Deze opdracht gaat over de periode tussen de twee Wereldoorlogen.
Deze periode is bekend als het interbellum (inter = tussen, bellum = oorlog).
Belangrijke gebeurtenissen in deze periode zijn:
de economische crisis van 1929.
de opkomst van nationaal socialisme onder Hitler.
Kijk maar eens naar de video over de crisisjaren. Bespreek met een klasgenoot hoe het kan dat een crisis die in Amerika begint, gevolgen heeft voor Nederland.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je:
omschrijven wat wordt bedoeld met de economische wereldcrisis van 1929.
uitleggen waarom de economische crisis er voor zorgde dat de nationaal-socialistische partij van Adolf Hitler populair werd.
met een voorbeeld uitleggen dat ook Nederland te leiden had onder de economische wereldcrisis.
noemen in welk jaar de partij van Hitler aan de macht kwam.
omschrijven hoe Hitler de Duitse economie omvormde tot oorlogseconomie.
omschrijven waarom Hitler de rassenwetten invoerde.
omschrijven wat wordt bedoeld met de term 'Lebensraum'.
een voorbeeld noemen van hoe Hitler de jeugd probeerde te betrekken bij zijn politiek.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Na het lezen van het Kennisbankitem Economische voorspoed beantwoord je vragen.
Stap 2
Je bestudeert de pagina over de Economische wereldcrisis en maakt samen met een klasgenoot de oefening over de informatie uit de Kennisbank.
Stap 3
New Deal
Stap 4
Je maakt samen een schema en plaatst daarin anti-democratische politieke partijen in Duitsland, Italië en Nederland plaatsen.
Stap 5
en
Je leest het Kennisbankitems Opkomst Hitler en Totalitaire staat en oorlogseconomie en kijkt of je elkaar enkele begrippen kunt uitleggen.
Op de pagina's Rassenwetten en Lebensraum lees je wat met deze begrippen wordt bedoeld. Je beantwoordt twee vragen over deze informatie.
Stap 6
Je leest op de pagina Propaganda waarom nazi's propaganda zo belangrijk vonden. Je gaat samen met een klasgenoot op zoek naar nazipropaganda.
Stap 7
Wat waren de gevolgen van de crisis in Nederland?
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de kennisbank en de begrippen die passen bij deze opdracht.
Eindproduct
Als eindproduct van deze opdracht maak je de Toets Interbellum.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 à 3 uur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Economische voorspoed
Auto's van de lopende band.
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Bestudeer de pagina met als titel economische voorspoed.
Door de grote welvaart, toenemende consumptie en vrijetijdsbesteding
kregen de jaren twintig in de VS de bijnaam: Roaring Twenties (stormachtige jaren twintig). Het was een vrolijke periode vol nieuwe populaire vormen van amusement,
zoals jazzmuziek, bioscopen en danszalen.
Gebruik de informatie uit de Kennisbank voor het maken van de volgende opdrachten.
Bekijk de video over de eerste auto's die in massaproductie werden gemaakt.
Lees voor het kijken even de vragen hieronder. Ze gaan over de video.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de VS van de jaren twintig was er veel economische vrijheid. Bedrijven, maar ook particulieren konden geld lenen zoveel ze wilden. De regering bemoeide zich niet met de economie en er waren weinig regels en wetten om ondernemingen te beperken.
Ook toen het mis ging, was iedereen op zichzelf aangewezen. De overheid greep niet in om failliete banken en bedrijven overeind te houden.
De gevolgen waren verbijsterend.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De economische wereldcrisis was begonnen in de Verenigde Staten.
Welke maatregelen nam men daar om de crisis op te lossen?
In het begin: helemaal niets!
De regerende Republikeinse president Hoover geloofde dat de overheid zich helemaal niet mag bemoeien met de economie. Een crisis moest vanzelf weer overgaan doordat zwakke bedrijven kapotgingen en nieuwe bedrijven hun kans grepen. Dat paste bij het Amerikaanse geloof dat iedereen voor zichzelf moet zorgen.
Maar de meeste Amerikanen waren niet meer zo optimistisch.
Zij stemden bij de verkiezingen van 1932 op een kandidaat die wèl hulp van de overheid beloofde: de Democraat Franklin Delano Roosevelt.
Hij startte met iets nieuws: een overheidscampagne om de economie te stimuleren: de New Deal (Nieuwe Aanpak).
Hoe dat werkte, en of het hielp?
Lees het artikel hieronder.
Depressie en new deal
In de Verenigde Staten werd de crisis van de jaren dertig 'the Great Depression' genoemd. Toen de crisis eind 1929 uitbrak, was Herbert Hoover (Republikein) president van Amerika. Het lukte hem niet de Amerikanen weer vertrouwen in de toekomst te geven. De depressie verergerde alleen maar. Na de presidentsverkiezingen van 1932 moest Hoover plaats maken voor de Democraat Franklin Delano Roosevelt ('FDR').
New Deal van F.D. Roosevelt
Roosevelt beloofde bij zijn aantreden, in maart 1933, het Amerikaanse volk een 'New Deal': een nieuwe aanpak van de problemen. De New Deal-maatregelen waren in ieder geval energiek; een zo actieve federale overheid hadden de Amerikanen nooit eerder meegemaakt. Voor behoudende Amerikanen waren de maatregelen van 'die zogenaamde New Dealers' een nachtmerrie. Een van de eerste maatregelen van Roosevelt was de afschaffing van de 'drooglegging', het door Hoover ingestelde, maar grootscheeps ontdoken verbod van alcoholische dranken. Hiermee kreeg het begin van Roosevelts presidentschap voor velen een ontspannen, feestelijk tintje.
Reddingsoperatie
De New Deal was in de eerste plaats een keiharde reddingsoperatie voor de economie, vooral de landbouw. Aan de crisis in de industrie kon de New Deal weinig doen. De regering-Roosevelt probeerde de positie van de werknemers in de bedrijven te verbeteren, door met het bedrijfsleven een aantal 'codes' af te spreken: reglementen voor de werkomstandigheden van de arbeiders. De codes waren geen wetten, dus de deelname van de bedrijven bleef vrijwillig.
Om toch 'heel Amerika' mee te krijgen, werd er een luidruchtige propaganda-campagne georganiseerd: de Blue Eagle-campagne. Hoogtepunt hiervan was een feestelijke optocht door New York, begin september 1933, met muziekkorpsen die 'Happy days are here again!' speelden. Voor de werklozen (maar lang niet voor iedereen) kwamen er werkverschaffingsprojecten. Schrijvers en kunstenaars konden aan de slag in gesubsidieerd cultureel werk.
Landbouwcrisis
De hardste New Deal-maatregelen betroffen de landbouw. De maïsoogst van 1933 werd met opzet vernietigd, om verdere 'overproductie' en prijsdaling tegen te gaan. Om dezelfde reden werden in september 1933 miljoenen varkens voortijdig naar de slachthuizen in Chicago gebracht. (Een deel van het varkensvlees werd - ingeblikt - verdeeld onder de massa's werklozen.)
De landbouwcrisis ging gepaard met een milieu-ramp in de graangebieden van Texas, Oklahoma, Kansas, Georgia, Tennessee. Hier was de grond geërodeerd, uitgeput geraakt. In 1933 staken er 'dust-storms' op, die hele landstreken onbewoonbaar maakten. Vele boerengezinnen trokken weg uit de rampgebieden, naar Californië, waar het een paradijs zou zijn. Maar de migranten bleken in Californië niet bepaald welkom. (Hun lotgevallen zijn beschreven door John Steinbeck en bezongen door Woody Guthrie.)
Erosie-bestrijding hoorde tot de taken van de befaamde 'Tennessee Valley Authority'. De TVA, een nieuw soort bestuur, moest het bestaan in Tennessee en de aangrenzende staten beter en mooier maken, mede door elektrificatie. Hoofdtaak van de TVA werd de bouw en het beheer van stuwen en waterkrachtcentrales. De TVA trok grote internationale belangstelling.
Gevolgen van New Deal
De New Deal-politiek was nationalistisch: geheel op Amerika zelf gericht. De Internationale Economische Conferentie van 1933 in Londen kreeg uit Amerika de boodschap dat ieder land maar zelf een uitweg uit de crisis moest zoeken. Een gunstig resultaat van de New Deal was, dat de Amerikanen weer wat vertrouwen kregen in de toekomst, mede door Roosevelts altijd optimistische radio-praatjes. Ook werd de economische neergang gestopt. Verder legde de New Deal de basis voor de Amerikaanse 'welfare state'.
Maar de grote werkloosheid verdween pas in 1941-1945, door toedoen van 'Dr. Win the War'. Overigens is door Roosevelt niet, zoals wel gedacht wordt, het anti-crisisrecept van de Britse econoom J.M. Keynes toegepast (overheidsinvesteringen als stimulans voor een ingezakte economie). Dat gebeurde voor 1945 nergens.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Veel mensen vonden dat de politiek gefaald had, net als bij de Eerste Wereldoorlog.
Mensen die teleurgesteld waren stemden op anti-democratische partijen.
Stap 5: Opkomst Adolf Hitler
Duitsland
Duitsland werd hard getroffen door de crisis in 1929.
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Lees beide pagina's in het onderdeel ‘Situatie in Duitsland’.
Lees in het volgende Kennisbankitem de pagina over de opkomst van Hitler en lees op de tweede pagina hoe Hitler Duitsland omvormde tot een totalitaire staat.
Op de tweede pagina kom je de volgende begrippen tegen:
totalitaire staat
nazi's
oorlogseconomie
Bespreek de betekenis van de begrippen met een klasgenoot.
Zorg dat je elkaar kunt uitleggen wat met deze begrippen bedoeld wordt.
De nazi's moesten niets hebben van Joden.
In de Kennisbank lees je over de rassenwetten die werden ingevoerd.
Ook lees je over het streven van de nazi's naar meer Lebensraum.
Bekijk het filmfragment 'Werkloosheid en armoede in de jaren dertig' op SchoolTV.
Lees voor het kijken de vragen onderaan deze pagina even door.
De vragen gaan deels over de video die je gaat bekijken.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Interbellum
Periode tussen de twee wereldoorlogen.
Inter = tussen, bellum = oorlog.
Voorspoed jaren twintig
Volop technologische ontwikkelingen. De elektriciteit vindt een snelle verspreiding en dit heeft grote gevolgen. Nieuwe artikelen zoals stofzuigers en koelkasten rolden van de lopende band. Fotografie, radio en film worden geïntroduceerd. En de eerste vliegtuigen gaan de lucht in. Nieuwe vervoersmiddelen zoals de auto ontstonden. Met de grootschalige productie van consumptieartikelen werd door fabrikanten grote winst gemaakt.
Technologische ontwikkelingen
Gebruik van nieuwe techniek waardoor nieuwe consumptiemiddelen ontwikkeld konden worden.
Economische wereldcrisis 1929
In Amerika en in Europa ging het slecht met de economie: bedrijven gingen failliet en veel mensen werden werkloos.
Zwarte donderdag
Op 24 oktober 1929 stortte de beurs in New York volledig in. Dit noemen we de beurskrach.
Beurskrach
In 1929 stortte de beurs van de Verenigde Staten in. Hierdoor verslechterde de economie in de VS en Europa snel. De Beurskrach was het begin van de Grote Depressie.
Nationaal-socialisme
Het nationaalsocialisme, ook wel nazisme genoemd, is de anti-democratische beweging van Hitler.
Zij waren tegen een staat met verkiezingen, tegen persoonlijke vrijheid en tegen het communisme.
NSDAP
De Nationaal Socialistische Duitse Arbeiders Partij (NSDAP), de partij van Hitler. Een partij met extreem nationalistische en racistische denkbeelden. In de jaren ’20 was deze partij in het verzwakte Duitsland ontstaan uit onvrede met het feit dat Duitsland als verliezer uit de Eerste Wereldoorlog was gekomen. De partij beloofde een uitweg uit de ellende en kreeg daarom veel politieke steun.
Totalitaire staat
Een staat of land waarin de politieke leider op alle terreinen de baas is. De leider is een dictator.
Oorlogseconomie
Hitler maakte Duitsland klaar voor de volgende oorlog.
Hij investeerde veel in de wapenindustrie en voerde de dienstplicht in.
Rassenwetten
Wetten om van het Duitse volk een 'zuiver volk' te maken. Vooral gericht tegen Joden. De Joden kregen de schuld van alle problemen (anti-semitisme).
Lebensraum
De nazi's wilden meer levensruimte (Lebensraum) voor het Duitse volk.
Hitlerjugend
Vereniging voor de Duitse jeugd. Hitler probeerde met deze vereniging de jeugd te overtuigen van de nationaal-socialistische boodschap.
Nazificatie
De machtsovername van Adolf Hitler in 1933 had zeer ingrijpende gevolgen voor de maatschappij. Er was voortaan nog maar één politieke partij en heel het leven stond vanaf nu in dienst van het nationaal-socialisme.
Hitler
Adolf Hitler (1889-1945) was een in Oostenrijk geboren Duits politicus en de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP).
Hitler veranderde Duitsland van een beginnende democratie in een totalitaire staat met hemzelf als de absolute dictator.
Stempelboekje
Werklozen kregen slechts een kleine uitkering waarmee gezinnen net konden overleven. Twee keer per dag moesten werklozen met hun stempelboekje in de rij staan voor een stempel zodat ze niet stiekem wat bij konden verdienen.
Eindproduct: Toets interbellum
ls eindproduct maak je de toets 'Interbellum'.
De toets bestaat uit een aantal gesloten vragen.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kijk of je de begrippen die worden genoemd in de leerdoelen kunt omschrijven.
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je 2 à 3 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
In de begrippenlijst staan 16 begrippen.
Schrijf de begrippen op die nieuw voor je waren.
Eindopdracht
Had je een goed cijfer voor de toets? Zo nee, wat heb je gedaan nadat je het resultaat had gekregen?
Weet je, bij een onvoldoende, welke leerdoelen je nog onvoldoende beheerst? Hoe ga je zorgen dat je deze leerdoelen wel voldoende beheerst?
Het arrangement Interbellum - hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 3. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp: Interbellum. Deze opdracht gaat over de periode tussen de twee Wereldoorlogen. Deze periode is bekend als het interbellum (inter = tussen, bellum = oorlog). Belangrijke gebeurtenissen in deze periode zijn: de economische crisis van 1929 en de opkomst van nationaal socialisme onder Hitler. Het materiaal omschrijft de economische crisis in onder andere Duitsland en Nederland. In Duitsland zorgde dat voor de nationaal-socialistische partij van Adolf Hitler populair werd. Er wordt beschreven hoe Hitler de Duitse economie omvormde tot oorlogseconomie en waarom Hitler de rassenwet invoerde. De term 'Lebensraum' komt aan bod en er worden voorbeelden besproken van hoe Hitler de jeugd probeerde te betrekken bij zijn politiek. Verdere begrippen die aanbod komen binnen deze les zijn: technologische ontwikkelingen, economische crisis, Nationaal-socialisme, NSDAP, totalitaire staat, oorlogseconomie, rassenwetten, lebensraum, hitlerjugend en nazificatie.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Economische wereldcrisis;
Crisis;
De tijd van de wereldoorlogen (1900 - 1950);
Geschiedenis;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo, leerjaar 3. Dit is tijdvak 9 met het onderwerp: Interbellum. Deze opdracht gaat over de periode tussen de twee Wereldoorlogen. Deze periode is bekend als het interbellum (inter = tussen, bellum = oorlog). Belangrijke gebeurtenissen in deze periode zijn: de economische crisis van 1929 en de opkomst van nationaal socialisme onder Hitler. Het materiaal omschrijft de economische crisis in onder andere Duitsland en Nederland. In Duitsland zorgde dat voor de nationaal-socialistische partij van Adolf Hitler populair werd. Er wordt beschreven hoe Hitler de Duitse economie omvormde tot oorlogseconomie en waarom Hitler de rassenwet invoerde. De term 'Lebensraum' komt aan bod en er worden voorbeelden besproken van hoe Hitler de jeugd probeerde te betrekken bij zijn politiek. Verdere begrippen die aanbod komen binnen deze les zijn: technologische ontwikkelingen, economische crisis, Nationaal-socialisme, NSDAP, totalitaire staat, oorlogseconomie, rassenwetten, lebensraum, hitlerjugend en nazificatie.
Aan het eind van deze opdracht kun je:
Tijd
Ga naar de Kennisbank geschiedenis.
Op de tweede pagina kom je de volgende begrippen tegen:
Lees in de Kennisbank ook informatie over de crisis in Nederland.
Kan ik wat ik moet kunnen?
