Lijkt jouw uiterlijk veel op dat van je biologische ouders? Of lijk je wat betreft gedrag juist of je (niet-biologische) ouders?
Wat is hierin erfelijk en wat niet? Kijk naar de volgende video en ga daarna aan de slag met deze module.
Wat ga ik leren?
Na deze module kun je:
het begrip prenataal onderzoek omschrijven en voorbeelden noemen van prenataal onderzoek: echoscopie, vruchtwaterpunctie en vlokkentest .
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je bestudeert de Kennisbankitems die passen bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2
Bekijk de video's over de hielprik en PKU en beantwoord de vragen.
Stap 3
Beantwoord vragen over het ABO-bloedgroepensysteem.
Stap 4
Onderzoek waarom hemofilie veel vaker bij jongens voorkomt dan bij meisjes.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippenlijst bij deze module.
Examenopgaven
Je maakt een aantal examenopgaven die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken
Terugkijken op de module.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuren nodig.
Aan de slag
Stap 1: Kennisbank
Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel ‘Erfelijkheidsadvies' en het onderdeel ‘Stamboom’.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
In de eerste week na je geboorte, komt de wijkverpleegkundige op bezoek.
Ze neemt dan bij de pasgeboren baby de hielprik af. Wat dat precies is, zie je in de volgende video:
Een prikje in de onderkant van de voet (hiel), levert een beetje bloed.
In het laboratorium wordt het bloed onderzocht op een aantal zeldzame erfelijke ziektes.
Wil je weten welke?
Kijk op www.rivm.nl .
PKU (phenylketonurie) was de eerste ziekte die met het bloed uit de hiel kon worden aangetoond.
De hielprik bij pasgeboren baby’s kan veel leed voorkomen.
Hoe eerder de aandoening PKU is opgespoord hoe beter.
PKU is de afkorting van PhenylKetonUrie, ook wel fenylketonurie.
Het ontbreken van een enzym (fenylalanine-hydrolase) zorgt voor de ziekteverschijnselen.
In tweetallen.
Beantwoord de volgende vragen.
Je kunt gebruik maken van verschillende bronnen op internet en video's.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Erfelijke eigenschappen
Kenmerken/eigenschappen die een organisme aan zijn nakomelingen kan doorgeven.
Chromosomen
Het deel van een celkern dat genen bevat. Chromosomen bestaan uit DNA en eiwitten.
Gen
Deel van een chromosoom, dus een stukje van het DNA met een code: informatie over één erfelijke eigenschap.
DNA
Moleculen die de bouwstenen zijn van chromosomen. In het DNA zijn de erfelijke eigenschappen van een organisme vastgelegd.
Genotype
De verzameling genen; de genetische of erfelijke informatie van een individu.
Fenotype
Ook wel uiterlijke eigenschappen; alle waarneembare kenmerken van een individu. Het fenotype van een organisme komt tot stand door het genotype en milieufactoren (omgeving).
Dominant
Een dominante eigenschap komt in de waarneembare kenmerken van een organisme (= fenotype) volledig tot uiting. Het allel is dominant over een recessief allel.
Recessief
Een recessieve eigenschap komt in de waarneembare kenmerken van een organisme (= fenotype) alleen tot uiting als beide allelen op het chromosomenpaar recessief zijn. Wanneer een dominant allel aanwezig is, overheerst de dominante eigenschap en zal de recessieve eigenschap niet tot uiting komen.
Karyogram
Een chromosomenportret; overzicht van een verzameling chromosomenparen van een individu.
Prenataal onderzoek
Het opsporen van aangeboren of erfelijke afwijkingen bij het ongeboren kind.
Echoscopie
Bij echoscopie wordt gebruik gemaakt van geluidsgolven die zich door het lichaam verplaatsen en reflecteren. Dit wordt omgezet in beelden.
Vruchtwaterpunctie
Onder plaatselijke verdoving wordt een beetje vruchtwater opgezogen. Dit door vruchtvliezen op de plek gehouden vruchtwater bevat zwevende cellen van de foetus. Aan de hand van celonderzoek kan worden bepaald of het embryo of de foetus een bepaalde erfelijke aandoening heeft.
Vlokkentest
Bij een vlokkentest worden cellen weggehaald uit de groeiende placenta. Aan de hand van celonderzoek kan worden bepaald of het embryo of de foetus een bepaalde erfelijke aandoening heeft.
Examenopgaven
Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.
Het arrangement Erfelijkheidsadvies vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 4. Dit is thema ’Zwangerschap'. Het onderwerp van deze les is: erfelijkheidsadvies.
Je leert het begrip prenataal onderzoek omschrijven en voorbeelden noemen van prenataal onderzoek: echoscopie, vruchtwaterpunctie en vlokkentest.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 4. Dit is thema ’Zwangerschap'. Het onderwerp van deze les is: erfelijkheidsadvies.
Je leert het begrip prenataal onderzoek omschrijven en voorbeelden noemen van prenataal onderzoek: echoscopie, vruchtwaterpunctie en vlokkentest.
Lijkt jouw uiterlijk veel op dat van je biologische ouders? Of lijk je wat betreft gedrag juist of je (niet-biologische) ouders?
Na deze module kun je:
Bestudeer uit de Kennisbank biologie het onderdeel ‘Erfelijkheidsadvies' en het onderdeel ‘Stamboom’.
In de eerste week na je geboorte, komt de wijkverpleegkundige op bezoek.
Bloederziekte (hemofilie) komt nauwelijks bij meisjes voor, maar wel bij jongens.
Kan ik wat ik moet kunnen?
