Thema: Vogels

Intro

Vogels kijken
Als je in de tuin, in het park of tijdens je rit naar school om je heen kijkt, zie je vast wel eens een vogel. Ken je een paar namen van vogels?

Welke vogels uit dit filmpje heb je weleens gezien?

Je kunt vogels herkennen aan hun uiterlijk. Aan hun kleur van de veren, aan hun vorm of grootte.
Veel vogelliefhebbers herkennen vogels aan hun zang.
Luister maar eens naar deze zangvogels.

Vogelliefhebbers plaatsen weleens een webcam in nesten van vogels.
Zo kun je vanuit je stoel het gedrag van een vogel goed bekijken.
Kijk maar eens: www.beleefdelente.nl

In dit thema gaat het niet alleen over vogels.
Ook andere organismen komen aan bod.

Aan het einde van dit thema maak je examenvragen in ExamenKracht.

Wat ga ik leren?

Kennis
Aan het eind van dit thema kan ik:

K6 Verschillende eters

Voorbeelden noemen van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
Verschillen noemen tussen het gebit van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
Verschillen noemen tussen de lengte van het spijsverteringskanaal van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
Met behulp van een voorbeeld uitleggen dat ik aan de snavel van een vogel kan zien welk soort voedsel de vogel eet.

K6 Overlevingsstrategieën

Met behulp van een voorbeeld aangeven hoe dieren zich kunnen beschermen tegen vijanden.
Met behulp van een voorbeeld aangeven hoe dieren kunnen overleven onder ongunstige omstandigheden.
Omschrijven hoe camouflage werkt en wat mimicry is.
Het verschil tussen de winterslaap en winterrust uitleggen.
Omschrijven wat een wintervacht is.
Een voorbeeld noemen van een dier(soort) die in de winter naar het zuiden trekt.

K6 Biotische en abiotische factoren

Omschrijven wat wordt bedoeld met milieu (leefomgeving).
De begrippen levensgemeenschap, populatie en ecosysteem omschrijven.
Met behulp van voorbeelden duidelijk maken biotische factoren en abiotische factoren in een ecosysteem zijn.

K6 Aanpassing aan de omgeving

met behulp van voorbeelden omschrijven hoe planten zich beschermen tegen factoren in hun omgeving.
Denk aan een droge, natte of donkere omgeving.

K6 Relaties tussen organismen

Drie symbiotische relaties beschrijven tussen organismen.
Met behulp van een voorbeeld duidelijk maken wat een predator-prooi relatie is.

K6 Voedselweb en voedselketen

Met behulp van voorbeelden duidelijk maken wat producenten, consumenten en reducenten zijn.
De begrippen voedselweb en voedselketen omschrijven.
Producenten, consumenten en reducenten aanwijzen in een voedselweb.
Zelf een voedselketen maken met producenten en consumenten.

K7 Duurzaamheid

Met behulp van voorbeelden duidelijk maken wat bedoeld wordt met duurzaamheid.
Omschrijven wanneer er sprake is van duurzame landbouw.
Omschrijven wat wordt bedoeld met bio-industrie.
Voorbeelden van duurzame energiebronnen noemen.
Omschrijven wat recycling is.

Vaardigheden
Aan het eind van dit thema kan ik:

Een voedselweb maken.
Het resultaat van een opdracht/onderzoek in een tabel presenteren.
Een onderzoek/practicum uitvoeren en daarvan een verslag maken.
Een natuurgetrouwe tekening maken.
Het resultaat van een onderzoeksopdracht op een (digitale) poster presenteren.
De resultaten van een opdracht/onderzoek met behulp van bijvoorbeeld Powerpoint presenteren.

Wat kan ik al?

Herhaling
Het thema Vogels is het derde thema in leerjaar 3. De theorie uit een aantal modules die je in thema 1 'Het grootste orgaan' en thema 2 'Groene vingers' bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema. Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Module	Levenskenmerken
Module	Fotosynthese
Module	Determineren
Module	Bouw van een cel (plant en dier)

Wat ga ik doen?

Het thema Vogels bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Verschillende eters	2
Module: Overlevingsstrategieën	2
Module: Biotische en abiotische factoren	2
Module: Aanpassing aan de omgeving	2
Module: Relaties tussen organismen	2
Module: Voedselweb en voedselketen	2
Module: Duurzaamheid	2
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Eindopdracht: examenvragen Vogels	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	18 à 19

Modules

Verschillende eters

Intro

Aan het begin van deze module even een opfrisser van je geheugen!

Herbivoren (planteneters), carnivoren (vleeseters), omnivoren (alleseters)...weet jij het nog uit de onderbouw?
Kijk naar de volgende video. Ga daarna aan de slag met deze module.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze module kan ik:

voorbeelden noemen van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
verschillen noemen tussen het gebit van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
verschillen noemen tussen de lengte van het spijsverteringskanaal van herbivoren, carnivoren en omnivoren.
(met behulp van een voorbeeld) uitleggen dat men aan de snavel van een vogel kan zien welk soort voedsel de vogel eet.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Bekijk de video over de Civetkat. Wat voor soort eter is deze kat?
Stap 3		Bedenk wat voor soort eter een vleermuis is.
Stap 4		Bestudeer de vertering van een koe.
Stap 5		Doe de opdracht 'Snavelstaren'.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Samenvattend		Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze module.
Examenopgaven		Maak de examenopgaven die passen bij de module.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je twee lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Elk dier moet eten om in leven te blijven.
Door te eten krijgt een dier energie en kan zo bewegen, waarnemen, enzovoort.
Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel 'Verschillende eters'.

Verschillende eters

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Civetkat

Bekijk het filmpje van baby civetkatten in een dierenopvang in India.

Een baby civetkat drinkt melk.
Maar wat eet een civetkat als hij groter is?

Lees de volgende informatie over de Civetkat

In Azië en Afrika weten ze wel raad met de civetkat.
Ze gebruiken hem daar als huisdier, als muizenvanger, als voedsel en als grondstof voor parfum.
Een gebraden civetkat wordt gegeten in enkele Aziatische landen.
Er is een koffiespecialiteit gemaakt van bonen die de civet uitpoept na het eten van vruchten van de koffieplant.
De geurklieren van de civetkat maken een olieachtige stof met een sterke muskgeur.
Dat geurtje wordt gebruikt in de parfumindustrie.

Stap 3: Vleermuizen

Bekijk het filmpje van een etende vleermuis:

Vleermuizen eten voornamelijk insecten en andere ongewervelde dieren.
Sommige vleermuissoorten eten dikke motten of mestkevers.
Andere soorten eten liever kleine motjes, kevertjes of muggen. Soms eet een vleermuissoort ook fruit.
Doordat vliegen veel energie kost, eten vleermuizen iedere nacht bijna hun eigen gewicht aan dieren.
Bij de dwergvleermuis komt dit neer op zo'n 3.000 muggen per nacht.
Bij zwangere vrouwtjes kan dit oplopen tot 6.000 muggen in één nacht!

Stap 4: Vertering koe

Bekijk de twee video's over het verteren van plantencellen door een koe op SchoolTV.

Stap 5: Snavelstaren

Sommige vogels eten insecten, andere vogels eten muizen.
Er zijn vogels die vruchten en zaden eten en er zijn vogels die zowel vlees als plantaardig materiaal eten.
Welke voorkeur een vogel heeft, kun je vaak wel bedenken als je naar de snavel van de vogel kijkt.

Het volgende werkblad komt van de site www.verrijkingsstof.nl.
Het werkblad bevat twee opdrachten over 'snavelstaren'.

Werkblad Snavelstaren

Download het werkblad Snavelstaren
Maak eerst opdracht 1.
Bespreek de antwoorden klassikaal.
Maak daarna samen met een klasgenoot opdracht 2.

Bedenk dat bij deze opdracht vaak meerdere antwoorden goed kunnen zijn.
Het belangrijkste is dat je goed naar de verschillende snavels leert kijken.
Je moet goed onthouden dat er een relatie is tussen het soort voedsel dat een vogel eet en de snavel van de vogel.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Vorm snavel
De bek van een vogel is aangepast (adaptatie) aan het voedsel dat de vogels eten. Bijvoorbeeld: haakvormige snavel bij roofvogels en kegelvormige snavel bij zaadetende vogels.

Vorm poten
De poten van een vogel zijn aangepast (adaptatie) aan hun leefomgeving. Bijvoorbeeld: reiger met lange poten om door ondiep water te waden en eend met zwemvliezen om goed te kunnen zwemmen.

Vorm lichaam
Vorm van het lichaam is aangepast (adaptatie) aan de functie. Bijvoorbeeld: een gestroomlijnd lichaam van dieren die in het water leven en/of jagen, zoals de dolfijn en pinguïn, om goed te kunnen zwemmen.

Vorm kiezen
Kiezen zijn aangepast (adaptatie) aan het voedsel dat de dieren eten: herbivoren hebben plooikiezen, carnivoren hebben knipkiezen en omnivoren hebben knobbelkiezen.

Spijsverteringsstelsel
Orgaanstelsel bestaande uit organen die samen zorgen voor de spijsvertering. Spijsverteringsorganen zijn o.a. de maag, alvleesklier, dunne darm en dikke darm.

Herbivoren
Planteneters; eten alleen plantaardig voedsel. Bijvoorbeeld: konijn, koe, gans, bladluis.

Carnivoren
Vleeseters; eten alleen dierlijk voedsel (o.a. vlees, vis en insecten). Bijvoorbeeld: kat, wolf, mol, egel, haai, spin.

Omnivoren
Alleseters. Benaming voor organisme dat zowel plantaardig als dierlijk voedsel eet. Bijvoorbeeld: varken, mens, kakkerlak.

De lengte van het spijsverteringsstelsel
Lengte van darmkanaal, ook wel spijsverteringsstelsel, is aangepast (adaptatie) aan voedsel dat de dieren eten: herbivoren hebben een lang darmkanaal om planten te kunnen verteren en carnivoren hebben aan een korter darmkanaal voldoende.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Hier vind je de examens van biologie waarmee je kunt oefenen.

Examens vmbo-b34

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je de verschillende soorten eters omschrijven?

Hoe ging het?

Tijd
Hoelang ben je met de opdracht bezig geweest?

Inhoud
Wat vond je van de opdracht 'Snavelstaren'?
Had je al eens eerder op zo'n manier naar de snavels van vogels gekeken?

Examenopgaven
Veel examenopgaven bij deze opdracht.
Heb je ze allemaal gemaakt? Ging het goed?