Vooraf
In het begin van de 17e eeuw kreeg Jan Adriaenszoon Leeghwater de taak om de Beemster droog te leggen. De Beemster was toen een groot meer. Amsterdamse kooplieden wilden de polder droogleggen om er voedsel te kunnen verbouwen. De Beemster is een goed voorbeeld van hoe Nederlanders grote delen van Nederland zelf hebben ‘gemaakt’. In deze opdracht kijk je naar de drooglegging van de Beemster, maar de opdracht had ook over een andere inpoldering kunnen gaan. Centraal staat de omgang van Nederland met het water.
Eindproduct
Je rondt deze opdracht af met het maken van een ‘woordenwolk’ met als titel Nederland waterland.
Alleen of samen?
Deze opdracht doe je samen met een klasgenoot.
Tijd:
Voor deze opdracht heb je 2 lesuur nodig.
Stap 1: NAP
NAP
NAP betekent Normaal Amsterdams Peil. Het is de referentiehoogte waaraan hoogtemetingen in Nederland worden gerelateerd. Voor het gemak wordt het NAP gelijkgesteld aan het gemiddeld zeeniveau.Bekijk de twee kaartjes. Klik op de kaartjes voor een vergroting.Op het linkerkaartje zie je welk deel van Nederland onder NAP ligt. Op het rechter kaartje zie je hoe Nederland er hoe Nederland er nu uitziet.
Vergelijk de kaartjes goed. Zou de stad of het dorp waarin je woont bestaan als er in Nederland geen dijken en waterkeringen zouden zijn?
Stap 2: Inpolderen
Inpolderen
De Werelderfgoedlijst is een lijst met gebouwen, gebieden en evenementen die uniek zijn als onvervangbaar worden beschouwd. De Beemster staat op deze lijst. Deze droogmakerij uit 1612 kan als voorbeeld worden gezien van hoe de Nederlanders zelf land hebben ‘gemaakt’.
Bekijk onderstaande afbeeldingen en filmpjes±
- kaart landaanwinning vanaf 1300
- SchoolTV Beeldbankclip: Werelderfgoed De Beemster
- SchoolTV Beeldbankclip: De molengang
- Videofragment: Water: vriend of vijand
- Droogmakerijen
1. Maak tijdens het kijken naar de verschillende onderdelen een lijst met minimaal twintig woorden die te maken Nederland waterland.?
2. Schrijf tijdens het bekijken van de filmpjes de belangrijkste punten op.
3. Hoe gaat het droogmaken van een meer in zijn werk?
Landaanwinning na 1300
Beemster: Werelderfgoed
Molengang
Water, vriend of vijand?
Droogmakerijen
Stap 3: Woordenwolk
Van een tekst van internet is een 'woordenwolk' gemaakt. In een woordenwolk geldt dat hoe vaker een woord voorkomt in het artikel, hoe groter het woord in de wolk staat.
Bespreek de woordenwolk hieronder met een klasgenoot.
- Wat zijn de belangrijkste woorden?
- Wat is volgens jullie het onderwerp van de tekst die is gebruikt voor het maken van de woordenwolk?
Klik op het plaatje voor een vergroting
Stap 4: De Beemster
Lees de tekst en bekijk het Klokhuis filmpje
De Beemster in Noord-Holland staat op de lijst van Werelderfgoed. Deze drooggemalen polder uit 1612 is een goed voorbeeld van hoe Nederlanders grote delen van Nederland zelf hebben ‘gemaakt’. Door de natuur te veranderen, hebben de mensen het land vorm gegeven.
Eerst kleine stukjes land, tenslotte de Flevopolder
Het winnen van land begon al in de Middeleeuwen. Rond kleine stukjes land die steeds onderliepen, werden dijken gebouwd. Vanaf de 16e eeuw waren het geen kleine stukjes land meer, maar werden hele meren drooggelegd. Daar hoort de Beemster ook bij. Tenslotte werden in de 20e eeuw de Flevopolders en de Maasvlakte aangelegd.
Met 43 molens pompten ze het meer leeg
In 1607 besloot een groep Amsterdamse kooplieden en burgemeesters de Beemster droog te leggen. De Beemster was toen een groot meer. Ze wilden dat om er geld aan te verdienen en omdat de polder gebruikt kon worden om voedsel te verbouwen. Amsterdam groeide razendsnel en er was steeds meer voedsel nodig.
Rond het meer werd een hoge, stevige dijk van 38 kilometer lang gelegd. Daaromheen werd een kanaal (een soort heel brede sloot) gelegd. Daarna begon het leegpompen van het meer, met maar liefst 43 windmolens.
Alles werd netjes rechtgemaakt
De bouw en het plaatsen van de molens was de taak van Jan Adriaenszoon Leeghwater. Onder zijn leiding werden molengangen gebouwd. Een molengang is een rij molens, die - steeds een stapje hoger - het water van het meer in een paar keer naar de ringvaart overbrengen.
In 1612 was het meer droog. Nu konden ze beginnen om het ‘nieuwe’ land in te richten. Er werden wegen aangelegd, sloten gegraven en boerderijen gebouwd. Alles gebeurde volgens een strak rechtlijnig patroon. Aan deze ordelijke indeling van het land heeft de Beemster zijn roem te danken.
Molens zorgen voor het waterpeil
Aan het waterbeheer in de Beemster is in de eeuwen daarna nog volop geknutseld. Lange tijd zorgden molens ervoor dat de bewoners droge voeten hielden. Maar ook dat het waterpeil in de polder geschikt was voor de landbouw. In de late 19e eeuw werden de molens vervangen door gemalen (grote pompen) die eerst op stoom, en later op dieselolie draaiden. Nu zorgen elektrische pompen en computers voor het waterbeheer.
Nu gaat er ook water de polder in
De Beemster is verdeeld in meer dan vijftig stukjes land. Elk stuk land heeft zijn eigen waterpeil. Landbouwers willen graag een laag waterpeil onder hun akkers. Dorpsbewoners juist een hoog peil, omdat anders de palen onder de huizen kunnen verrotten. Het ideale waterpeil voor veeboeren zit daar tussenin.
Vroeger werd er alleen water weggepompt om problemen te voorkomen. Tegenwoordig wordt er ook weleens water ingepompt. In droge perioden krijgt de Beemster zoetwater uit het IJsselmeer.
Kokhuis de Beemster
Stap 5: Eindproduct
Je gaat nu zelf een woordenwolk maken. Zoek op internet een tekst van ongeveer 200 woorden die gaat over de Nederland waterland.Selecteer de tekst van het artikel en ga dan naar één van de volgende websites:
Maak op één van de sites een woordenwolk.
Bevat de woordenwolk die je had verwacht?
Staan er woorden niet in of staan sommige woorden er kleiner (of juist groter) in dan je had verwacht?
Kies de belangrijkste woorden uit je woordenwolk en maak met die woorden één zin die de hoofdgedachte van de tekst weergeeft.
Stap 5: Beoordeling
Klaar?
Laat de woordenwolk beoordelen door je docent.
Beoordeling
Je docent beoordeelt de woordenwolk op inhoud en vormgeving.Het moet duidelijk zijn dat de woordenwolk gaat over de omgang van Nederland met het water.En de woordenwolk moet er goed verzorgd uitzien.
