Voor mensen is het fijn als je samen kunt leven zonder dat je last hebt van een ander.
Datzelfde geldt ook voor dieren en planten. Dieren en planten kunnen samenleven zonder last te hebben van elkaar, ze kunnen samenleven en op die manier elkaar versterken, maar het kan ook zijn dat de één een negatieve invloed heeft op de ander.
Wist je trouwens dat er op ons mensen heel veel bacteriën leven waar we voordeel van hebben? Er leven zelfs tien keer meer bacteriën in ons lichaam dan dat we lichaamscellen hebben! En dankzij deze bacteriën kunnen wij ons voedsel verteren of onze huid beschermen. Een goede manier van samenleven dus!
Kijk maar eens naar de volgende video. Ga daarna aan de slag met de rest van deze module.
Wat ga ik leren?
Na deze module kun je:
drie symbiotische relaties tussen organismen beschrijven.
een predator-prooi relatie beschrijven.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je bestudeert het Kennisbankitem dat past bij dit onderdeel en test je kennis.
Stap 2
Je bekijkt de video over het samenleven van een zeeanemoon en een heremietkreeft en doet de oefening.
Stap 3
Je bestudeert info over biologische gewasbescherming en doet de oefening.
Stap 4
Beantwoord de vragen over samenlevingsvormen bij landbouwhuisdieren.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de begrippenlijst bij deze module.
Examenopgaven
Je maakt een aantal examenopgaven die passen bij dit onderwerp.
Terugkijken
Terugkijken op de module.
Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 1 lesuur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Kennisbank
Dat er verschillende relaties tussen organismen mogelijk zijn, lees je in het onderdeel 'Relaties tussen organismen' in de Kennisbank biologie.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Een heremietkreeft verbergt zijn weke achterlijf in een leeg slakkenhuis.
Op het slakkenhuis leeft vaak een zeeanemoon. Met zijn netelcellen jaagt de zeeanemoon de vijanden van de heremietkreeft weg. De zeeanemoon en de kreeft leven in symbiose.
Bekijk de video van SchoolTV.
Doe de oefening.
Stap 3: Biologische bestrijding
Sluipwesp
Lieveheersbeestje
Roofmijt
Aaltjes
Veel insecten en andere dieren houden net zo van groente en fruit als wij.
Het gevaar bestaat dat de planten al zijn opgevreten voor ze geoogst kunnen worden.
Plantentelers gebruiken daarom gewasbeschermingsmiddelen.
Vroeger waren dat meestal chemische middelen.
Tegenwoordig maakt men in kassen ook gebruik van biologische middelen.
Bekijk de afbeeldingen hiernaast.
Je ziet een sluipwesp, een lieveheersbeestje, een roofmijt en aaltjes.
Alle vier deze dieren worden in kassen gebruikt als biologisch bestrijdingsmiddel tegen plaagdieren.
Hieronder zie je vier plaagdieren: rupsen, slakken, bladluizen en spint.
Rupsen
Slakken
Bladluizen
Spint
Doe de oefening.
Stap 4: Samenlevingsvormen
Oefening: Samenlevingsvormen bij landbouwhuisdieren
0%
Huisdieren en landbouwdieren leven samen met andere organismen.
Dat zijn vaak bacteriën, maar ook bijvoorbeeld vlooien, teken en soms zelfs grotere dieren.
Je ziet hieronder een aantal samenlevingsvormen bij dieren.
Geef telkens aan of het gaat om parasitisme, commensalisme of mutualisme.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Hier vind je de begrippenlijst die hoort bij deze opdracht.
Competitie
Concurrentie (strijd) tussen organismen om bijvoorbeeld water, licht of voedsel. De concurrerende organismen kunnen van dezelfde soort zijn of van verschillende soorten.
Symbiose
Langdurig samenleven van twee organismen van verschillende soorten, waarbij de samenleving minstens één van de organismen voordeel biedt. Bijvoorbeeld: parasitisme.
Zaadverspreiding
Verspreiding van zaden over een groter gebied, met kans op een gunstigere standplaats om uit te groeien tot (kiem)plant.
Kan op verschillende manieren: door wind, water, dieren of mensen of door de plant zelf.
Insecten
Groep van geleedpotigen met zes poten, met duidelijk kop, borst en achterlijf. Bijvoorbeeld: libellen, wandelende takken en vliegen.
Predator
Roofvijand, dier dat actief op zoek gaat naar een prooi. Bijvoorbeeld: tijger, haai, spin.
Parasitisme
Het leven van het ene organisme op een organisme van een andere soort leeft. Het ene organisme houdt zich in stand ten koste van dat andere organisme. De soort die nadeel ondervindt is de gastheer. Bijvoorbeeld: hoofdluis, lintworm.
Mutualisme
Als beide organismen voordeel van hun onderlinge relatie hebben.
Commensalisme
Eén van de twee soorten die samenleeft, heeft een voordeel van de relatie. De andere soort heeft geen voordeel, maar ook geen nadeel.
Saprofyt
Organisme dat zich voedt met dode (delen van) andere organismen. Bijvoorbeeld: bepaalde soorten bacteriën en schimmels.
Epifyten
Zijn organismen die op levende planten groeien zonder hieraan voedsel te onttrekken.
Mycorrhiza
Een samenlevingsvorm van schimmel en wortel.
Kwal
Voorbeeld van een holtedier.
Koraal
Voorbeeld van een holtedier.
Examenopgaven
Je hebt in deze module veel theorie bestudeerd en veel opdrachten gemaakt.
In de afsluiting ga je aan de slag met examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.
Het arrangement Relaties tussen organismen vmbo-kgt34 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 3. Dit is thema ’Jacobskruid'. Het onderwerp van deze les is: relaties tussen organismen.
Je leert drie symbiotische relaties herkennen tussen organismen en een predator-prooi relatie beschrijven.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 3. Dit is thema ’Jacobskruid'. Het onderwerp van deze les is: relaties tussen organismen.
Je leert drie symbiotische relaties herkennen tussen organismen en een predator-prooi relatie beschrijven.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Relaties tussen organismen
Samenlevingsvormen bij landbouwhuisdieren
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Voor mensen is het fijn als je samen kunt leven zonder dat je last hebt van een ander.
Na deze module kun je:
Dat er verschillende relaties tussen organismen mogelijk zijn, lees je in het onderdeel 'Relaties tussen organismen' in de Kennisbank biologie.
Een heremietkreeft verbergt zijn weke achterlijf in een leeg slakkenhuis.
Huisdieren en landbouwdieren leven samen met andere organismen.
Kan ik wat ik moet kunnen?
