Introductie
Duurzame school, duurzaam ondernemen, duurzaam reizen, enzovoort.
Wat betekent duurzaamheid eigenlijk? Duurzaam betekent letterlijk dat iets lang kan blijven bestaan.
En tegenwoordig wordt er vooral mee bedoeld dat de aarde lang kan blijven bestaan. Iets is duurzaam als het nu en in de toekomst geen schade toebrengt aan de aarde, het milieu of aan andere mensen.
Waarom dat nodig is? Kijk maar eens naar het volgende filmpje. Bespreek daarna met een klasgenoot waarom jullie denken dat het nodig is om meer aandacht te hebben voor duurzaamheid.
In dit thema zie je meer over hoe de mens omgaat met zijn leefomgeving.
Leefomgeving noem je ook wel ‘milieu’.
Mensen beïnvloeden het milieu op verschillende manieren en soms zo sterk dat het niet meer duurzaam is.
Wat kan ik straks?
In de tabel vind je de leerdoelen van dit thema.
Aan het einde van dit thema kun je:
Opdracht:
voorbeelden van fossiele brandstoffen noemen en uitleggen waarom er grenzen zitten aan het verbruik van deze fossiele brandstoffen.
Afhankelijk van de natuur
uitleggen dat we voor ons energieverbruik afhankelijk zijn van de natuur en daarbij enkele grondstoffen noemen.
Afhankelijk van de natuur
de voor- en nadelen van bestrijding noemen.
Landbouw en milieu
vormen van klassieke biotechnologie opnoemen.
Landbouw en milieu
de werking van moderne biotechnologie uitleggen.
Landbouw en milieu
een aantal milieuvraagstukken noemen waar de wereld mee te maken krijgt als gevolg van de groei van de bevolking.
Bevolkingsgroei
aangeven wat wordt bedoeld met ecologische voetafdruk en wat hier van invloed op is.
Voetafdruk
uitleggen wat het broeikaseffect is.
Broeikaseffect
beschrijven wat wordt bedoeld met het begrip duurzaamheid.
Duurzaamheid
de begrippen duurzame energiebronnen en duurzame hulpbronnen beschrijven.
Duurzaamheid
Wat ga ik doen?
In dit thema ga je aan de gang met zes opdrachten, de afsluiting en een diagnostische toets.
In de tabel staat per opdracht hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.
Activiteit
Tijd
Eindproduct
Inleiding
0,5 lesuur
Opdracht: Afhankelijk van de natuur
1 à 2 lesuren
Maken van de toets.
Opdracht: Landbouw en milieu
2 lesuren
Maken van de toets of het ontwikkelen van toetsvragen.
Opdracht: Bevolkingsgroei
2 lesuren
Collage of mindmap maken.
Opdracht: Voetafdruk
1 à 2 lesuren
Presentatie over voetafdruk en gedrag.
Opdracht: Broeikaseffect
2 lesuren
Onderzoeksverslag practicum broeikaseffect.
Opdracht: Duurzaamheid
2 lesuren
Poster maken of column schrijven.
Afsluiting
Extra opdracht
2 lesuren
Plan voor duurzame school maken of Opdracht over Felix Finkbeiner maken.
Diagnostische toets
1 uur
Examenopgaven
1 lesuur
Totaal
ongeveer 17 lesuren
De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van de afsluiting.
Opdrachten
Hieronder vind je de zes opdrachten die horen bij dit thema.
Maak je keuze.
Afsluiting
Je rondt dit thema af door met de gehele klas een plan voor een meer duurzame school te maken.
Dit plan kun je aan de schoolleiding of gemeente voorleggen.
In het plan staan de verzamelde ideeën om het water- en energieverbruik te verminderen, duurzamer te eten en te drinken en minder afval te produceren.
Groepsgrootte
Je werkt in drie- of viertallen een idee uit om de school duurzamer te maken.
Tijd
Voor het maken van het eindproduct heb je twee lesuren nodig.
Informatie verzamelen
Verdeel de onderwerpen in de klas.
Maak groepjes rond onderwerpen als:
afval
energieverbruik
waterverbruik
eten en drinken
....
Ieder groepje gaat op zoek naar informatie en verzamelt ideeën over het onderwerp voor in het plan voor een duurzame school.
Samen één plan maken
Verzamel de ideeën en verwerk de ideeën in één plan.
Zorg dat het plan er goed uitziet.
Presenteer het plan
Overleg met je docent aan wie jullie het plan presenteren.
Dat kan aan de schoolleiding zijn, maar misschien ook aan iemand van de gemeente.
Beoordeling
Gebruik bij de beoordeling de volgende vragen:
Is in mijn groep goed samengewerkt?
Is mijn groep met goede voorstellen gekomen om een duurzamere school te krijgen?
Is dit op een originele manier gepresenteerd aan de rest van de klas?
Jezelf op een goede manier presenteren is een belangrijke vaardigheid in deze maatschappij. Je laat zien waar je mee bezig bent geweest, waar je je in hebt verdiept en welke kennis je hebt opgedaan. Powerpoint of Prezi zijn programma's die jou kunnen helpen om informatie te presenteren.
Een Pecha Kucha is een presentatie die bestaat uit 20 slides. Voor iedere slide heb je 20 seconden de tijd om te presenteren, dus je verhaal duurt in totaal 6 minuten en 40 seconden.
Eindopdracht B: Felix Finkbeiner
In het boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen van wie de rechten zijn geschonden. Ze hebben daardoor de aandacht gevestigd op een probleem in onze maatschappij.
Een van deze verhalen gaat over Felix Finkbeiner.
Felix Finkbeiner (1997) uit Duitsland maakte zich op zijn negende grote zorgen over het voortbestaan van de aarde. De oplossing zag hij in het planten van bomen, véél bomen.
Met zijn organisatie Plant-for-the-Planet is het hem gelukt vele miljoenen bomen te planten om onder meer klimaatverandering tegen te gaan.
Download en lees nu het verhaal uit het boek
'Kinderen die de wereld hebben veranderd': Felix Finkbeiner
Kinderrechten
Mensenrechten zijn in diverse wetten en verdragen vastgelegd.
Ze gelden in Nederland en in de rest van de wereld - voor iedereen en voor altijd.
Dankzij deze rechten kunnen mensen een volwaardig bestaan opbouwen.
Omdat kinderen speciale behoeften hebben, bestaan er ook kinderrechten.
Helaas wordt er niet overal even netjes met deze rechten omgegaan.
Ga naar de website klikplaat mensenrechten en bekijk welke mensenrechten er zijn.
Klik op de verschillende afbeeldingen en lees de informatie.
Het verhaal van Felix Finkbeiner gaat over klimaatverandering.
Bij dit verhaal spelen de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van vereniging een rol.
Maar er is geen recht op een schoon milieu.
Waarom eigenlijk niet?
Zou het er moeten zijn?
Hoe kan dat recht dan gehandhaafd worden?
Bespreek deze vragen met een of enkele klasgenoten.
Schoon milieu als mensenrecht
Opkomen voor een schoon milieu dat is toch iets dat eigenlijk iedereen zou moeten doen, vind je ook niet? Maar daar denken sommige mensen toch anders over.
Gemiddeld worden er iedere week twee mensen vermoord in verband met milieuactivisme.
Lees het verhaal van Sara maar eens.
Milieuactivisme is levensgevaarlijk
Sara, een jonge vrouw in Kameroen, werkt voor een relatief goed salaris voor een chemisch bedrijf.
Net als de rest van de medewerkers woont ze vlakbij de fabriek.
Op een dag moet ze met spoed naar het ziekenhuis met haar zoontje. Acute vergiftiging via vervuild drinkwater, blijkt al snel.
Haar geval staat niet alleen. In de woonwijk blijken meer gevallen van vergiftiging. Het bedrijf blijkt verantwoordelijk.
Sara besluit te stoppen bij het bedrijf en doet aangifte.
Al snel begint een serie van intimidatie-acties door de politie. Ze wordt regelmatig opgepakt en tijdens de verhoren wordt ze beschuldigd als terrorist die de ontwikkeling van Kameroen wil tegengaan.
Als ze op een dag vroeg in de avond thuiskomt wordt ze opgewacht en met de dood bedreigd. Sara wordt gedwongen op de grond te gaan liggen en wacht op een nekschot. Op het laatste moment wordt ze gered door de koplampen van een auto, die op haar schijnen. De bedreigers gaan er vandoor.
Sara gaat door. Ze organiseert een mars met buurtgenoten, maar wordt op de dag van de mars met een aantal anderen opgepakt. Gelukkig gaat de mars door, laat de pers zich niet door de politie tegenhouden en verschijnen er kritische stukken in diverse media.
Bedrijven die veelal uit zijn op korte-termijn winst en geen of weinig oog hebben voor lokale gemeenschappen,
het milieu en de belangen van toekomstige generaties, hebben een grote negatieve invloed op het milieu en de mensenrechten, vooral in landen in Azië, Afrika en Latijns Amerika.
Waarom zijn er vooral in landen in Azië, Afrika en Latijns Amerika bedrijven met negatieve invloed op het milieu en de mensenrechten?
Bespreek deze vraag met een of enkele klasgenoten.
Eindproduct
Als eindproduct schrijf je een brief aan een klasgenoot over Felix Finkbeiner of één van de andere kinderen die worden genoemd op de laatste bladzijdes van het boek.
Kies je één van de andere kinderen, ga dan eerst op zoek naar informatie over dat kind.
In de brief aan de klasgenoot maak je duidelijk:
wie Felix Finkbeiner was (of een ander kind).
welke kinderrechten een rol spelen in het verhaal van Felix Finkbeiner (of een andere kind).
waarom het terecht is dat er een verhaal over Felix Finkbeiner (of een ander kind) in het boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd' staat.
wat jij vindt van het verhaal van Felix Finkbeiner (of een ander kind).
Voor het maken van de brief kun je gebruik maken van de tips in de Gereedschapskist.
Laat je brief ook echt lezen aan je klasgenoot en lees zelf ook een brief van een klasgenoot.
Luister goed naar de feedback die je krijgt en geef zelf ook feedback.
Pas waar nodig je brief aan.
Beoordeling
Bij het beoordelen van je brief let je docent op het volgende:
het taalgebruik in de brief past bij de doelgroep.
uit de brief wordt duidelijk wie het kind was/is.
uit de brief wordt duidelijk over welke kinderrechten het gaat.
uit de brief wordt duidelijk waarom nou juist dit kind speciaal is (en in het boek staat).
in de brief staat wat de schrijver vindt van de acties van het kind.
Een brief is een goede manier om aan iemand te laten weten wat je van een bepaald
onderwerp vindt of iemand te vragen om in actie te komen rond een bepaald onderwerp.
Diagnostische toets
Je sluit het thema Mens en milieu af met het maken van een diagnostische toets.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Bij het thema 'Mens en milieu' heb je de mogelijkheid om dertien examenopgaven uit het vmbo GT examen van 2012 te maken. In de examenopgaven komen ook enkele onderwerpen terug die je in eerdere thema's gehad hebt.
Lees de intro van dit thema nog eens door. Vind je dat de video goed aansluit bij dit thema?
Waarom wel of waarom niet?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van dit thema nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 18 uur met dit thema bezig zou zijn.
Klopt dat met het aantal lessen dat je over dit thema hebt gehad?
Inhoud
Welke lesstof in dit thema was nieuw voor je en welke lesstof wist je al?
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Vond je het leuk om met de hele klas iets te doen?
Ging het zoeken van informatie goed? Ging het selecteren van de informatie gemakkelijk?
Hoe ging het maken van de beschrijvingen? Wat hebben jullie ervan geleerd?
Examenopgaven
Heb je de examenopgaven gemaakt? Ging het goed?
Hieronder vind je verschillende video's die door leerlingen voor leerlingen zijn gemaakt en die goed passen bij dit thema.
Bekijk de video's. Kun je de video's goed volgen?
Bespreek de inhoud van de video's met een klasgenoot.
Het arrangement Thema Mens en milieu hv12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Het thema 'Mens en milieu' is ontwikkeld door auteurs en medewerkers van StudioVO.
Fair Use
In de Stercollecties van StudioVO wordt gebruik gemaakt van beeld- en filmmateriaal dat beschikbaar is op internet. Bij het gebruik zijn we uitgegaan van fair use. Meer informatie: Fair use
Mocht u vragen/opmerkingen hebben, neem dan contact op via de helpdesk VO-content.
Aanvullende informatie over dit lesmateriaal
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo/vwo leerjaar 2. Dit thema heet mens en milieu en behandelt 6 onderwerpen.
Het eerste onderwerp is afhankelijk van de natuur. Je kunt voorbeelden van fossiele brandstoffen noemen en uitleggen waarom er grenzen zitten aan het verbruik van deze fossiele brandstoffen en uitleggen dat we voor ons energieverbruik afhankelijk zijn van de natuur en daarbij enkele grondstoffen noemen.
Het tweede onderwerp is landbouw en milieu. Je kunt de voor- en nadelen van bestrijding noemen, vormen van klassieke biotechnologie opnoemen en de werking van moderne biotechnologie uitleggen.
Het derde onderwerp is bevolkingsgroei. Je kunt een aantal milieuvraagstukken noemen waar de wereld mee te maken krijgt als gevolg van de groei van de bevolking.
Het vierde onderwerp is voetafdruk. Je kunt aangeven wat wordt bedoeld met ecologische voetafdruk en wat hier van invloed op is.
Het vijfde onderwerp is broeikaseffect. Je leert uitleggen wat het broeikaseffect is.
Het zesde onderwerp is duurzaamheid. Je leert beschrijven wat wordt bedoeld met het begrip duurzaamheid en de begrippen duurzame energiebronnen en duurzame hulpbronnen beschrijven.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Natuurlijke hulpbronnen en bronnen van energie;
Bevolkingskenmerken;
Dynamisch evenwicht;
Biologie;
Broeikaseffect;
Werking van het broeikaseffect en gevolgen voor de mens op mondiaal niveau;
Milieugebruiksruimte als maatstaf voor duurzaamheid;
Aardrijkskunde;
Ecologische voetafdruk/draagkracht en natuur;
Duurzame ontwikkeling;
Groei van de wereldbevolking;
Natuurlijke hulpbronnen nu en toekomst;
Bevolking en ruimte;
Duurzaamheid;
Ecosysteem;
Dit thema valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor biologie voor havo/vwo leerjaar 2. Dit thema heet mens en milieu en behandelt 6 onderwerpen.
Het eerste onderwerp is afhankelijk van de natuur. Je kunt voorbeelden van fossiele brandstoffen noemen en uitleggen waarom er grenzen zitten aan het verbruik van deze fossiele brandstoffen en uitleggen dat we voor ons energieverbruik afhankelijk zijn van de natuur en daarbij enkele grondstoffen noemen.
Het tweede onderwerp is landbouw en milieu. Je kunt de voor- en nadelen van bestrijding noemen, vormen van klassieke biotechnologie opnoemen en de werking van moderne biotechnologie uitleggen.
Het derde onderwerp is bevolkingsgroei. Je kunt een aantal milieuvraagstukken noemen waar de wereld mee te maken krijgt als gevolg van de groei van de bevolking.
Het vierde onderwerp is voetafdruk. Je kunt aangeven wat wordt bedoeld met ecologische voetafdruk en wat hier van invloed op is.
Het vijfde onderwerp is broeikaseffect. Je leert uitleggen wat het broeikaseffect is.
Het zesde onderwerp is duurzaamheid. Je leert beschrijven wat wordt bedoeld met het begrip duurzaamheid en de begrippen duurzame energiebronnen en duurzame hulpbronnen beschrijven.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Mens en milieu
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Introductie 
In de tabel vind je de leerdoelen van dit thema. 
In dit thema ga je aan de gang met zes opdrachten, de afsluiting en een diagnostische toets.
Hieronder vind je de zes opdrachten die horen bij dit thema.
De theorie van dit thema vind je in de volgende onderdelen van de Kennisbank biologie:
Afsluiting
In het boek 'Kinderen die de wereld hebben veranderd' staan verhalen over kinderen van wie de rechten zijn geschonden. Ze hebben daardoor de aandacht gevestigd op een probleem in onze maatschappij.
Maar er is geen recht op een schoon milieu.
Eindproduct
