Je reageert op prikkels van buiten (uitwendige prikkels) en prikkels van binnen (inwendige prikkels).
Prikkels van buiten zijn bijvoorbeeld licht, geluid en temperatuur.
Zenuwcellen zorgen ervoor dat de boodschap aankomt in de hersenen.
De hersenen verwerken de boodschap en zorgen dat er een bijpassende reactie komt.
Hormonen zijn stoffen die inwendige prikkels doorgeven.
Op allerlei plaatsen in het lichaam worden hormonen aangemaakt.
Het bloed zorgt ervoor dat de hormonen door het lichaam worden vervoerd.
Hormonen regelen onder andere je groei, ontwikkeling en stofwisseling.
Bekijk het volgende video op de site van Schooltv over hormonen.
Welke hormonen spelen een rol bij verliefdheid?
In de puberteit verandert je lichaam. Je begint sneller te groeien, dit noemen we de groeispurt.
Jongens krijgen een zwaardere stem. Meisjes krijgen borsten. Je krijgt schaamhaar en okselhaar.
En ook de voortplantingsorganen beginnen te werken. Hormonen spelen hier een belangrijke rol.
Stap 3: Suikerziekte-Diabetes
Je hebt vast wel eens gehoord van suikerziekte.
Misschien ken je wel iemand met suikerziekte in je omgeving.
Maar wat is suikerziekte nu precies?
Het heeft in ieder geval iets met hormonen te maken.
Bekijk het volgende filmpje. Formuleer tijdens het kijken voor jezelf een omschrijving van het begrip Diabetes.
Stap 4: Vechten of vluchten
Een van de hormonen die je lichaam maakt is adrenaline.
De tekst in de oefening gaat over dit hormoon.
Bekijk het volgende filmpje. Let goed op. De vragen na de video gaan over de video.
Hormoon
Stof die organen of speciale hormoonklieren afgeven aan het bloed om lichaamspocessen te reguleren.
Hormoonklier
Orgaan dat hormonen aan het bloed afgeeft. Bijvoorbeeld: hypofyse, alvleesklier.
Hormoonstelsel
Orgaanstelsel bestaande uit organen en klieren die hormonen maken en afgeven. Hormonen worden vervoerd via het bloed en regelen allerlei lichaamsprocessen, zoals ademhaling, bloeddruk, hartslag, spijsvertering, slapen en voortplanting. Betrokken organen zijn o.a. de hypofyse en schildklier.
Negatieve terugkoppeling
Het principe dat het effect de oorzaak remt.
Regelkring
Manier waarop organen elkaar via het zenuwstelsel of hormonen elkaar beïnvloeden.
Adrenaline
Hormoon dat wordt aangemaakt in de bijnieren en een rol speelt bij vecht- en vluchtreacties. Glycogeen wordt versneld afgebroken waardoor er een glucose-boost ontstaat.
Bijnieren
Hormoonklier bij de nieren. Maakt o.a. het hormoon adrenaline dat een rol speelt bij vecht- en vluchtreacties.
Insuline
Hormoon dat de eilandjes van Langerhans aanmaken in de alvleesklier en het glucosegehalte in het bloed verlaagt.
Glucagon
Hormoon dat de eilandjes van Langerhans aanmaken in de alvleesklier en het glucosegehalte in het bloed verhoogt (door glycogeen (voorraad) af te breken).
Oestrogeen
Vrouwelijk geslachtshormoon dat wordt aangemaakt in de eierstokken. Het zorgt o.a. voor bredere heupen en borstgroei in de puberteit en speelt een rol bij de menstruatiecyclus. Ook mannen hebben wat oestrogeen.
Progesteron
Hormoon dat wordt aangemaakt in de eierstokken. Onder invloed van progesteron wordt o.a. het baarmoederslijmvlies voorbereid op de innesteling van een bevruchte eicel. Als er geen zwangerschap optreedt, daalt de productie van progesteron en treedt menstruatie op.
Testosteron
Mannelijk geslachtshormoon dat wordt aangemaakt in de teelballen; zorgt voor o.a. mannelijke beharing, ontwikkeling spieren, speelt een rol bij geslachtsdrift (libido). Ook vrouwen hebben testosteron (aangemaakt in de eierstokken en de bijnieren).
Stofwisseling
Een lichamelijk proces bij alle levende organismen, waarbij verschillende processen voedingsstoffen omzetten in energie.
Lever
Orgaan dat o.a. bij de spijsvertering, bloedvorming en uitscheiding is betrokken. De lever maakt gal aan.
De eilandjes van Langerhans
Groepje cellen in de alvleesklier dat de hormonen insuline en glucagon aanmaakt. Deze hormonen houden samen het glucosegehalte in het bloed constant.
Regulerendestoffen
Ook wel regelstoffen; stoffen zoals hormonen, die een regulerende rol spelen bij belangrijke lichaamsprocessen. Bijvoorbeeld: geslachtshormonen bij de voortplanting.
Eindopdracht A: Toets
Als je kiest voor eindopdracht A maak je een toets over hormonen.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Wel eens van doping gehoord? In het nieuws hoor je regelmatig over doping in de sport.
De prestatie van sporters wordt door doping verbeterd.
Er zijn verschillende vormen van doping, zoals bloeddoping (toevoegen van rode bloedcellen) en het gebruik van hormonen.
Anabole steroïde is een chemische stof dat lijkt op het lichaamseigen mannelijk geslachtshormoon testosteron. Anabole steroïden zorgen voor sterkere spieren. Epo is een hormoon dat in de nieren wordt aangemaakt.
Het bevordert de vorming van rode bloedcellen en daardoor de zuurstofopname.
Zoek op internet informatie op over anabole steroïde of over epo.
Schrijf met de informatie die je vindt een kort artikel (ongeveer 200 woorden) over deze vorm van doping.
Vertel in het artikel iets over:
De werking van anabole steroïde of epo.
Het gevaar van het gebruik van anabole steroïde of epo.
Geef in je artikel ook een voorbeeld van een sporter die betrapt is op het gebruik van deze vorm van doping.
Kleed je artikel aan met afbeeldingen.
Een artikel is een goede manier om informatie te presenteren of een gebeurtenis te beschrijven.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Herken jij de hormonen uit de video al in je eigen lijf?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht?
Had je al eens eerder over doping gehoord? Had je wat aan deze informatie bij het schrijven van het artikel?
Extra: Groeihormonen
Om kippen sneller te laten groeien krijgen ze soms extra groeihormonen toegediend.
Dat het niet altijd helemaal ongevaarlijk is, lees je in de tekst van de volgende oefening.
De onderstaande antwoorden moet je zelf nakijken; vergelijk jouw antwoorden met de goede
antwoorden, en geef aan in welke mate jouw antwoorden correct zijn.
Het arrangement Extra: Hormonen op hol hv12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Zintuigen'. Het onderwerp van deze les is: hormonen op hol.
Je leert het begrip hormoon beschrijven, het begrip hormoonklier beschrijven, de ligging en functie van enkele hormoonklieren benoemen en uitleggen dat hormonen worden vervoerd door het bloed.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor havo/vwo leerjaar 1. Dit is thema ’Zintuigen'. Het onderwerp van deze les is: hormonen op hol.
Je leert het begrip hormoon beschrijven, het begrip hormoonklier beschrijven, de ligging en functie van enkele hormoonklieren benoemen en uitleggen dat hormonen worden vervoerd door het bloed.
Je reageert op prikkels van buiten (uitwendige prikkels) en prikkels van binnen (inwendige prikkels).
Hieronder zie je de leerdoelen staan die horen bij de opdracht hormonen op hol.
Benodigdheden
Wel eens van doping gehoord? In het nieuws hoor je regelmatig over doping in de sport.
Intro
Om kippen sneller te laten groeien krijgen ze soms extra groeihormonen toegediend.
