Thema: Cellen - h45

Thema: Cellen - h45

Thema Cellen

Intro

Onderzoek van cellen

Heb je wel eens griep gehad? Of de ziekte van Pfeiffer? Of een koortslip?

Misschien is er van jou ook wel eens bloed of urine onderzocht om een diagnose te stellen.
Met moderne technieken kunnen we levende cellen en virussen nauwkeurig in beeld brengen en onderzoeken.
We kunnen bijvoorbeeld kijken wat er in de cel met het virus gebeurt.
Door dat onderzoek is de genezing van veel ziekten een flinke stap dichterbij gekomen. Meer informatie hoor je in de volgende video:



In de video zie je enkele van de vele voorbeelden van celonderzoek.
In dit thema bekijken we nog enkele voorbeelden van onderzoek aan cellen.
Aan de hand daarvan leer je hoe cellen opgebouwd zijn en hoe ze erin slagen zichzelf in stand te houden.
Tenslotte bestudeer je de bouw van micro-organismen: bacteriën en virussen.

Wat kan ik straks?

Aan het eind van dit thema:

  • beschrijf je de kenmerken van bacteriën en virussen.
  • benoem je delen waaruit een cel is opgebouwd en delen waardoor een cel kan zijn omgeven.
  • wijs je de delen van een cel of de omgeving van de cel aan in afbeeldingen of in modellen.
  • benoem je de functies van de delen van de cel.
  • beschrijf je een aantal verschillende typen cellen.
  • beschrijf je hoe cellen met hetzelfde DNA toch kunnen verschillen in vorm en functie.
  • beschrijf je dat celdifferentiatie tot stand komt doordat alleen bepaalde genen tot expressie komen.
  • leg je uit dat bepaalde stoffen door passief transport en andere door actief transport membranen kunnen passeren.
  • beschrijf je de relatie tussen de osmotische waarde binnen en buiten een cel en de invloed daarvan op de stevigheid van de cel en het organisme.

Deelconcepten:
Kern, vacuole, cytoplasma, grondplasma, cytoskelet, chloroplast, chlorofyl, chromosoom, celwand, celmembraan, celplasma, mitochondrie, (ruw) endoplasmatisch reticulum, golgi-systeem, plastiden, lysosoom, ribosoom, bladgroenkorrel, bladgroen, genoom, stamcel, celtype, gen, DNA, RNA, eiwit, fenotype, genetische code, startcodon, stopcodon, niet-coderend, mutatie, genoommutatie, prokaryoot, eukaryoot, virus, bacterie, plasmide.

Wat kan ik al?

Wat weet je al over Cellen?
Lees de volgende Kennisbanken uit de onderbouw als opfrisser voor dit thema.

Bouw van een cel - onderbouw

Cellen van bacteriën - onderbouw

Cellen van schimmels - onderbouw

Cellen en weefsels - onderbouw

 

Maak de oefening om je kennis te testen.

Wat ga ik doen?

Het thema Cellen bestaat uit de volgende onderdelen.
In de tabel staat per activiteit hoeveel SLU je ongeveer nodig hebt.

Activiteit Aantal SLU
Inleiding  
Wat kan ik straks? 0,5
Wat kan ik al? 2
Wat ga ik doen? 0,5
Modules  
Module: Microscopisch onderzoek 8
Module: Wat vertelt een Barr body 8
Module: DNA bevat de code 6
Module: Micro-organismen 6
Module: Transportfunctie celmembraan 7
Afsluiting  
Samenvattend 1
Examenvragen 1
Extra opdracht 1
Terugkijken 0,5
Totaal: 41 à 42 uur

Modules

Bij dit thema's horen de volgende modules.
Maak hieronder je keuze.

Module 1

Microscopisch onderzoek
Module 2

Wat vertelt een Barr body?
Module 3

DNA bevat de code
Module 4

Micro-organismen
Module 5

Transportfunctie celmembraan

Afsluiting

Samenvattend

Kennisbanken
Hieronder de Kennisbanken bij dit thema.

Algemene bouw

Celorganellen en kern

Plastiden in planten

Celorganellen en kern

Vorm en functie van cellen

Eiwitten

Functie van eiwitten in een cel

Stamcelonderzoek

Algemene bouw van nucleïnezuren

Van DNA tot eiwit

Bacteriën

Virussen

Cellen van bacteriën - onderbouw

Celmembraan

Verschillen tussen plantaardige en dierlijke cellen

Diffusie

Actief en passief transport

 

 

Examenopgaven

Je hebt in de modules veel theorie bestudeerd en veel vragen beantwoord en opdrachten gemaakt.
Als het goed is, ben je nu klaar voor het beantwoorden van een aantal examenvragen over dit onderwerp. Lees eerst de tips.

Tips

 

HAVO 2019-TV1

HAVO 2019-TV1 Vraag 39
HAVO 2019-TV1 Vraag 40

HAVO 2019-TV2

HAVO 2019-TV2 Vraag 9
HAVO 2019-TV2 Vraag 20

HAVO 2021-TV1

HAVO 2021-TV1 Vraag 10
HAVO 2021-TV1 Vraag 24
HAVO 2021-TV1 Vraag 26

 

Meer oefenen?
Ga naar ExamenKracht en oefen ook met de nieuwste examens.
Van de examenvragen kan de voortgang worden bijgehouden op ExamenKracht.
Vraag verdere instructies aan je docent.

Extra opdracht

Modellen maken

Cellen zijn ruimtelijke vormen (3D). In leerboeken zie je meestal tekeningen (2D) van doorsneden van cellen of van de organellen die er in zitten.
Bouw een model van een plantaardige of een dierlijke cel.
Bedenk zelf hoe je de verschillende organellen wilt aangeven.
Kies zelf de materialen die je gebruikt.
Overleg met je docent of het model ook resultaten van elektronen- microscopisch onderzoek moet laten zien.
Overleg met de klas en de docent aan welke eisen ‘de cel’ moet voldoen.
Geef de verschillende onderdelen duidelijk aan.
Bewaar je model omdat het nog wel weer van pas zal komen.

Ga er even van uit dat het een eencellige is.
Zijn alle noodzakelijke structuren aanwezig?
Stel dat deze eencellige voorkomt in de Waddenzee.
Heb je alles ingebouwd om het organisme daar te laten overleven?

Terugkijken

Intro

  • Lees de intro van dit thema nog eens door.
    Vind je het een goede intro om het thema mee te beginnen?
    Past de video goed bij het thema? Waarom wel of waarom niet?

Kan ik wat ik moet kunnen?

  • Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
    Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

  • Tijd
    Bij de activiteiten stond een totale studiebelasting van 41 à 42 SLU.
    Ben je meer of minder tijd met het thema bezig geweest?
    Met welke module ben je het langst bezig geweest? En met welke het kortst?
  • Herhaling
    Heb je voor je aan de modules begon de toets bij 'Wat kan al?' gemaakt?
    Wist je het meeste nog?
  • Inhoud
    Het thema bestaat uit vijf modules. Welke module vond je het leukst om te doen?
    En welke vond je het minst leuk? Schrijf op waarom je deze module niet zo leuk vond. Noteer ook van welke module je het meest geleerd hebt.
  • Examenvragen
    Je hebt de examenvragen gemaakt.
    Ging het goed? Had je de theorie uit de modules nodig om de vragen te kunnen maken?
    Waren er examenvragen waarvoor je de theorie nog eens door moest lezen? Zo ja, kon je de vraag daarna wel juist beantwoorden?

  • Het arrangement Thema: Cellen - h45 is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

    Auteur
    VO-content
    Laatst gewijzigd
    2022-03-15 14:05:49
    Licentie

    Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:

    • het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
    • het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
    • voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

    Meer informatie over de CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie.

    Dit thema Cellen is ontwikkeld door medewerkers van StudioVO. Bij het ontwikkelen van het materiaal is gebruik gemaakt van of wordt verwezen naar materiaal van de volgende websites:

    www.schooltv.nl www.youtube.com www.bioplek.org www.wikipedia.org


    Fair Use
    In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use

    Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content .

    Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

    Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

    Toelichting
    Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo leerjaar 4/5. Dit thema heet cellen en behandelt de volgende onderwerpen: Microscopisch onderzoek, Wat vertelt een Barr body? DNA bevat de code, Micro-organismen, Transportfunctie celmembraan Aan het eind van dit thema: beschrijf je de kenmerken van bacteriën en virussen. benoem je delen waaruit een cel is opgebouwd en delen waardoor een cel kan zijn omgeven. wijs je de delen van een cel of de omgeving van de cel aan in afbeeldingen of in modellen. benoem je de functies van de delen van de cel. beschrijf je een aantal verschillende typen cellen. beschrijf je hoe cellen met hetzelfde DNA toch kunnen verschillen in vorm en functie. beschrijf je dat celdifferentiatie tot stand komt doordat alleen bepaalde genen tot expressie komen. leg je uit dat bepaalde stoffen door passief transport en andere door actief transport membranen kunnen passeren. beschrijf je de relatie tussen de osmotische waarde binnen en buiten een cel en de invloed daarvan op de stevigheid van de cel en het organisme.
    Leerniveau
    HAVO 4; HAVO 5;
    Leerinhoud en doelen
    Biologische eenheid; Biologie; Actief en passief transport; Instandhouding; Osmose in relatie tot stevigheid; Bouw eiwitten; Celstofwisseling; Bouw van DNA en RNA; DNA; Cel; Gebruik van micro-organismen; DNA als universele drager van genetische informatie; Bouw en functie van cellen en celonderdelen;
    Eindgebruiker
    leerling/student
    Moeilijkheidsgraad
    gemiddeld
    Studiebelasting
    28 uur en 0 minuten
    Trefwoorden
    arrangeerbaar, bacterie, chromosoom, codon, cytoplasme, leerlijn, prokaryoot, reangeerbare leerlijn, rearrangeerbare, vacuole
  • Gebruik
    Weergave
  • Wikiwijs is een dienst van