Tegenwoordig besteedt de politiek veel aandacht aan dierenwelzijn.
Regelmatig worden vragen gesteld over dierenpolitie, bio-industrie en proefdieren. Circusdieren zijn inmiddels voor het grootste deel verboden. Wilde dieren, zoals de leeuw en de olifant, mogen niet meer gebruikt worden in het circus.
Ook heeft Nederland een alarmnummer voor de dierenpolitie: '114 red een dier!'
Er zijn ook allerlei actiegroepen die via hun protestacties aandacht vragen voor misstanden.
Hoe ver mag je daarbij gaan?
Lees het nieuwsbericht van de NOS: Nederland centrum dierenactivisme
Actiegroepen geven soms de indruk dat ze dierenrechten zo belangrijk vinden dat mensen(rechten) er niet meer toe doen.
Maar wat is dierenwelzijn eigenlijk? Hoe meet je dierenwelzijn?
En hoe kun je op een verantwoorde manier met dieren omgaan?
Een onderwerp dat veel discussie oplevert.
Wat ga ik leren?
Na het afronden van deze module:
Ken je:
de factoren die van invloed zijn op dierenwelzijn.
Kun je:
diergedrag beschrijven d.m.v. een ethogram en een protocol.
benoemen of een gedragsbeschrijving objectief of subjectief is.
uitleggen wat dierenwelzijn is.
een verantwoord dierverblijf ontwerpen volgens de ontwerpcyclus.
een beargumenteerde mening geven over dierenwelzijn in een bepaalde situatie.
een beargumenteerde mening geven over dierenactivisme.
Hoe weet je of een dier zich fijn voelt of gestresst? Daarover gaat deze stap.
Stap 2
Stress is een belangrijke factor die bepalend is voor dierenwelzijn. Bij dieren kun je dit vaststellen aan de hand van de hoeveelheid cortisol in het bloed.
Stap 3
Bij stress zijn er misschien teveel prikkels, maar als er te weinig prikkels zijn geeft dit vaak ook aanleiding tot gestoord gedrag.
Stap 4
Je maak een keuze uit drie opdrachten:
A: ontwerp een hondenspeeltuin
B: ontwerp een nieuw soort leghennenverblijf
C: ontwerp een verblijf voor een dierentuindier
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je speelt het play-decide spel over Dierproeven voor biomedisch onderzoek.
D-toets
Je maakt een d-toets om je kennis over deze module te testen.
Extra
Extra opdrachten die aansluiten bij deze methode.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 7 SLU nodig. Afhankelijk van de gekozen producten.
Aan de slag
Stap 1: Hoe meet je dierenwelzijn?
Hoe meet je dierenwelzijn?
Bestudeer uit de Kennisbank:
Stress
Stress is een belangrijke factor die bepalend is voor dierenwelzijn. Bij dieren kun je dit vaststellen aan de hand van de hoeveelheid cortisol in het bloed.
Cortisol is het ‘stresshormoon’ en wordt aangemaakt in de bijnierschors.
Cortisol helpt het lichaam om energie te mobiliseren, waardoor je beter bent opgewassen tegen bedreigende situaties. Langdurige stress is echter ongezond.
Proefdieren die langdurige stress ervaren worden ziek of gaan zelfs dood.
Het bijniermerg maakt twee aanval- of vluchthormonen aan: adrenaline en noradrenaline.
Ook bij kortdurende stress komen deze hormonen vrij.
De hormonen zorgen voor een toenemende hartslag- en ademhalingsfrequentie.
Daardoor is er meer verbranding van glucose in het lichaam en kan het lichaam goed reageren op gevaar.
Stress
In tweetallen.
Bespreek de volgende vragen met je klasgenoot.
Iedereen heeft wel eens situaties meegemaakt waarin hij/zij erg is geschrokken of gestrest was.
Welke verschijnselen vertoont iemand die erg gestrest is? Denk zowel aan fysieke verschijnselen zoals hartslag en ademhaling als aan gedrag.
Leg uit hoe kortdurende stress voordelig voor een dier kan zijn en langdurige stress nadelig.
Wie zullen bij sociaal levende dieren de meeste stress(hormonen) hebben verwacht je:
dominante dieren die hoog in de rangorde staan of laaggeplaatste dieren?
Licht je antwoord toe. Kijk eventueel in de Kennisbank:
Leg uit dat kalmeringsgedrag bij zulke dieren belangrijk is. Zie ook module 2.
Zoek een ander tweetal op en geef antwoord op de volgende twee vragen:
Bij welke dieren zal er het meeste stress zijn:
dieren die door mensen worden gehouden of bij dieren die in het wild leven? Beredeneer jullie antwoord en discussieer hier zo mogelijk over met het andere tweetal.
Bedenk in beide situaties wanneer een dier stress zal hebben.
Maak een lijstje met voorwaarden waaraan voldaan moet worden als je dieren die door mensen worden gehouden (huisdieren, landbouwhuisdieren, dierentuin of kinderboerderij) zo min mogelijk stress wilt bezorgen.
Denk aan hoe je het dier behandelt, zijn huisvesting en of je er andere dieren bij laat.
Je hebt dit lijstje later nog nodig voor een andere opdracht.
Stap 3: Stereotiep gedrag
Stereotiep gedrag
Bij stress zijn er misschien teveel prikkels, maar als er te weinig prikkels zijn geeft dit vaak ook aanleiding tot gestoord gedrag.
Dieren kunnen dan apathisch worden of stereotiep gedrag gaan vertonen, bestaande uit steeds herhaalde korte bewegingen.
Deze bewegingen hebben vaak te maken met het langdurig of te weinig kunnen uitvoeren van natuurlijk gedrag. Kijk naar het gedrag van de dieren in de volgende video. Bespreek de vragen onder de video's daarna met een klasgenoot. Maak eventueel gebruik van de genoemde bronnen.
Stereotiep gedrag
Bekijk de filmpjes van het paard en de olifant en beschrijf hun stereotiepe gedrag.
Als dieren eenmaal stereotiep gedrag vertonen, blijkt het vrijwel onmogelijk om het ze weer af te leren.
Bij stereotiep gedrag komt endorfine vrij. Zoek op wat endorfine is en wat het doet.
Leg dan uit hoe het komt dat stereotiep gedrag vrijwel niet is af te leren.
Zoek uit welke afwijkend gedrag dieren in gevangenschap kunnen vertonen.
Bekijk ook wat dierentuinen doen om stereotiep gedrag te voorkomen.
Gebruik je antwoorden voor de opdrachten van stap 4.
Ontwerp een verblijf voor je huisdier
Je doet deze opdracht in een groepje van 2 tot 4 personen.
Het aantal hondenspeeltuinen is de laatste jaren sterk toegenomen.
Niet alleen als middel om overlast door hondenpoep weg te nemen, maar ook om honden een stimulerende en sociale omgeving te bieden.
Opdracht
Maak een plan voor een nieuwe hondenspeeltuin of om een bestaande te verbeteren.
Op het werkblad Hondenspeeltuin vind je de gehele opdracht.
Laat het resultaat door je docent beoordelen en stop het daarna in je portfolio.
Beter leven voor legkippen
Deze opdracht doe je in een groepje van 2 tot 4 personen.
Er is vaak publiciteit over de leefomstandigheden van landbouwhuisdieren.
Aan de ene kant is er een economisch belang voor de boer en voor de consument, aan de andere kant speelt ook dierenwelzijn een rol.
Aan de Landbouwuniversiteit Wageningen is veel onderzoek gedaan aan het welzijn van landbouwhuisdieren en aan de eisen die ze aan hun leefomgeving stellen. Zo hebben ze twee nieuwe soorten leghennenverblijven ontworpen:
de plantage en het rondeel.
Om de consument - die een belangrijke rol in dit geheel speelt - een beter inzicht te geven in het welzijn van de dieren heeft de dierenbescherming het keurmerk ‘Beter leven’ in het leven geroepen.
Ontwerp nu met je groep een nieuw soort leghennenverblijf.
Op het werkblad Leghennenbedrijf vind je de gehele opdracht.
Laat het resultaat door je docent beoordelen en stop het daarna in je portfolio.
Voor wie er geen genoeg van kan krijgen:
Lees het volgende artikel over games voor varkens: HKU ontwikkelt game voor varkens - www.destadutrecht.nl en ontwerp zelf een spel voor varkens.
Stel een programma van eisen op documenteer/motiveer je plannen etc etc
Klaar? Ga verder met de afsluiting.
Stap 4 - Keuzeopdracht C
Ontwerp een verblijf voor dierentuindieren
Dierentuinen vervullen verschillende functies. Naast (onder andere) educatie, bescherming van bedreigde diersoorten en recreatie hebben ze ook een economische functie. In moderne dierentuinen wordt rekening gehouden met dierenwelzijn. Niet alleen bij de inrichting van de dierenverblijven, maar ook bij de activiteiten voor de dieren.
In deze opdracht ga je een dierenverblijf voor een dier naar keuze ontwerpen, compleet met aanwijzingen voor de verzorgers hoe het dier te behandelen.
De gehele opdracht vind je op het werkblad Dierenverblijf.
Laat het resultaat door je docent beoordelen en stop het daarna in je portfolio.
Afsluiting
In viertallen.
Als afsluiting van deze module oriënteer je je op het onderwerp dierproeven en welzijn van de proefdieren. Ga op zoek naar de meest actuele regelgeving over dierproeven.
Deze opdracht doe je in een groep van 4 personen.
Gebruik onder andere de volgende bronnen.
Speel daarna het play-decide spel over Dierproeven voor biomedisch onderzoek.
Je kunt het materiaal (inclusief spelregels) downloaden op: www.playdecide.eu
Vergeet na het spelen van het spel niet het laatste blad in te vullen.
Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling van deze eindopdracht op jouw bijdrage in dit spel.
Ben je actief of passief?
Beargumenteer je je reacties?
D-toets
Toets
De opdracht sluit je af met het maken van de korte toets 'Mensen houden (van) dieren'.
De toets bestaat uit verschillende soorten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op de knop om de toets te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Voor wie er geen genoeg van kan krijgen:
Schrijf een artikel voor je magazine over (naar keuze):
Het berenbos in Ouwehands Dierenpark (bron: www.alertis.nl ) en verwerk daarin wat je in deze module hebt geleerd.
Het moet een journalistiek/educatief artikel zijn.
De vraag of de orka Morgan moest worden vrijgelaten of niet (bron: www.dolfinarium.nl ).
Dit moet een opiniërend artikel zijn.
Interview een dierverzorger in een dierentuin.
Onder andere over zijn/haar ervaringen, werkzaamheden, opleiding etc.
of
Lees het volgende artikel over games voor varkens: HKU ontwikkelt game voor varkens - www.destadutrecht.nl en ontwerp zelf een spel voor varkens.
Stel een programma van eisen op documenteer/motiveer je plannen etc etc
Beoordeling
Overleg met je docent of de opdrachten ook ingeleverd moeten worden en zo ja, wat dan de beoordelingseisen zijn.
Terugkijken
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 7 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Is dat gelukt met de keuzeopdracht die jij hebt uitgevoerd?
Inhoud
De meeste mensen hebben een mening over het gebruik van dieren voor menselijk vermaak of onderzoek. Is jouw mening door deze module bijgesteld of totaal veranderd? Heb je zelf huisdieren en bekijk je die nu anders, nu je meer weet over de stress en stereotiep gedrag?
D-toets
Heb je de D-toets gedaan? Hij was kort maar krachtig... ging het goed?
Het arrangement Module: Dierenwelzijn - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Gedrag'. Het onderwerp van deze les is: dierenwelzijn.
Na het afronden van deze module:
Ken je:
de factoren die van invloed zijn op dierenwelzijn.
Kun je:
diergedrag beschrijven d.m.v. een ethogram en een protocol.
benoemen of een gedragsbeschrijving objectief of subjectief is.
uitleggen wat dierenwelzijn is.
een verantwoord dierverblijf ontwerpen volgens de ontwerpcyclus.
een beargumenteerde mening geven over dierenwelzijn in een bepaalde situatie.
een beargumenteerde mening geven over dierenactivisme.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Interactie;
Gedrag;
Biologie;
Oorzaken en functies van gedrag;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Gedrag'. Het onderwerp van deze les is: dierenwelzijn.
Na het afronden van deze module:
Ken je:
de factoren die van invloed zijn op dierenwelzijn.
Kun je:
diergedrag beschrijven d.m.v. een ethogram en een protocol.
benoemen of een gedragsbeschrijving objectief of subjectief is.
uitleggen wat dierenwelzijn is.
een verantwoord dierverblijf ontwerpen volgens de ontwerpcyclus.
een beargumenteerde mening geven over dierenwelzijn in een bepaalde situatie.
een beargumenteerde mening geven over dierenactivisme.
Tegenwoordig besteedt de politiek veel aandacht aan dierenwelzijn.
Hoe meet je dierenwelzijn?
Stress
Stereotiep gedrag
Ontwerp een verblijf voor je huisdier
Beter leven voor legkippen
Ontwerp een verblijf voor dierentuindieren
Extra
Kan ik wat ik moet kunnen?
