DNA onderzoek is niet weg te denken uit de moderne biologie.
DNA onderzoek is ook regelmatig in het nieuws.
Bekijk de aflevering van DNA onbekend.
(Wil je weten wat de uitslag is van de DNA-test? Dat kun je hier lezen)
Er kunnen allerlei redenen zijn waarom mensen verwantschap willen laten onderzoeken.
Twijfels rond het vaderschap, adoptie en biologische ouders of bijvoorbeeld het hebben van een half broer of zus?
Maar hoe werkt zo’n test?
Dat leer je in deze module.
Wat ga ik leren?
Na deze module:
kun je de bouwstenen van DNA en RNA herkennen.
kun je uitleggen op welke wijze DNA en RNA zijn opgebouwd.
kun je de termen gen en mutatie uitleggen.
kun je uitleggen op welke manier het DNA de bouw van een eiwit bepaalt.
kun je uitleggen hoe een vaderschapstest werkt.
kun je een standpunt over DNA onderzoek met argumenten onderbouwen.
Cellen liggen opgeborgen in chromosomen. Chromosomen bestaan uit ingewikkelde moleculen. De belangrijkste daarvan is DNA. Daarover gaat deze stap.
Stap 2
In DNA kunnen mutaties ontstaan. Je beschrijf in deze stap wat mutaties zijn.
Stap 3
Je maakt een samenvatting over de eiwitsynthese.
Stap 4
Aan de hand van een schermafbeelding leg je uit wat je in deze module hebt geleerd.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je maakt samen met een klasgenoot een document met een stelling.
D-toets
Je maakt een d-toets om je kennis over deze module te testen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 6 SLU nodig.
Aan de slag
Stap 1: Bouw van DNA
Bouw van DNA
Stap 6 van de vorige module had als titel: Eiwitten maken het verschil.
Bijna alles wat in een cel gebeurt, wordt geregeld door eiwitten.
Cellen verschillen van elkaar in vorm en functie. Er zijn dus heel veel verschillende eiwitten nodig.
Je weet al dat de erfelijke overeenkomsten en verschillen tussen cellen opgeborgen liggen in de chromosomen.
Chromosomen bestaan uit ingewikkelde moleculen. De belangrijkste daarvan is DNA.
In de volgende video wordt DNA alvast een beetje uitgelegd.
De D verwijst naar een belangrijke bouwsteen van het DNA, namelijk Desoxyribose, een suikermolecuul.
In het Latijn heet de kern nucleus.
De N staat dan ook voor Nucleïne (= tot de kern behorend).
De A van DNA staat voor Acid, wat zuur betekent.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
DNA, chromosoom en gen
DNA is het belangrijkste bestanddeel van chromosomen.
Het is onderverdeeld in kleinere eenheden, de genen.
Je hebt het DNA in de opdrachten in stap 1 mogelijk niet helemaal correct gemaakt: jouw antwoord klopt niet met het juiste antwoord.... dan is er dus een mutatie ontstaan.
Maak een samenvatting van de eiwitsynthese op een manier die jij overzichtelijk vindt.
Ontrafel de code
Klassikaal.
Wanneer je begrijpt hoe transcriptie en translatie werken, kun je de volgende opdracht uitvoeren.
In deze opdracht ontrafel je de genetische code. Wie kan dat het snelst?
Met de gehele klas ga je de eiwitsynthese in de cel en de rol van de verschillende celorganellen daarbij verduidelijken. Na deze opdracht kun je uitleggen op welke manier de volgorde van aminozuren is vastgelegd en op welke manier deze code wordt vertaald bij de aanmaak van een eiwit.
Download het werkblad, maak tweetallen en volg de instructies van de docent.
Stap 4: Transcriptie
Maak een schermafdruk van www.bioplek.org en leg jezelf aan de hand van de figuur uit wat je in deze module hebt geleerd.
Gebruik de bijschriften onder de figuur.
Wie is mijn vader?
Je gaat beginnen aan de eindopdracht. Gebruik de kennis die je nu hebt om uit te leggen hoe een vaderschapstest werkt. Maak drietallen en verdeel de taken.
Een aantal moeilijke termen uit de teksten wordt hieronder uitgelegd:
Polymorf
Veelvorming. Sommige stukken DNA hebben geen functie (meer).
Het maakt daardoor niet uit hoe ze gebouwd zijn. Els er een mutatie optreedt, heeft dat geen gevolgen. Daardoor kunnen die stukken bij iedereen anders zijn.
Pater
Vader. Pater semper incertum est betekent dat het nooit helemaal zeker is wie de vader is.
PCR
Een techniek waarbij het DNA uit het monster (in het artikel wordt een monster een staal genoemd) gekopieerd wordt.
Daardoor is er genoeg om de verdere analyse te kunnen doen.
Capillaire elektroforese
Een techniek om DNA fragmenten van elkaar te scheiden.
Wissel de gevonden informatie in je groepje uit.
Beantwoord samen daarna de volgende vragen. Verwerk de vragen in een document.
Wat is een DNA profiel?
Waardoor is het DNA profiel voor ieder mens anders, terwijl ieder mens toch dezelfde genen heeft?
Het DNA profiel van mensen verschilt niet in genen voor bijvoorbeeld de aanmaak van het eiwit insuline. Verklaar dat.
Hoe verloopt een vaderschapstest?
Is in onderstaande voorbeelden de vader inderdaad de vader?
Formuleer samen een stelling over het aanbieden van thuistesten.
Onderbouw deze stelling met minstens één argument.
Schrijf de stelling en het argument op een A3 en hang het papier op in de klas.
Vergelijk de verschillende stellingen en argumenten.
Bepaal tenslotte jouw eigen standpunt. Noteer je standpunt in het document.
Lever jullie document in bij jullie docent. De docent let bij de beoordeling van het document op het volgende:
Zijn de vragen juist beantwoord?
Is de stelling duidelijk en bondig geformuleerd?
Is van jullie alle drie het standpunt over de stelling duidelijk?
Is het document netjes verzorgd?
D-toets
Toetsen
Deze module sluit je af met het maken van een d-toets.
De toets bestaat uit gesloten vragen.
De gesloten vragen worden nagekeken door de computer.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toetsen te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 6 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Heb je in die tijd alle video's helemaal kunnen bekijken?
Inhoud
Voor mensen die niet weten wat hun afkomst is, kan een DNA test heel interessant zijn. Wist je voor deze module van deze mogelijkheid? Ken je iemand die ook vragen heeft over zijn/haar achtergrond of misschien ben je dat wel zelf. Zou je zelf kiezen voor zo'n test?
Eindopdracht
Hoe verliep de samenwerking met je klasgenoten? Kon je de informatie die je klasgenoten uit hun artikel haalden goed gebruiken bij het beantwoorden van de vragen of was het nodig om de informatie ook nog zelf te lezen?
D-toets
Heb je de D-toets gemaakt? Ging het goed? Waren er onderdelen van de toets waar je nog niet voldoende kennis voor had? Hoe heb je dit opgelost?
Het arrangement Module: DNA bevat de code - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Cellen'. Het onderwerp van deze les is: DNA bevat de code.
Na deze module:
kun je de bouwstenen van DNA en RNA herkennen.
kun je uitleggen op welke wijze DNA en RNA zijn opgebouwd.
kun je de termen gen en mutatie uitleggen.
kun je uitleggen op welke manier het DNA de bouw van een eiwit bepaalt.
kun je uitleggen hoe een vaderschapstest werkt.
kun je een standpunt over DNA onderzoek met argumenten onderbouwen.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologische eenheid;
Biologie;
Bouw eiwitten;
Bouw van DNA en RNA;
DNA;
DNA als universele drager van genetische informatie;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Cellen'. Het onderwerp van deze les is: DNA bevat de code.
Na deze module:
kun je de bouwstenen van DNA en RNA herkennen.
kun je uitleggen op welke wijze DNA en RNA zijn opgebouwd.
kun je de termen gen en mutatie uitleggen.
kun je uitleggen op welke manier het DNA de bouw van een eiwit bepaalt.
kun je uitleggen hoe een vaderschapstest werkt.
kun je een standpunt over DNA onderzoek met argumenten onderbouwen.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Bouw van DNA
DNA
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
DNA onderzoek is niet weg te denken uit de moderne biologie.
Bouw van DNA
DNA, chromosoom en gen
Bestudeer:
Maak een schermafdruk van 
Wie is mijn vader?
Kan ik wat ik moet kunnen?
