Thema: Evolutie - h45

Thema: Evolutie - h45

Thema Evolutie

Intro

Evolutie
Het leven op aarde heeft een lange geschiedenis. We hebben aanwijzingen dat de aarde ongeveer 4,5 miljard jaar geleden ontstaan is. De eerste levensvormen ontstonden circa 3,5 miljard jaar geleden.
Vanaf het ontstaan van deze eerste organismen is er een voortdurende wisselwerking tussen de organismen en hun omgeving. De samenstelling van de aardkorst en de atmosfeer beïnvloeden de levende wezens.
De organismen veranderen en beïnvloeden de aardkorst en de atmosfeer, die daardoor weer veranderen….
Dat voortdurende proces van verandering van levensvormen op aarde noemen we evolutie.
Evolutie verloopt traag, je ziet het niet zomaar gebeuren.

Bekijk (een gedeelte van) de video.

De ontwikkeling van het leven en de verwantschap van soorten kun je op verschillende manieren bestuderen:

  • informatie uit fossielen en de aardlagen waarin ze voorkomen gebruiken.
  • overeenkomsten en verschillen op molecuulniveau zoeken, bijvoorbeeld van DNA of in eiwitten.

In dit thema bestudeer je de geschiedenis van het leven op aarde en de ontdekkingen van wetenschappers over de mechanismen die de evolutie sturen.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van dit thema:

  • leg je uit hoe door natuurlijke selectie populaties aangepast raken en nieuwe soorten kunnen ontstaan.
  • beschrijf je de overeenkomsten en verschillen tussen natuurlijke en kunstmatige selectie.
  • leg je uit hoe de genetische variatie (zowel in fenotype als genotype) in populaties in tijd en ruimte kan veranderen.
  • leg je uit waardoor verschillende typen mutaties in het erfelijk materiaal kunnen ontstaan. Je legt uit wat effecten van mutaties kunnen zijn.
  • beschrijf je hoe nieuwe combinaties van erfelijk materiaal ontstaan bij het vormen van voortplantingscellen.
  • leg je uit hoe door de mens gewenste genencombinaties verkregen worden door genetische modificatie.
  • gebruik je theorie over evolutiemechanismen om biologische verschijnselen op verschillende organisatieniveaus te verklaren.
  • geef je verwantschap en afstamming van soorten weer in de vorm van een stamboom.
  • beschrijf je hoe diversiteit van populaties en ecosystemen ontstaat als gevolg van natuurlijke selectie.

Deelconcepten
Mutatie, fenotype, genotype, genenpool, populatie, genotype, fenotype, adaptatie, fitness, natuurlijke selectie, genetic drift, adaptatie, fitness, selectiedruk, soort, natuurlijke selectie, seksuele selectie, eilandtheorie, soort, geslacht, stamboom, homologie, analogie, kenmerk, reproductieve isolatie.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over de evolutie?
Lees de volgende Kennisbank uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Evolutie - onderbouw

 

Maak de oefening hieronder. Hoeveel weet jij nog?

Wat ga ik doen?

Het thema Evolutie bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit Aantal SLU
Inleiding  
Wat kan ik straks? 0,5
Wat kan ik al? 2
Wat ga ik doen? 0,5
Modules  
Module: Onderzoek naar evolutie 7
Module: Evolutie, alleen iets van vroeger? 7
Afsluiting  
Samenvattend 1
Examenvragen 1
Terugkijken 0,5
Totaal: 19 à 20

Modules

Bij dit thema's horen de volgende modules.
Maak hieronder je keuze.

Module 1

Onderzoek naar evolutie
Module 2

Evolutie, alleen iets van vroeger?

Afsluiting

Samenvattend

Examenopgaven

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

HAVO 2019-TV1

HAVO 2019-TV1 Vraag 10
HAVO 2019-TV1 Vraag 15
HAVO 2019-TV1 Vraag 16
HAVO 2019-TV1 Vraag 33

HAVO 2021-TV1

HAVO 2021-TV1 Vraag 7
HAVO 2021-TV1 Vraag 27

HAVO 2021-TV2

HAVO 2021-TV2 Vraag 26
HAVO 2021-TV2 Vraag 27
HAVO 2021-TV2 Vraag 38

 

Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Extra opdracht

Het onderwerp evolutie kom je in bijna alle thema´s van de biologie tegen.
Evolutie zorgt ervoor dat op elk organisatieniveau bouw en functie zo goed mogelijk op elkaar zijn afgestemd. Zet de organisatieniveaus van klein naar groot onder elkaar met enkele open regels.
Zoek bij elk niveau een voorbeeld van deze optimale afstemming tussen bouw en functie. Verwerkt het geheel in een document en voorzie het zo mogelijk van afbeeldingen. 

Overleg met je docent of je deze opdracht ook in moet leveren en zo ja, wat dan de beoordelingseisen zijn. 

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om het thema mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond een totale studiebelasting van 19 à 20 SLU.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst?
  • Herhaling
    Heb je voor je aan de modules begon de toets bij 'Wat kan al?' gemaakt?
    Wist je het meeste nog?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit twee modules. Welke module vond je het leukst om te doen?
    En welke vond je het minst leuk? Schrijf op waarom je deze opdracht niet zo leuk vond.
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?

  • Het arrangement Thema: Evolutie - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2022-03-15 12:48:18
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Dit thema Evolutie is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO. Bij het ontwikkelen van het materiaal is gebruik gemaakt van of wordt verwezen naar materiaal van de volgende websites:

    www.schooltv.nl www.youtube.com www.bioplek.org www.wikipedia.org


    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit thema heet evolutie. Aan het eind van dit thema: leg je uit hoe door natuurlijke selectie populaties aangepast raken en nieuwe soorten kunnen ontstaan. beschrijf je de overeenkomsten en verschillen tussen natuurlijke en kunstmatige selectie. leg je uit hoe de genetische variatie (zowel in fenotype als genotype) in populaties in tijd en ruimte kan veranderen. leg je uit waardoor verschillende typen mutaties in het erfelijk materiaal kunnen ontstaan. Je legt uit wat effecten van mutaties kunnen zijn. beschrijf je hoe nieuwe combinaties van erfelijk materiaal ontstaan bij het vormen van voortplantingscellen. leg je uit hoe door de mens gewenste genencombinaties verkregen worden door genetische modificatie. gebruik je theorie over evolutiemechanismen om biologische verschijnselen op verschillende organisatieniveaus te verklaren. geef je verwantschap en afstamming van soorten weer in de vorm van een stamboom. beschrijf je hoe diversiteit van populaties en ecosystemen ontstaat als gevolg van natuurlijke selectie.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologie; Mutatie en recombinatie; Evolutie; Variatie in populaties; Soortvorming;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    14 uur en 0 minuten
    Trefwoorden
    afstamming, arrangeerbaar, biologie, ecosysteem, evolutie, genencombinaties, genetische motificatie, havo4/5, stercollectie, verwantschap

  • Downloaden

    Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

    Metadata

    LTI

    Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

    Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

    Arrangement

    Oefeningen en toetsen

    Evolutie

    IMSCC package

    Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

    QTI

    Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat alle informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen punten, etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.

    Versie 2.1 (NL)

    Versie 3.0 bèta

    Meer informatie voor ontwikkelaars

    Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.

  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van