In een zin waar geen onderwerp, maar wel een bevel of opdracht staat, staat in de gebiedende wijs. De zin begint met een persoonsvorm, dit is de stam van het werkwoord.
Schop weg die bal!
Doe je jas uit!
Pak je tas!
Lees deze tekst!
Om een voltooid deelwoord goed te spellen, moet je net als bij een persoonsvorm in de verleden tijd onderscheid maken tussen sterke en zwakke werkwoorden. Weet je nog het verschil: Sterke werkwoorden veranderen van klank in de verleden tijd (loop - liep). Zwakke werkwoorden blijven gelijk in klank in de verleden tijd (maak - maakte).
De regel voor het spellen van een zwak voltooid deelwoord is als volgt:
1. Je neemt het hele werkwoord, bijvoorbeeld raken
2. Je haalt er -en vanaf, rak
3. staat de laatste letter in kofschiptaxi? -k, JA
dan schrijf je het voltooid deelwoord met een -t op het eind. geraakt
Nog een keer met het werkwoord keren
1. keren
2. ker
3. staat de laatste letter in kofschiptaxi? r, NEE dan schrijf je het voltooid deelwoord met een -d op het eind. gekeerd
kofschiptaxi is een ezelsbruggetje. De medeklinkers in het woord geven aan of er een -t of een -d achter het voltooid deelwoord komt te staan. Let op: de klinkers tellen niet mee! Eindigt je woord op een klinker (roeien- roei) dan krijg je altijd een -d!
Bijvoeglijk naamwoord
Bijvoeglijk gebruikt voltooid deelwoord
Een voltooid deelwoord wordt ook wel eens gebruikt als bijvoeglijk naamwoord. Het is dan geen werkwoord meer, maar vergelijkbaar met woorden als 'lang', 'groen' en 'sterk': het zegt iets over het woord dat erna komt.
Stap voor stap gaan we een bijvoeglijk naamwoord van een werkwoord maken.
Stap 1: begin met het werkwoord dat je wil gaan gebruiken. Bijvoorbeeld verven; ik verf de deur, de deur is nu geverfd.
Stap 2: neem het voltooid deelwoord van het werkwoord dat je hebt gekozen; verven - geverfd.
Stap 3: eindigt je voltooid deelwoord op een d of t, dan plaats je er een -e achter.
eindigt je voltooid deelwoord op -en, dan laat je het zo staan.
Bijvoorbeeld: gekerfd ⇒ gekerfde: de gekerfde boom
Bijvoorbeeld: geraakt ⇒ geraakte: de geraakte appel
Bijvoorbeeld: gelopen ⇒ gelopen: de gelopen race
Nog een keer:
Als het voltooid deelwoord eindigt op d of t
Ik leerde voor mijn repetitie.
Ik heb mijn repetitie geleerd.
De geleerde repetitie heb ik goed gemaakt. (bijvoeglijk gebruikt)
Ik maakte mijn fiets.
Ik heb mijn fiets gemaakt.
De gemaakte fiets rijdt weer als een zonnetje. (bijvoeglijk gebruikt)
In bepaalde gevallen eindigt het voltooid deelwoord op een korte klank + d of + t:
Ik redde het dier.
Het dier is gered.
Het geredde dier loopt weer in het bos. (bijvoeglijk gebruikt)
De vloer verrotte helemaal.
De vloer is helemaal verrot.
De verrotte vloer kraakt gevaarlijk. (bijvoeglijk gebruikt)
In bovenstaande voorbeelden wordt de eindletter verdubbeld, omdat je het anders verkeerd uitspreekt.
Schrijf een bijvoeglijk naamwoord altijd zo kort mogelijk. Dus als de uitspraak het toestaat, schrijf je maar één -d of -t !
Sommige sterke werkwoorden hebben een voltooid deelwoord op 'en'.
Ik braad het gehakt.
Ik heb het gehakt gebraden.
Het gebraden gehakt smaakt heerlijk.
Ik begrijp de uitleg.
De uitleg is begrepen.
De begrepen uitleg hoef ik niet meer op te zoeken. (bijvoeglijk gebruikt)
Ik stoot mijn hoofd.
Ik heb mijn hoofd gestoten.
Het gestoten hoofd doet flink pijn. (bijvoeglijk gebruikt)
In de bovenstaande voorbeelden zie je dat het voltooid deelwoord zijn eindletter n behoudt.
Werkwoordschema
Werkwoordschema
Kijk een van de volgende filmpjes voor een herhaling van de uitleg werkwoordspelling.
Hoofdstuk 2
Samenstellingen
Samenstellingen worden in het Nederlands zo veel mogelijk aaneengeschreven.
rodewijnglas, eerstehulppost, schoolgebouw, eenrichtingsweg, donkerrood, reuzegroot, langeafstandsloper.
Die Rode Kruis post zorgt voor de eerste hulp verlening
Heb je al eens deel genomen aan het snel wandelen
Ik had heel wat materiaal over; ik heb er over gedacht er aan mijn vriend te geven, maar wat heeft die er aan?
Ik breng er mee voor jou, jij kunt er mee werken.
We hebben hem ten minste vijf maal ontmoet, maar hij is ons telkens voorbij gelopen; zo’n voor de gek houderij kun je toch alles behalve beleefd noemen.
Zo ten minste denken wij er over.
Zij reisden in een eerste klas coupé.
Hij wil er eens een dagje tussen uit.
Die gummi slang ligt bij het aluminium raam.
Er is wat met zijn rechter arm: zijn rechter voorarm zit in het gips.
Is dat de Streuvels laan?
Op die advertentie kregen ze 2632 (voluit) sollicitaties.
Hij weet altijd alles behalve wat hem gevraagd wordt.
Na het auto ongeval was hij verlamd.
Kun je dat proces verbaal nog te niet doen?
Te laat komen past niet, te laat komers zijn onbeleefd.
De in bedrijf stelling moet wachten tot volgend jaar.
Het KMI voorspelt voor morgen een hoge druk gebied en matige noord oosten wind.
Wat is de maximum snelheid op de Franse autowegen?
Hij heeft een standje gekregen van zijn oud leraar, van daar zijn hoog rode kleur.
Eerst naar het post gebouw en van daar rijden we naar huis.
Kun jij zo iets goed keuren?
Ze kwamen te gelijker tijd aan.
Er waren 4.356.532 (voluit) ingeschreven kiezers, waarvan slechts 2/3 hun stem
uitbrachten.
De inbreker werd op heter daad betrapt.
Het atoom tijdperk is al lang bezig.
Is hij al weer gevallen?
Ik weet niet of dat hen zal tevreden stellen.
Kent u een negentiende eeuwse schrijver?
Hij ontsnapte ter nauwernood aan de verdrinkingsdood.
Voor de eerste klassers is het geen voetbal training vandaag.
Waarom toch altijd er om heen draaien?
Ze keerden in aller ijl terug.
Die firma zal 693 (voluit) mensen te werk stellen.
Oplossing oefening 7
Die Rode-Kruispost zorgt voor de eerstehulpverlening
Heb je al eens deelgenomen aan het snelwandelen
Ik had heel wat materiaal over; ik heb erover gedacht er aan mijn vriend te geven, maar wat heeft die eraan?
Ik breng er mee voor jou, jij kunt ermee werken.
We hebben hem tenminstevijfmaal ontmoet, maar hij is ons telkens voorbijgelopen; zo’n voordegek- houderij kun je toch allesbehalve beleefd noemen.
Zo tenminste denken wij erover.
Zij reisden in een eersteklascoupé.
Hij wil er eens een dagje tussenuit.
Die gummislang ligt bij het aluminium raam.
Er is wat met zijn rechterarm: zijn rechter voorarm zit in het gips.
Is dat de Streuvelslaan?
Op die advertentie kregen ze 2632 (voluit) tweeduizend zeshonderd tweeëndertig
sollicitaties.
Hij weet altijd alles behalve wat hem gevraagd wordt.
Na het auto-ongeval was hij verlamd.
Kun je dat proces-verbaal nog tenietdoen?
Te laat komen past niet, telaatkomers zijn onbeleefd.
De inbedrijfstelling moet wachten tot volgend jaar.
Het KMI voorspelt voor morgen een hogedrukgebied en matige noordoostenwind.
Wat is de maximumsnelheid op de Franse autowegen?
Hij heeft een standje gekregen van zijn oud-leraar, vandaar zijn hoogrode kleur.
Eerst naar het postgebouw en van daar rijden we naar huis.
Kun jij zo ietsgoedkeuren?
Ze kwamen tegelijkertijd aan.
Er waren 4.356.532 7 woorden (voluit) ingeschreven kiezers, waarvan slechts 2/3 2 woorden hun stem uitbrachten.
De inbreker werd op heterdaad betrapt.
Het atoomtijdperk is al lang bezig.
Is hij alweer gevallen?
Ik weet niet of dat hen zal tevredenstellen.
Kent u een negentiende-eeuwse schrijver?
Hij ontsnapte ternauwernood aan de verdrinkingsdood.
Voor de eersteklassers is het geen voetbaltraining vandaag.
Waarom toch altijd eromheen draaien?
Ze keerden in allerijl terug.
Die firma zal 693 2 woorden (voluit) mensen tewerkstellen.
Hoofdstuk 3
Tussenletters
Woorden aaneenschrijven
Een samenstelling is een woord dat uit twee of drie woorden bestaat. Deze woorden moet je in het Nederlands gewoon aan elkaar vast schrijven.
lange afstand + loper = langeafstandloper (niet: lange afstandloper)
water + leiding = waterleiding
leiding + water = leidingwater
De tussen -s
In samenstellingen wordt een -s geschreven, wanneer deze ook wordt uitgesproken. Dus: moederskindje en scheepskok. Als het tweede gedeelte van de samenstelling met een -s begint, dan kun je het niet horen. Plaats dan een ander woord waarbij je het wel kan horen. Hoor je nu een -s, dan krijgt je samenstelling een tussen -s.
Bijvoorbeeld: Stationsstraat. In het woord stationsplein hoor je een tussen -s. Daarom worden alle samenstellingen met station- geschreven met een tussen -s. Stationsplein, stationsstraat, stationschef, etc.
De tussen -e of -en
De tussen -en wordt geschreven wanneer het eerste woord van de samenstelling een zelfstandig naamwoord is dat alleen een meervoud heeft op -en.
Het is dus: kippenei, want het meervoud van kip is alleen kippen.
Als het meervoud eindigt op -s of kan eindigt op zowel -s als -en, dan schrijven we alleen de tussenletter -e. Het is dus aspergeteler en groentesoep, want het meervoud van asperge is asperges en het meervoud van groente kan zowel groenten als groentes zijn.
Uitzonderingen
Sommige woorden houden een -e als tussenletter:
1. Woorden die verwijzen naar een unieke persoon of zaak: zonneklep of maneschijn
2. In bijvoeglijke naamwoorden waarvan het eerste deel alleen maar wordt gebruikt als versterking van het bijvoeglijke tweede deel: boordevol, apetrots en beregoed.
3. Het eerste deel van het woord is een zelfstandig naamwoord zonder meervoud: rijstepap en roggebrood.
4. Woorden die historisch gezien wel een samenstelling zijn, maar die niet meer als zodanig worden herkend (we noemen dit versteende samenstellingen: kattebelletje en elleboog).
5. Het eerste deel van het woord is een zelfstandig woord met een meervoud eindigend op -s: aspergekweker, etagewoning.
6. Het eerste deel van het woord is een bijvoeglijk naamwoord: hogeschool, blindedarm.
Woorden die eindigen op -a, -i, -o, -u, en -y, krijgen in het meervoud ’s
► auto - auto's ► oma - oma's
► taxi taxi's ► menu - menu's
► baby - baby's ► lama - lama's
Als het woord eindigt op a, i, o, u dan komt er 's. Let op: de y hoort erbij, maar de e doet niet mee. Dus na een y krijg je ook 's, maar eindigt je woord op een e, dan komt de s eraan vast!
Als het woord eindigt op twee of meer klinkers, dan schrijf je de s eraan vast.
Het vervoegen van Engelse werkwoorden in het Nederlands
Werkwoorden die geleend zijn uit het Engels, worden vervoegd volgens de Nederlandse regels.
Dus; is het de persoonsvorm? Dan gebruik je het volgende schema:
tt
vt
ik
stam
stam +te/de
hij
stam+t
stam +te/de
wij
hele werkwoord
stam +ten/den
Bijvoorbeeld: racen
tt
vt
ik
race
racete
hij
racet
racete
wij
racen
raceten
Denk niet: "Maar dat staat raar", werkwoordspelling is makkelijk als je de regels toepast. Let vooral op je stam! Want die komt steeds terug. De stam van racen is niet rac, want dat spreek je anders uit. Het is dus race.
Om erachter te komen of er nu -te of -de achter komt in de verleden tijd, gebruik je het 't kofschipx
Racen -en = rac; de c zit in het 't kofschipx, dus gebruik je de uitgang -te. stam+ te: racete
Bloggen - en = blog; de g zit niet in 't kofschipx, dus gebruik je de uitgang -de. stam+ de: blogde
De laatste test
Maak deze test in de laatste les om te kijken of je alles nu weet!
Controleer je werk
Lees de zinnen.
Beginnen je zinnen met een hoofdletter?
Eindigen je zinnen met een punt?
Heb je alle namen/plaatsen/landen met een hoofdletter geschreven?
Staat gesproken tekst tussen aanhalingstekens?
Heb je een komma bij opsommingen of lange zinnen?
Heb je een vraagteken gebruikt als het een vraagzin is?
Heb je een uitroepteken gebruikt bij een roep/schreeuw of bevel?
Extra
Hoofdletters
Het gebruik van hoofdletters
In klas 1 hebben we al twee regels geleerd:
Regel 1: Een zin begint altijd met een hoofdletter.
Er zijn 2 uitzonderingen op deze regel:
1. Als het eerste woord van de zin afgekort wordt met een apostrof, zoals 't en 's.
Dan schrijf je het eerstvolgende woord met een hoofdletter: 't Bleef regenen. 's Morgens ga ik hardlopen.
2. Als de zin met een cijfer of ander teken begint.
Dan schrijf je helemaal geen hoofdletter: 49 procent van de leerlingen maakt graag huiswerk.
Regel 2: namen schrijf je met een hoofdletter.
Amy Schaap, Andreas College, Katwijk, Zuid-Holland, de Noordzee, de Rijn, Jupiter, restaurant Het Spinnewiel, de Alpen, de Blokker, de Efteling, enz.
Toevoeging: Bij persoonsnamen krijgt het tussenvoegsel (van, van der, in ‘t) een hoofdletter als er geen naam of voorletter aan voorafgaat.
Jan de Vries, de heer De Vries, Emma Jansen-de Vries
Nieuwe regels:
Regel 3: namen van officiële feestdagen en historische gebeurtenissen
Pasen, Kerstmis, Suikerfeest, Tweede Wereldoorlog, de Slag bij Heiligerlee
Uitzondering op de regel:
Als het woord in een samenstelling of afleiding wordt gebruikt: paasdagen, paaseieren, kerst,oudejaarsavond
Regel 4: personen en zaken die als heilig worden beschouwd
God, Allah, het Koninkrijk Gods, de Almachtige, de Bijbel, Mariabeeld
Als je God of Allah aanspreekt, is U ook met een hoofdletter.
Regel 5: namen van specifieke bevolkingsgroepen en hun samenstellingen en afleidingen
Let op: Een aanhanger van het joodse geloof is een jood. In de godsdienstige betekenis schrijf je jood dus met een kleine letter (net als o.a. christen, hindoe en moslim).
Goed gespeld is: Niet iedere Jood is een jood en niet iedere Arabier is een moslim.
Regel 6: namen van talen en dialecten en hun samenstellingen en afleidingen
Nederlands, Engels, Fries, Vlaams, Duitssprekend, Franstalig
Ook de bijvoeglijke naamwoorden schrijf je met een hoofdletter: een Engels woordenboek, een Gronings dialect.
Afkortingen:
Is het een afkorting van een woord dat je met kleine letters schrijft, dan is de afkorting ook met kleine letters. cd, wc, s.v.p., vwo, horeca, cao, d.m.v., z.o.z., enz.
Is de afkorting van een woord of van woorden die je met hoofdletters schrijft of is het een naam, dan schrijf je hem met hoofdletters. Ook de namen van een wet schrijf je met hoofdletters. Benelux, CDA, AZ, LUMC, HEMA,
AOW, WAO
Het arrangement Spelling vmbo bk is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
G Braak
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-09-28 11:58:41
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Ik drink nooit thee, jij drinkt soms thee en hij drinkt altijd thee.
Als het woord eindigt op a, i, o, u dan komt er 's. Let op: de y hoort erbij, maar de e doet niet mee. Dus na een y krijg je ook 's, maar eindigt je woord op een e, dan komt de s eraan vast!
