Thema: Vleermuizen

Intro

Ongeveer een kwart van alle soorten zoogdieren zijn vleermuizen, er zijn wel duizend verschillende soorten.
Ze komen bijna overal ter wereld voor. Ook in Nederland.
Overdag rusten ze in groepen, ’s avonds jagen ze op insecten.
Sommige vleermuissoorten die in de tropen leven eten vruchten, nectar of stuifmeel.
Er zijn ook soorten die vissen of kikkers eten.
Drie soorten vleermuizen voeden zich met bloed van zoogdieren. Dat zijn vampiers.

Bekijk de SchoolTV clip over vleermuizen. Lees daarna de rest van de informatie.

Vleermuizen die op insecten jagen maken gebruik van echolocatie om hun prooi te vinden.
Ze maken zeer hoge geluiden die door voorwerpen en organismen in de omgeving worden weerkaatst.
De oren van vleermuizen zijn zo aangepast dat ze de teruggekaatste geluiden kunnen opvangen.
Zo kunnen ze bepalen waar hun prooi is.

In dit thema leer je meer over de zintuigen. Ook het zenuwstelsel en de hersenen komen aan bod.
Vleermuizen hebben een paar zeer bijzondere eigenschappen, zo hebben ze een heel groot hart en houden ze een winterslaap.

In dit thema gaan je ook naar het hart en bloed kijken en naar andere overlevingsstrategieën van andere dieren.
Tenslotte bekijk je hoe het skelet in elkaar zit.

Je sluit het thema af met het maken van examenvragen die aansluiten bij de leerdoelen.
Aan de slag.

Wat kan ik straks?

Kennis
Aan het eind van dit thema kan ik:

K6: Overlevingsstrategieën

Voorbeelden noemen hoe dieren zich kunnen beschermen tegen de omgeving.
Uitleggen waarom giftige dieren vaak fel gekleurd zijn.
Omschrijven hoe camouflage werkt en wat mimicry is.
Het verschil tussen de winterslaap en winterrust uitleggen en wat hiervan het voordeel van het dier is.
Omschrijven wat een wintervacht is.

K9: Bloed en lymfe

De samenstelling van het bloed omschrijven door de verschillende bestanddelen te noemen.
De functie(s) van de verschillende bestanddelen van bloed omschrijven.
De ligging en functies van de lymfevaten omschrijven.

K9: Hart- en vaatziekten

In een afbeelding de verschillende onderdelen van het hart aanwijzen.
Van de verschillende onderdelen van het hart de functie omschrijven.
Aangeven wat de relatie is tussen de dikte van de wanden van de hartkamers en hun functie.
Omschrijven wat bloeddruk is en hoe dit tot stand komt.
Minimaal twee hart- en vaatziekten omschrijven en aangeven wat er gedaan kan worden om die ziekten te voorkomen of te genezen.

K11: Prikkels en impulsen

Met behulp van voorbeelden duidelijk maken hoe ik prikkels kan waarnemen en met welke zintuigen ik prikkels kan waarnemen.
De begrippen adequate prikkel, prikkeldrempel en gewenning omschrijven.
Het verschil omschrijven tussen een bewuste reactie en een onbewuste reactie.

K11: Horen

De onderdelen van het oor benoemen en de functie(s) van de onderdelen beschrijven.
De werking van het oor omschrijven.
Omschrijven hoe geluidssterkte wordt gemeten en aangeven wat wordt bedoeld met geluidshinder.

K11: Kijken

De onderdelen van het oog benoemen en van dei onderdelen de functie(s) beschrijven.
De werking van het oog omschrijven; ik gebruik daarbij de term accommoderen.
Het verschil tussen bijziend en verziend uitleggen en aangeven hoe ik bijziendheid en verziendheid kan verhelpen.

K11: Zenuwstelsel

De verschillende onderdelen van het zenuwstelsel omschrijven.
De functie van de drie type zenuwcellen omschrijven.
Omschrijven wat een reflex is.
De weg van de impulsen bij een onbewuste en bewuste reactie beschrijven.

K11: Ruiken en proeven

Aangeven welke organen een rol spelen bij het proeven.
De onderdelen van het reukzintuig benoemen en de functie van ieder onderdeel beschrijven.
De werking van de neus omschrijven.
De onderdelen van het smaakzintuig benoemen en van ieder onderdeel de functie beschrijven.
De werking van het smaakzintuig omschrijven.
Aangeven welke smaken de tong kan waarnemen.

K11: Hersenen

De onderdelen van de hersenen benoemen en van die onderdelen de functie(s) beschrijven.
Benoemen dat de grote hersenen specifieke gebieden heeft die horen bij de verschillende zintuigen.

K6: Skelet

De functies van het skelet beschrijven.
Omschrijven hoe dieren zonder skelet aan hun stevigheid komen.
Omschrijven wat gewrichten zijn.
Omschrijven hoe spieren beweging mogelijk maken.
Met behulp van een voorbeeld duidelijk maken hoe spieren vastzitten aan het skelet.
Met behulp van voorbeelden duidelijk maken wat het is tussen zoolgangers, teengangers en hoefgangers (topteengangers).

Vaardigheden:
Aan het eind van dit thema kan ik:

De resultaten van een onderzoek presenteren op een poster.
Met behulp van biologische begrippen een (kruiswoord)puzzel maken.
Informatie opzoeken op internet.
Een natuurgetrouwe tekening maken.
Een onderzoek opzetten en uitvoeren en van het onderzoek een verslag maken.

Wat kan ik al?

Weet je het nog?
Het thema Vleermuizen is het derde thema in leerjaar 3.
De theorie uit enkele die je in de eerste twee thema's bent tegengekomen, heb je ook nodig bij de afsluiting van dit thema.
Als je twijfelt of je het nog weet, klik de modules hieronder dan nog eens door.

Klik op de links om de modules te openen.

Van cel tot orgaanstelsel

De huid

Levenskenmerken

Verschillende eters

Voortplanting bij zaadplanten

Wat ga ik doen?

Het thema Vleermuizen bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.

Activiteit	Aantal lessen
Inleiding
Wat kan ik straks?	0,5
Wat kan ik al?	1 à 2
Wat ga ik doen?	0,5
Modules
Module: Overlevingsstrategieën	2
Module: Bloed en lymfe	2
Module: Hart- en vaatziekten	2
Module: Prikkels en impulsen	2
Module: Zenuwstelsel	2
Module: Horen	2
Module: Kijken	2
Module: Ruiken en proeven	2
Module: Hersenen	2
Module: Skelet en bewegen	2
Afsluiting
Samenvattend	0,5
Examenvragen	0,5
Terugkijken	0,5
Totaal:	24 à 25

Modules

Overlevingsstrategieën

Intro

De natuur heeft verschillende manieren bedacht om dieren te laten overleven.
Slimme manieren om te overleven noem je overlevingsstrategieën. Er zijn verschillende overlevingsstrategieën.

In deze video zie je een voorbeeld. Bespreek na het kijken met een klasgenoot op welke manier de dieren in deze video slim proberen te overleven. Kennen jullie ook nog meer voorbeelden van overlevingsstrategieën?

Ga nu verder met de rest van deze module.

Wat kan ik straks?

Na deze module kan ik:

voorbeelden noemen hoe dieren zich kunnen beschermen tegen de omgeving.
uitleggen waarom giftige dieren vaak fel gekleurd zijn.
omschrijven hoe camouflage werkt en wat mimicry is.
het verschil tussen de winterslaap en winterrust uitleggen en wat hiervan het voordeel van het dier is.
omschrijven wat een wintervacht is.

Wat ga ik doen?

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2		Bekijk de video over de wintervacht bij schapen en maak de sleepoefening.
Stap 3		Maak een collage over camouflage.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippenlijst		Hier vind je de begrippenlijst bij deze module.
Examenopgaven		Je maakt één examenopgave die past bij dit onderwerp.
Terugkijken		Terugkijken op de module.

Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.

Aan de slag

Stap 1: Kennisbank

In de module 'Overlevingsstrategieën' staan verschillende eigenschappen die dieren hebben om zich te beschermen tegen vijanden centraal.
Ook kijk naar eigenschappen van dieren om moeilijke perioden, zoals de winter, door te komen.

Bestudeer in de Kennisbank het onderdeel 'Overlevingsstrategieën'.

Overlevingsstrategieën

Test je kennis
Beantwoord de volgende vragen over de theorie in de Kennisbank.

Stap 2: Wintervacht bij schapen

Mensen gebruiken wol als grondstof.
Wol bestaat uit zachte dunne haren en wordt daarom gebruikt om kleding en dekens van te maken. Wol is vaak afkomstig van schapen, maar ook wol van een kasjmiergeit, angorakonijn en alpaca (kleine lama) is goed te gebruiken. Hiervoor moet eerst een dier geschoren worden.
Daarna volgen andere bewerkingen zoals reinigen, spinnen en verven.

Bekijk de video en maak daarna de sleepoefening.

Stap 3: Collage over camouflage

Veel dieren maken gebruik van camouflage om zich te beschermen tegen andere dieren.
Ze maken gebruik van bepaalde kleuren of vormen waardoor ze tegen een bepaalde achtergrond bijna helemaal wegvallen.
Bij camouflage is dus eigenlijk sprake van gezichtsbedrog.

Je doet deze stap samen met een klasgenoot.
Ga samen op zoek naar de mooiste voorbeelden van camouflage bij dieren en maak hiervan een (online) collage.

Kies minstens vijf dieren uit de volgende lijst:

Wandelende tak	Spitskopslang	Peper-en-zoutvlinder
Moerassneeuwhoen	Reuzennachtzwaluw	Kikkers
Bidsprinkhaan	Sneeuwuil	Stone flounder (Engelse naam)
Spinnen	Fazant	Zeepaard
Sneeuwpanter	Bladstaartgekko	Wandelend blad

Verzamel van de dieren van jullie keuze foto's waarin duidelijk te zien is hoe het dier gebruik maakt van camouflage.
Verzamel bij elke foto de volgende informatie:

De naam van het dier.
Waar komt het dier voor? In welk land of werelddeel?
Wat is het leefgebied van het dier? Leeft het in het water of op het land?
Welke achtergrond heeft het dier nodig zodat het niet opvalt?

Maak de collage.
Kijk in de Gereedschapskist hoe je dit doet!

Klaar?
Deel je collage of laat de gemaakte poster zien aan je medeleerlingen.

Beoordeling:
Kijk voor beoordelingseisen in de rubrix in de Gereedschapskist.

Collage maken

Een collage bestaat uit knipsels die op een ander papier geplakt zijn en samen een nieuwe afbeelding vormen.

Afronding

Begrippenlijst

Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.

Wintergasten
Vogels die in de winter in Nederland verblijven.

Broedgebied
Het gebied waar vogels naartoe trekken om hun eieren te leggen.

Snelheid
Snelheid van een organisme kan belangrijk zijn om aan predators te ontsnappen. Bijvoorbeeld: haas.

Schutkleur
Een vorm van camouflage: de kleur (of vorm) valt weg tegen de achtergrond of het landschap. Vorm van adaptatie om het organisme te beschermen tegen predatie of vraat. Bijvoorbeeld: wandelende tak.

Wintervacht
Een aanpassing van vogels of zoogdieren waarbij zij veren of de vacht vervangen. Veel vogels hebben een zomerkleed en een winterkleed. Door het winterkleed zijn de vogels klaar voor een trektocht en/of om de winter te overleven. Vogels ruien ook om een opvallend verenkleed te krijgen voor de balts en de voortplanting. Zoogdieren hebben een zomer- en een wintervacht als aanpassing aan wisselende temperaturen.

Examenopgaven

Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Binnenkort vind je hier examenvragen van ExamenKracht om mee te oefenen.

Terugkijken

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je een aantal verschillende overlevingsstrategieën noemen.

Hoe ging het?

Tijd
Bij de activiteiten stond dat je 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat? Heb je binnen die 2 uur ook de collage kunnen maken?

Inhoud
Welke vijf dieren heb je gekozen voor de collage?
Waarom heb je juist die dieren gekozen?
Stonden er in het lijstje ook dieren die je helemaal niet kende?.

Examenopgaven
Maar één examenopgave bij deze opdracht.
Heb je die gemaakt? Ging het goed?