Thema: Cornflakes

Intro

Cornflakes
Veel mensen ontbijten met een boterham. Anderen eten geen brood.
Ze eten liever ontbijtgranen, zoals muesli of cornflakes.
Dit zijn voedingsmiddelen gemaakt van tarwe, mais of haver.
Maar ook noten en fruit zijn er soms in verwerkt.

Ontbijtgranen leveren koolhydraten. Koolhydraten zijn belangrijke brandstoffen.
Door het verbranden van koolhydraten in je lichaamscellen krijg je energie.

Ontbijtgranen zitten ook boordevol vezels. Vezels worden in je lichaam niet verteerd.
Vezels dienen niet als brandstof. Vezels zijn wel erg nuttig voor een goede werking van je darmen.

Heel gezond dus die ontbijtgranen.
Maar niet als je het iedere dag als ontbijt, lunch en diner zou eten.
Het is belangrijk om gevarieerd te eten.
Alleen dan krijg je alle benodigde voedingsstoffen binnen.

Dit thema gaat over voedingsstoffen en voedingsmiddelen, over gezond eten en over het werken
van het spijsverteringsstelsel.

Wat ga ik leren?

Kennis
K9 Voedingsstoffen en voedingsmiddelen.

De verschillende voedingsstoffen noemen.
De verschillende functies (bouwstoffen, brandstoffen, beschermende stoffen en reservestoffen) van voedingsstoffen onderscheiden.
Duidelijk maken wat het verschil is tussen een voedingsstof en een voedingsmiddel.
Omschrijven wat de 'Schijf van Vijf' is en van voedingsmiddelen aangeven bij welke groep van de 'Schijf van Vijf' ze horen.

K6 Wat gebruik ik van een plant?

Minimaal vier voorbeelden noemen van voedingsstoffen noemen die een plant maakt van glucose.
Met behulp van voorbeelden omschrijven wat groenten zijn en waarom groenten gezond zijn.
Met behulp van voorbeelden omschrijven wat vruchten zijn en waarom vruchten gezond zijn.
Met behulp van voorbeelden omschrijven wat noten zijn en waarom noten gezond zijn.
Minimaal twee grondstoffen noem die planten kunnen leveren.

K9 Voeding, energie en gewicht

De begrippen energiebehoefte en energieopname omschrijven.
Aangeven van welke factoren je energiebehoefte afhangt.
Uitleggen waarom duursporters veel koolhydraten moeten eten.
Omschrijven wat wordt bedoeld met BMI en je eigen BMI berekenen.

K9 Spijsverteringsstelsel

De verschillende organen van het spijsverteringsstelsel noemen en in een afbeelding aanwijzen.
De functie van de verschillende organen in het spijsverteringsstelsel omschrijven.
De bouw van tanden en kiezen beschrijven.
Omschrijven hoe je tandbederf (gaatjes en ontstekingen) tegengaat.

K9 Verteren

Het verschil tussen mechanische en chemische vertering omschrijven.
Omschrijven wat een enzym is en hoe deze werkt.
De plekken in het verteringsstelsel noemen waar verteringssappen worden aangemaakt.
Van de verschillende verteringssappen aangeven wat de functie is.
De plekken in het spijsverteringskanaal noemen waar enzymen worden toegevoegd.

Vaardigheden
Aan het eind van dit thema kan ik:

Productinformatie op de verpakking een voedingsmiddel aflezen.
Enkele voedingstoffen aantonen in voedingsmiddelen met indicatoren.
Een onderzoek/practicum uitvoeren en daarvan een verslag maken.
Een gezonde lunch maken op basis van de 'Schijf van Vijf'.
De resultaten van een opdracht verwerken met behulp van bijvoorbeeld (digitale) flipcards.
Een tandformule maken.

Wat kan ik al?

Weet je het nog
Het thema Cornflakes is het vierde thema in leerjaar 3. De theorie uit enkele modules die je in de eerste thema's bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema. Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Module

Dissimilatie

Wat ga ik doen?

Het thema Cornflakes bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Voedingsstoffen en -middelen	2,5
Module: Wat gebruik je van een plant?	2
Module: Voeding, energie en gewicht	2
Module: Spijsvertering	2
Module: Verteren	2,5
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Eindopdracht: examenvragen Cornflakes	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	15 à 16

Modules

Voedingsstoffen en -middelen

Intro

In voedingsmiddelen zitten verschillende voedingsstoffen. Daarover heb je in de onderbouw al veel geleerd.

Maar wat is ook alweer het verschil tussen de verschillende voedingsstoffen?
En welke functies hebben ze?

De volgende video frist je geheugen op. Ga daarna verder met de rest van de module.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van deze module kan ik:

de voedingsstoffen noemen.
de verschillende functies (bouwstoffen, brandstoffen, beschermende stoffen en reservestoffen) van voedingsstoffen onderscheiden.
duidelijk maken wat het verschil is tussen een voedingsstof en een voedingsmiddel.
omschrijven wat de 'Schijf van Vijf' is en van voedingsmiddelen aangeven bij welke groep van de 'Schijf van Vijf' ze horen.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Maak de oefening over productinformatie.
Stap 3		Doe het onderzoek 'Aantonen van ijzer'.
Stap 4		Onderzoek of er in bepaalde voedingsmiddelen glucose zit.
Stap 5		Ga aan de slag met de 'Schijf van Vijf'.
Stap 6		Schrijf voor jezelf op hoe je (nog) gezonder kunt lunchen.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Samenvattend		Hier vind je de begrippenlijst die hoort deze module.
Examenopgaven		Maak de examenopgaven die passen bij de module.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je drie lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

Alle producten die je eet zijn voedingsmiddelen.
In voedingsmiddelen zitten voedingsstoffen.
Voedingsstoffen zijn de bruikbare bestanddelen van voedingsmiddelen.
Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel.

Voedingsstoffen en voedingsmiddelen

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Productinformatie

Op de verpakking van een voedingsmiddel moet staan wat er precies in het voedingsmiddel zit.
Bekijk de verpakking van minimaal drie voedingsmiddelen.
Noteer van elk voedingsmiddel:

De voedingsstoffen die in dit product zitten
De energiewaarde van het product in kCal of kJoule per 100 gram.
Ingrediënten die in dit product zijn verwerkt. Noteer de eerste drie.
De E-nummers die in het product zitten. Noteer de eerste drie.

Stap 3: IJzer in Cornflakes

IJzer is een mineraal wat het lichaam onder andere nodig heeft om rode bloedcellen te maken.
In de aflevering 'ijzer' van donderdag 15 oktober 2009 liet het programma Keuringsdienst van Waarde van de KRO zien dat er in sommige merken Cornflakes wel heel veel ijzer zit.

Je gaat nu zelf onderzoeken in welk merk cornflakes de fabrikant extra ijzer heeft toegevoegd.

Onderzoek Aantonen van ijzer

Werk samen met een klasgenoot.
Download de onderzoeksopzet Aantonen van ijzer.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...)
of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).
Lees de onderzoeksopzet een keer helemaal door.
Zoek de benodigdheden bij elkaar.
Maak gebruik van de informatie in de Gereedschapskist.
Voer het onderzoek uit zoals beschreven onder de werkwijze.
Maak het onderzoeksverslag.
Beoordeel eerst samen het onderzoeksverslag.
Laat het verslag vervolgens beoordelen door jullie docent.

Natuurwetenschappelijk verslag maken

Schrijf je een verslag van een onderzoek voor biologie of NaSk, dan wordt dit een natuurwetenschappelijk verslag genoemd. Het is hierbij vooral belangrijk dat het doel van je onderzoek en de manier waarop je het uitvoert zo duidelijk mogelijk wordt weergegeven. Het schrijven van zo’n verslag gebeurt in verschillende stappen.

Stap 4: Glucose aantonen

Voor de meeste voedingsmiddelen is heel nauwkeurig uitgezocht welke voedingsstoffen erin zitten.
Dit staat op de verpakking vermeld.

Je onderzoekt of er in bepaalde voedingsmiddelen glucose zit.

Onderzoek Aantonen van glucose

Download de onderzoeksopzet Aantonen van glucose.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...)
of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).
Lees de onderzoeksopzet een keer helemaal door.
Zoek de benodigdheden bij elkaar.
Maak gebruik van de informatie in de Gereedschapskist.
Voer het onderzoek uit zoals beschreven onder de werkwijze.
Maak het onderzoeksverslag.
Beoordeel eerst samen het onderzoeksverslag.
Laat het verslag vervolgens beoordelen door jullie docent.

Natuurwetenschappelijk verslag maken

Stap 5: Schijf van vijf

In groepjes.
Organiseer een lekkere en gezonde lunch met de klas.
Elk groepje maakt een gerecht voor 4 personen (of meer in overleg met je docent).

Zoek een recept op dat jullie willen gaan maken.
Spreek met de klas af wie welk gerecht gaat maken, zodat de lunch samen alle voedingsstoffen bevat.
Noteer welke ingrediënten je nodig hebt en hoeveel.
Spreek met je docent het budget af en wie voor de boodschappen zorgt.
Spreek met je docent af waar je het gerecht gaat maken.
Maak het gerecht.
Maak hierbij een kaartje met daarop de productinformatie:
- Welke voedingsstoffen zitten erin?
- Bevat het gerecht vezels?
- Welke ingrediënten zijn erin verwerkt?
Maak een foto van het gerecht met het kaartje.
Bewaar het kaartje en het recept voor de module Wat gebruik je van een plant?
Eet smakelijk!

Stap 6: Lunchen

Eet jij eigenlijk voldoende om voldoende energie te hebben?
Of eet je teveel of te weinig?
En krijg je alle voedingsstoffen die je nodig hebt binnen?
Check wat jij nodig hebt. Zoek het uit bij het Voedingscentrum.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Voedingsmiddelen
Alle producten die je eet.

Voedingsstoffen
Bruikbare delen in voedingsmiddelen (voedsel); voedingsstoffen worden direct opgenomen in de darmen of verteerd tot stoffen die kunnen worden opgenomen in de darmen.

Bouwstoffen
Voedingsstoffen met als functie: opbouw, herstel en groei van organismen. Bijvoorbeeld: eiwitten, vetten en water.

Brandstoffen
Voedingsstoffen met als functie: leveren van energie door verbranding. Bijvoorbeeld: koolhydraten en vetten en in mindere mate eiwitten.

Reservestoffen
Voedingsstoffen die dienen als reservestof. Bijvoorbeeld: vetten.

Beschermende stoffen
Voedingsstoffen met als functie: weerstand tegen ziektes vergroten. Bijvoorbeeld: mineralen en vitaminen.

Eiwitten
Voedingsstoffen die vooral dienen als bouwstoffen. Pas wanneer de koolhydraten en vetten opgebruikt zijn, worden ook eiwitten gebruikt als brandstof.

Koolhydraten
Voedingsstoffen die vooral dienen als brandstof, maar ook als bouwstof en reservestof gebruikt worden. Koolhydraten zijn ontstaan uit glucose. Bijvoorbeeld: suiker, zetmeel en cellulose.

Vetten
Voedingsstoffen die vooral als brandstof en reservestof dienen, maar ook als bouwstof kunnen worden gebruikt. Wanneer de koolhydraten opgebruikt zijn, worden vetten gebruikt als brandstof.

Water
Belangrijke bouwstof voor organismen die ontstaat bij verbranding van glucose en die nodig is voor de fotosynthese van planten.

Mineralen
Stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken en die werken als beschermende stof: ze zorgen ervoor dat je gezond blijft. Ze leveren geen energie. Bijvoorbeeld: ijzer en zout.

Vitaminen
Stoffen die in kleine hoeveelheden voorkomen in eten en drinken en die werken als beschermende stof: ze zorgen ervoor dat je gezond blijft. Ze leveren geen energie. Bijvoorbeeld: vitamine C.

Schijf van vijf
Hulpmiddel opgesteld door het Voedingscentrum dat je kunt gebruiken bij het kiezen van gezonde voeding. Eet elke dag iets uit alle vijf vakken; van de grootste vakken moet je het meeste eten.

Ballaststoffen
Onverteerbare resten van plantaardig voedsel; deze voedingsvezels zijn belangrijk voor het goed werken van de darm en verlaten je lichaam met de ontlasting.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Hier vind je de examens van biologie waarmee je kunt oefenen.

Examens vmbo-b34

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je (met behulp van de Schijf van Vijf) duidelijk maken wat het verschil is tussen een voedingsstof en een voedingsmiddel?

Hoe ging het?

Tijd
Heb je alle stappen binnen de 3 uur kunnen afronden?

Inhoud
Had je al eens met de Schijf van Vijf gewerkt?
Eet je altijd al heel gezond? Schrijf één ding waar je beter op gaat letten.

Begrippenlijst
Een hele lange begrippenlijst. Kijk of alle begrippen erin staan.

Examenopgaven
Heb je alle examenopgaven gemaakt? Ging het goed?