maken.
Maak tekeningen om de verschillen zichtbaar te maken.
Benoem de onderdelen. Gebruik hierbij de Kennisbank en Binas.
Maak nu een schematische tekening hoe een doorsnede van een haarvat eruit zou zien.
Welke verschillen heb je gezien? Welke verschillen heb je niet in het practicum gezien, maar wel gezien in het filmpje of Binas of gelezen in de Kennisbank?
Lever de tekening in bij je docent. De beoordelingseisen voor de schematische tekening vind je in de Gereedschapskist hieronder.

Schematische tekening maken

Met een schematische tekening kun je iets duidelijk weergeven. In tegenstelling tot natuurgetrouwe tekeningen bevat een schematische tekening weinig details.

Stap 5: Bloed voor de organen

Stap 6: Lymfevatenstelsel

Lymfevatenstelsel
Bekijk de volgende video. De informatie uit de video kun je gebruiken bij het beantwoorden van de vragen in deze stap.

Stap 7: Als het mis gaat

Wat als het mis gaat?
Bekijk de video's. De informatie uit de video's kun je gebruiken om de vragen te beantwoorden.

Bloedarmoede

Kijk de volgende video. Ook deze informatie kun je weer gebruiken bij het beantwoorden van de vragen.

Afsluiting

Samenvattend

Functies van bloed

Bloedsamenstelling

De rol van diffusie, osmose en actief transport

Aanval en verdediging

Lichaamsvreemd weefsel

Eindopdracht

Eindproduct
Je rondt deze module af met het ontwikkelen van een (beknopte) website over een bloed- of bloedvatenaandoening.

In tweetallen.
Je gaat beginnen aan het eindproduct.
Kies één van onderstaande aandoeningen.
Hieronder bij de bronnen vind je informatie over de verschillende aandoeningen.

Malaria
Thalassemie
Sikkelcelanemie
Lymfoedeem
Aderverkalking (atherosclerose)

Beantwoord de volgende vragen:

Wat zijn de symptomen?
Waardoor ontstaat de aandoening?
Welke risicofactoren zijn er?
Wat zijn de gevolgen?
Op welke manier wordt een diagnose gesteld?
Is de aandoening te genezen of te behandelen? Zo ja, hoe?

Je kunt de gegeven bronnen gebruiken of andere bronnen raadplegen.
Noteer de antwoorden en verzamel digitale afbeeldingen.

Zijn er meerdere groepjes gemaakt met dezelfde aandoening?
Combineer de informatie, vul aan of haal overlap eruit.
Maak een (beknopte) website waarin je de antwoorden voor de door jouw gekozen aandoening verwerkt. Bijvoorbeeld met Google sites.
Bespreek met de klas het eindresultaat.

Beoordeling:
Jullie docent let bij de beoordeling van de website op de volgende punten:

Het is gelijk duidelijk wat het onderwerp van de site is.
De informatie op de site past bij de doelgroep.
De informatie op de site is biologisch juist.
De informatie beantwoord alle bovenstaande vragen.
De informatie is overzichtelijk geordend.
De website is aantrekkelijk vormgegeven.

Bronnen:
Malaria:

Sikkelcelanemie:

Thalassemie:

Lymfoedeem:

Aderverkalking:

D-toets

Toets
De opdracht sluit je af met het maken van een d-toets
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.

Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toets te starten.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze module bezig geweest.
Heb je in die tijd alle video's helemaal kunnen bekijken?

Inhoud
Dat bloed van levensbelang is, hoeven we je niet te vertellen. Maar wist jij alle informatie al die je in deze module geleerd hebt? Noteer 3 punten die je al wist, noteer ook de punten die je nog niet wist.

Eindopdracht
Is het gelukt om de informatie op een overzichtelijke manier te ordenen in de website? Als je zelf op zoek zou zijn naar informatie over één van deze aandoeningen, zou je dan je eigen website betrouwbaar vinden? Waarom wel of waarom niet? Welke website van je klasgenoten vind jij het beste? Motiveer je antwoord.