Havo 3

Havo 3

Inleiding

Thema (1)

Weer en klimaat

Alweer dat weer. Het weer is het meest besproken onderwerp ooit. Mooi weer vandaag. Brr, wel een beetje koud hè. Nou, het mag wel eens een keer droog worden. Getver, het gaat alweer regenen.

Je kent het wel. Toch is dat niet voor niks. Het weer is belangrijk voor ons. Weersverwachtingen ook. Gaat er veel regen vallen, hoe hard gaat het waaien, waar valt de meeste neerslag, moet er een weeralarm uitgaan, kunnen we morgen barbecueën buiten?

Stel, je denkt erover om zonnepanelen op je dak te leggen. Dan wil je wel weten op welk rendement je kunt rekenen. Je moet weten hoe sterk de zonkracht is door het jaar heen en op hoeveel uren zon je kunt rekenen.
Iets dergelijks geldt ook voor windmolens. Of denk aan de kans op smog. Het heeft allemaal met ons weer te maken. Kennis van het weer is onontbeerlijk.


Lees verder op pagina 2.

Thema (2)

Weer en klimaat

We hebben heel veel kennis van het weer nodig zodra het over klimaten gaat. Of over klimaatverandering. Al tientallen jaren zijn wetenschappers in de weer om te onderzoeken wat er aan de klimaten wereldwijd verandert, hoe ons lange-termijn-weer ingrijpt op al het leven op aarde.

Want vergis je niet, als de aarde een klein beetje opwarmt, heeft dat enorme gevolgen. Bij een gemiddelde temperatuurstijging van 1°C worden verschillende ecosystemen bedreigd, krijgt de landbouw op verschillende plekken op aarde enorme klappen, zullen de gletsjers van veel Alpenhellingen zijn gesmolten.
Bij een gemiddelde stijging van 2°C moet je al denken aan hittegolven, verzuurde oceanen, het verdwijnen van de ijskap op Groenland, wateroverlast hier, watertekorten daar.
Alle alarmbellen gaan af als de opwarming richting 3°C gaat.

Kortom, het weer en het klimaat zijn onderwerpen om in de gaten te houden.

Leerdoelen

Aan het eind van het thema moet je:

  • De werking van de atmosfeer kunnen verklaren.
  • Verbanden kunnen leggen tussen activiteiten va nde mens en het weer.
  • Verbanden kunnen leggen tussen geofactoren en het klimaat.
  • Verklaringen kunnen geven van oorzaken van klimaatwisselingen.
  • Kunnen onderzoeken waaruit blijkt dat mens en dier zich aanpassen aan verschillende klimaten.
  • De circulatie van zeestromen kunnen uitleggen.
  • Weten welke landschapsvormen er zijn.
  • Het onstaan en de ligging van de huidige landschapsvormen in Nederland kunnen verklaren.

Werkplan (1)

Het thema 'Bevolking en ruimte' bestudeer je door tien opdrachten te maken. Het gaat om de volgende opdrachten:

Opdracht Tijd Eindproduct
Het weer 2 lessen Een weersverwachting
Mens en weer 2 lessen Fotodomino
Klimaten 2 lessen Beschrijving klimaat
Klimaatgrafieken 2 lessen Schema met diagrammen
Klimaatveranderingen 2 lessen Klimaatveranderingen
Klimaatverdragen 2 lessen Waar en niet waar vragen
Extreme omstandigheden 2 lessen Kruiswoordpuzzel
Klimaat en zeestromen 2 lessen Fictieve krant
Landschapsvormen 2 lessen Foto-opdracht
Cultuurlandschappen 2 lessen Taboe-opdracht
Afsluiting 2 lessen Essay

Werkplan (2)

Werkplan
Het is belangrijk dat je goed bijhoudt wat gedaan hebt.
Om je hierbij te helpen is er een werkplan gemaakt.
Op dat werkplan kun je bijhouden welke onderdelen je al gedaan hebt.

Download hier het Werkplan Weer en klimaat 2

Opdrachten

Het weer

Het weer

Het is waarschijnlijk het meest besproken onderwerp. Het weer. Maar wat is dat eigenlijk, het weer? En waarom is het weer zo grillig en lastig te voorspellen? Hoe kun je zelf een weersverwachting maken? Dat ga je in deze opdracht allemaal ontdekken.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Het weer

Mens en weer

Mens en weer

In deze opdracht kijken we naar de invloed van menselijke activiteiten op het weer. Soms gebeurt dat met opzet (zoals bij het kunstmatig opwekken van regen), maar vaak niet (zoals bij smog¬vorming en het versterkt broeikaseffect). Het heeft ongewenste gevolgen voor planten, dieren en mensen zelf.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Mens en weer


Klimaten

Klimaten

Niets zo veranderlijk als het weer. En toch, als je het weer maar lang genoeg volgt, meet en analyseert, dan zie je de patronen en constante waarden. Dat gemiddelde weer, gemeten over een lange periode, is het klimaat. Verschillen in klimaten worden veroorzaakt door een paar factoren: de plaats op aarde, de ligging ten opzichte van water, de hoogte, wind- en zeestromen en ten slotte reliëf en bergen. Welke klimaten dat oplevert ga je in deze opdracht ontdekken.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Klimaten

Klimaatgrafieken

Klimaatgrafieken

Al honderden jaren houden mensen het weer bij. Gegevens over de temperatuur, de neerslag, enz. Als je dat over lange tijd doet, geeft dat inzicht in het klimaat ter plaatse en de ontwikkeling daarvan. Dergelijke gegevens worden weergegeven in klimaatdiagrammen. Je kunt aan de klimaatdiagrammen zien waar op aarde de metingen zijn gedaan. Dat gaan jullie in deze opdracht doen.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Klimaatgrafieken

Klimaatveranderingen

Klimaatveranderingen

Klimaatverandering is van alle tijden. Door onderzoek naar klimaatveranderingen in het verleden weten we ongeveer wat ons te wachten staat. Deze opdracht gaat over de belangrijkste veroorzakers van de huidige klimaatverandering. En over de gevolgen ervan voor het leven op aarde.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Klimaatveranderingen

Klimaatverdragen

Klimaatverdragen

Tussen landen worden afspraken gemaakt om gezamenlijk klimaatverandering, veroorzaakt door de opwarming van de aarde, tegen te gaan. Deze afspraken worden opgesteld in klimaatverdragen. De landen die zo’n verdrag ondertekenen beloven zich te houden aan de gemaakte afspraken. Deze opdracht gaat over de rol die klimaatverdragen spelen in de strijd tegen klimaatverandering.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Klimaatverdragen

Extreme omstandigheden

Extreme omstandigheden

Wanneer noem je een klimaat extreem? Hoe leven mensen op plaatsen waar het enorm heet is, of heel erg koud? Met extreem veel of weinig zonuren? Als er heel erg weinig neerslag valt of in situaties met extreem weinig zuurstof? Hoe passen mensen hun gedrag aan dergelijke omstandigheden aan? En waar op de wereld treffen we dergelijke levensomstandigheden?

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Extreme omstandigheden

Klimaat en zeestromen

Klimaat en zeestromen

New York ligt op dezelfde breedtegraad als Madrid en zuidelijker dan Amsterdam. Toch is het in New York gemiddeld kouder dan in Madrid en Amsterdam. Ook komen strenge vorst en sneeuwval vaker voor in New York dan in Amsterdam en Madrid. Dat heeft alles te maken met zeestromen in de oceanen op aarde. Hoe het precies zit, dat ga je in deze opdracht ontdekken.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Klimaat en zeestromen

Landschapsvormen

Landschapsvormen

Vlak en groen, typisch Nederland. Maar dat valt mee, als je wat beter kijkt. Er zijn heel wat verschillende landschappen te vinden in Nederland. Dat ga je in deze opdracht ontdekken.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Landschapsvormen

Cultuurlandschappen

Cultuurlandschappen

We kunnen Nederland indelen naar grondsoort, maar veel interessanter is ons bodemgebruik. Er is vrijwel geen stukje te vinden waar mensen niet hebben ingegrepen. Mensen hebben van alles ‘gemaakt’, van grote waterwerken tot nieuwe natuur.

Klik op de link om de opdracht te openen:

> Cultuurlandschappen

Afsluiting

Leerdoelen

Leerdoelen
Aan het eind van deze opdracht heb je de kennis uit de voorgaande opdrachten nog eens op een rij gezet en de consequenties van de klimaatverandering tot je door laten dringen.

Dat het warmer wordt op aarde is voor een deel te wijten aan ons eigen gedrag. Voor zover we er invloed op hebben, kunnen we ook tegenmaatregelen treffen. Of proberen de gevolgen van de opwarming op te vangen, zo goed ne zo kwaad als dat gaat. Vooral daarmee gaan jullie aan de slag.

Eindproduct-Beoordeling

Eindproduct
Maatregelen en ideeën om de opwarming van de aarde tegen te gaan enerzijds en de gevolgen van de opwarming op te vangen anderzijds. De maatregelen en ideeën worden rond een vijftal thema’s in groepjes uitgewerkt en daarna klassikaal besproken.

Beoordeling
Het eindproduct laten jullie beoordelen door jullie docent.
Bij de beoordeling let jullie docent op:

  • de inhoud: hebben jullie de nodige kennis over weer en klimaat verwerkt in de maatregelen en opdrachten?

Werkwijze

Groepsgrootte
Je doet deze opdracht in vijf groepen.

Benodigdheden
Geen bijzonderheden

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.

Stap1

Het klimaat verandert. Een samenvatting.
Sinds het begin van de Industriële Revolutie is het wereldwijd gemiddeld 0,63 ºC warmer geworden. Schommelingen in temperatuur zijn niet heel ongebruikelijk in de geschiedenis van onze planeet.

Wel dat we zelf medeveroorzaker zijn van de opwarming. Nieuw is ook dat er meer mensen dan ooit de aarde bevolken en de gevolgen van de veranderingen zullen ondervinden. Zeker als ze in kwetsbare gebieden wonen.

Aan klimaatverandering als verschijnsel kunnen we niks doen. Dat wil zeggen, voor zover klimaatverandering door natuurlijke factoren wordt veroorzaakt is menselijk ingrijpen niet aan de orde. Daar waar ons eigen gedrag het klimaat beïnvloedt, kunnen en moeten we wel actie ondernemen.

  • Omdat de aardkorst uit stukken bestaat die ten opzichte van elkaar bewegen. De grootte van de platen, de ligging en de posities ten opzichte van elkaar zijn van invloed op bijvoorbeeld de zeestromen.
  • Omdat er vulkanen actief zijn. Zonder vulkanisme zou onze atmosfeer niet bestaan. Krachtige uitbarstingen kunnen de atmosfeer voor jaren beïnvloeden.
  • Omdat er bij tijd en wijle meteorieten inslaan. Eerst stijgt de temperatuur spectaculair en korte tijd later daalt het enorm omdat stof en roet in de lucht het zonlicht tegenhouden. Een inslag heeft al veel eerder in de geschiedenis van de aarde gezorgd voor de schuine stand van de aardas. Het heeft ons de seizoenen opgeleverd.
  • Omdat het klimaat verandert. Een open deur? Gevolgen van klimaatverandering zijn ook vaak weer oorzaak. Als bijvoorbeeld de temperatuur op aarde licht stijgt, heeft dat direct gevolgen voor de hoeveelheid landijs en daarmee voor het weerkaatsend vermogen van het aardoppervlak. Als er ijs verdwijnt wordt er minder invallende zonne-energie teruggekaatst en wordt het weer warmer.
  • Omdat we grondstoffen gebruiken. We kappen bossen en halen kolen, olie en gas uit de grond. En daarnaast nog een heleboel andere grondstoffen. Met name ontbossing en de verbranding van fossiele brandstoffen, al dan niet door het verkeer, heeft invloed op de samenstelling van de atmosfeer. De concentraties gassen zoals koolstofdioxide nemen zodanig toe dat het natuurlijk broeikaseffect wordt versterkt. De atmosfeer zal meer zonnewarmte vasthouden en dat leidt op den duur tot een wereldwijd warmer klimaat.
  • Omdat er variaties zijn in de bewegingen van de aarde. De aarde draait in één dag om zijn eigen as en in een jaar om de zon. In de baan om de zon komen schommelingen voor en daarmee is ook de instraling van de zon aan schommelingen onderhevig. Het verklaart de afwisseling van glacialen (ijstijden) en interglacialen (warmere perioden tussen de ijstijden).
  • Omdat er variaties zijn in de intensiteit van de zon ten gevolge van zonnevlekken, koelere plekken op de zon. Deze zonnevlekken komen in cycli voor. Daarnaast is het effect van de zon op aarde afhankelijk van plaats en route van de zon in ons melkwegstelsel. En ook dat is aan schommelingen onderhevig

Kortom, het klimaat verandert ten gevolge van natuurlijke en niet-natuurlijke factoren. Om de invloed van de mens vast te stellen moeten we ook de natuurlijke oorzaken van klimaatverandering in kaart brengen.

 

Stap2

De gevolgen van de klimaatverandering

 

 

 

Stap3

Eindproduct: oplossingen
Dat waren in het kort de oorzaken en gevolgen van klimaatverandering. Als het goed is komt het meeste je wel bekend voor. Aan het veranderen van zeestromen kunnen we niet veel veranderen. Evenmin valt een vulkaanuitbarsting tegen te houden. Maar op andere terreinen kunnen we best het een en ander betekenen. Zo inventief als mensen de klimaatverandering mede hebben veroorzaakt, zo inventief kunnen we ook zijn bij de bestrijding ervan.

De klas gaat uit elkaar in vijf groepen. Elke groep neemt één onderwerp uit de vorige stap. Bedenk zoveel mogelijk maatregelen en oplossingen voor dat probleem. Begin bij het begin: ons eigen handelen dat de problemen heeft veroorzaakt. Wat is daar nog aan te doen? Dan komt de vraag hoe je de gevolgen van de opwarming in de hand kunt houden. Wat moet er gebeuren, als opwarming niet is tegen te houden, om de gevolgen ervan in de hand te houden?

Leef je uit. Succes.

  • Het arrangement Havo 3 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    tjerk de vries
    Laatst gewijzigd
    2015-08-18 20:18:20
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    Voor developers

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van