Caster Sementya is een vrouwelijke atlete die de 800 meter loopt.
Sommige sportverslaggevers vragen zich af of ze wel een vrouw is.
Als ze toch een man blijkt te zijn te zijn, dan is meelopen bij de vrouwen immers oneerlijke concurrentie.
Al vanaf het midden van de vorige eeuw proberen sportorganisaties die concurrentievervalsing te voorkomen. Tot 1968 werden vrouwelijke atletes door een vrouwenarts onderzocht om hun geslacht vast te stellen.
Maar mensen zijn niet zo gemakkelijk in twee groepen, mannen en vrouwen,
te verdelen. Vanaf 1968 werd er daarom een nieuwe test ingevoerd. Het bekijken van de celkern in cellen moest bewijzen opleveren. Aan de binnenkant van de wang komen losse slijmvliescellen voor.
Met een plastic roerstaafje kun je die gemakkelijk verwijderen. Wat is er aan deze wangcellen te zien? Daarover gaat deze module.
Wat ga ik leren?
Na het afronden van deze module:
Kun je een schematische tekening maken van een cel en de functie van de verschillende organellen noemen.
Kun je verschillen tussen cellen van planten en dieren noemen.
Kun je uitleggen hoe celdifferentiatie tot stand komt.
Kun je enkele functies van eiwitten in cellen noemen.
Met behulp van een microscoop onderzoek je de cellen van wangslijmvlies.
Stap 2
De celkernen van mannen en vrouwen verschillen. Met behulp van kleurstof kan dit worden aangetoond. In deze stap leer je meer over Barr body.
Stap 3
Welke onderdelen heeft een dierlijk cel allemaal? Je maakt een schematische tekening van een plantaardige en een dierlijke cel en kunt de verschillende organellen benoemen.
Stap 4
en
Cellen moeten individueel allemaal overleven. Hoe ze dat doen leer je in deze stap.
Stap 5
Cellen specialiseren zich voor en bepaalde functie. Je combineert de informatie die je in deze stap leert met de informatie uit voorgaande stappen in een mindmap.
Stap 6
Eiwitten bepalen wat een cel kan. Hoe dat zit leer je in deze stap.
Afronding
Onderdeel
Kennisbank
Alle Kennisbankitems uit deze module.
Eindopdracht
Je vult de mindmap aan die je in stap 5 hebt gemaakt.
Voer het microscopisch onderzoek uit met behulp van het Werkblad Onderzoek van wangslijmvliescellen. Laat het werkblad aftekenen door de TOA of docent.
Stap 2: Barr bodies
Barr bodies en drumsticks
Elke cel heeft erfelijk materiaal in zich: de chromosomen.
De helft van de chromosomen is afkomstig van de vader, de andere helft van de moeder.
Bij de bevruchting komt het erfelijk materiaal van de eicel en de zaadcel bij elkaar.
Je kunt chromosomen met kleurstoffen zichtbaar maken.
Vooral wanneer de cel in deling is, kun je ze heel goed zien.
Bestudeer zo nodig de Kennisbank:
In 1949 ontdekte de Amerikaanse onderzoeker Murray Barr een verschil tussen de celkernen van mannen en van vrouwen. Barr kleurde de celkernen met een speciale kleurstof.
Download het werkblad Barr bodies en beantwoord de vragen.
Wijs om de beurt met je vinger een organel aan. Laat de ander de naam geven.
Klik daarna met de muis op het organel, controleer het antwoord en lees de informatie.
Maak een schematische tekening van een plantaardige en dierlijke cel zoals je die met schoolmicroscoop (vergroting tot 400x) kunt zien.
Wissel van tekening en kijk ze van elkaar na. Geef dan alle onderdelen een nummer.
Zet de nummers in een tabel en noteer achter elke nummer de functie van het onderdeel.
Beoordeel eerst zelf je schematische tekening volgens de punten hieronder:
De tekening:
is getekend met HB potlood met scherpe punt.
is getekend in strakke lijnen en zonder druk op het potlood.
bevat cellen die groot genoeg zijn (ongeveer 10 cm).
bevat celonderdelen die in de juiste verhouding zijn.
bevat enkele cellen in hun geheel en in verhouding.
bevat verwijslijnen die langs liniaal zijn getrokken.
is netjes en verzorgd.
Stap 4: Bouw en functie
De cellen in een lichaam zijn onderdeel van het geheel.
Samen maken ze groei en ontwikkeling mogelijk.
Samen zorgen ze ervoor dat het individu kan overleven, ook als de omstandigheden veranderen.
Maar elke cel moet ook zorgen dat hij zélf overleeft. Daarvoor moet hij:
voedsel opnemen en verteren;
afvalstoffen verwijderen;
stoffen en organellen maken voor vervanging en groei;
reageren op de omgeving;
energie vrijmaken voor al deze processen.
Een eencellig organisme kan al deze taken in die ene cel uitvoeren.
Bekijk de volgende twee video's.
In de eerste video van SchoolTV zie je een pantoffeldiertje die zijn eigen afvalstoffen opruimt.
In de tweede video zie je een amoebe die eet.
Beide eencellige organismen kunnen dus zelf overleven.
Lees nu de volgende twee kennisbanken.
Kennisbank Bouw en functie helemaal.
Kennisbank Stamcelonderzoek alleen de drie pagina's over stamcellen.
Lees deze informatie en vat samen hoe celspecialisatie tot stand komt.
Bespreek met een klasgenoot wat je nu kunt zeggen over de genen die Barr (stap 2) heeft bestudeerd?
Maak een mindmap van de specialisatie van cellen (aan de hand van wat je geleerd hebt in stap 4 en 5) en bewaar deze in je portfolio. In de eindopdracht werk je deze mindmap verder uit.
Kijk voor tips in de Gereedschapskist hieronder.
Woorden bij een onderwerp bedenken en met elkaar verbinden.
Stap 6: Eiwitten maken het verschil
Specialisatie berust dus op het aan- of uitzetten van genen.
Maar wat gebeurt er als een gen “aan” staat?
De cel krijgt dan opdracht een bepaald eiwit te maken.
En dat is belangrijk, want eiwitten bepalen wat een cel kan.
Werk in tweetallen.
Zoek ieder in Binas of Biodata de namen van vier eiwitten.
Wissel de rijtjes uit. Ieder zoekt nu de functies erbij.
Controleer daarna elkaars antwoorden en bewaar de informatie in een document.
Maak nu alleen een schematische tekening van een tripeptide bestaande uit de aminozuren Met, Gly en Pro.
Gebruik zo mogelijk je scheikunde boek, Binas of Biodata.
Beoordeel eerst zelf je schematische tekening volgens de punten hieronder.
De tekening:
is getekend met HB potlood met scherpe punt.
is getekend in strakke lijnen en zonder druk op het potlood.
bevat cellen die groot genoeg zijn (ongeveer 10 cm).
bevat celonderdelen die in de juiste verhouding zijn.
bevat enkele cellen in hun geheel en in verhouding.
bevat verwijslijnen die langs liniaal zijn getrokken.
is netjes en verzorgd.
Wissel nu uit met medeleerlingen en verbeter zo nodig je eigen werk. Laat het werk beoordelen door je docent en stop het resultaat in je portfolio.
Vul de mindmap van stap 5 verder aan met wat je in deze module geleerd hebt.
Wissel deze uit met een klasgenoot.
Maak zo nodig een verbeterde versie en lever deze in.
De beoordelingseisen vind je in de Gereedschapskist hieronder.
Woorden bij een onderwerp bedenken en met elkaar verbinden.
D-toetsen
Deze module sluit je af met het maken van twee d-toetsen.
De toetsen bestaan uit gesloten en open vragen.
De gesloten vragen worden nagekeken door de computer.
De open vragen moet je zelf scoren.
Als je alle vragen beantwoord hebt, zie je je score.
Je krijgt van de vragen die je fout hebt, het goede antwoord te zien.
Klik op knoppen om de toetsen te starten.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Lees de leerdoelen van deze module nog eens door. Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Ben je ongeveer 8 SLU met deze opdracht bezig geweest.
Heb je in die tijd alle stappen helemaal kunnen doorlopen? Welke stap kostte de meeste tijd? Kun je dat verklaren?
Inhoud
De inhoud van deze module bevat veel termen en veel informatie. Heb je het idee dat je alle verschillende onderdelen van een cel op de juiste manier kunt benoemen en uitleggen?
Eindopdracht
Is het gelukt om de inhoud van deze module samen te vatten in een mindmap? Heb je de mindmap in je portfolio bewaard? Wat denk je dat de meerwaarde is van deze mindmap in je portfolio?
D-toets
Heb je de D-toetsen gedaan? Ging het goed? Welk onderdeel van deze module moet je nog meer aandacht aan besteden?
Het arrangement Module: Wat vertelt een Barr body - h45 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Cellen'. Het onderwerp van deze les is: Wat vertelt een Barr body.
Na het afronden van deze module:
Kun je een schematische tekening maken van een cel en de functie van de verschillende organellen noemen.
Kun je verschillen tussen cellen van planten en dieren noemen.
Kun je uitleggen hoe celdifferentiatie tot stand komt.
Kun je enkele functies van eiwitten in cellen noemen.
Kun je de structuur van eiwitten toelichten.
Leerniveau
HAVO 4;
HAVO 5;
Leerinhoud en doelen
Biologische eenheid;
Biologie;
Cel;
Bouw en functie van cellen en celonderdelen;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit is thema ’Cellen'. Het onderwerp van deze les is: Wat vertelt een Barr body.
Na het afronden van deze module:
Kun je een schematische tekening maken van een cel en de functie van de verschillende organellen noemen.
Kun je verschillen tussen cellen van planten en dieren noemen.
Kun je uitleggen hoe celdifferentiatie tot stand komt.
Kun je enkele functies van eiwitten in cellen noemen.
Kun je de structuur van eiwitten toelichten.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Bouw van cellen
Vorm en functie van cellen
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Oneerlijke concurrentie in de sportwereld: seksetest voor atletes.
Onderzoek van wangslijmvliescellen
Practicum: Microscopisch onderzoek
Barr bodies en drumsticks
Alle onderdelen van een dierlijke cel
De cellen in een lichaam zijn onderdeel van het geheel.
Hoe ontstaat specialisatie?
Specialisatie berust dus op het aan- of uitzetten van genen.
Kan ik wat ik moet kunnen?
