Cellen delen zich voortdurend. Bij groei en voortplanting speelt celdeling een belangrijke rol.
Een gemiddelde celdeling duur bij een mens ongeveer 20 uur.
Het duurt dus wel even voordat je een mens hebt die ongeveer uit 100.000.000.000.000.000 (= 100 biljoen) cellen bestaat.
In de video hieronder zie je de gewonen celdeling. Zie je wat er gebeurt met de verschillende cellen? Praat erover met een klasgenoot.
In deze opdracht leer je hoe de celdeling werkt.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van de opdracht kun je:
uitleggen wat het verschil in aantal chromosomen is tussen 'gewone' cellen en geslachtscellen.
de gewone celdeling (mitose) beschrijven.
de reductiedeling (meiose) beschrijven.
uitleggen wat het verschil is tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting.
Wat ga ik doen?
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Organismen kunnen zich op verschillende manieren voortplanten. In deze opdracht kijk je naar de geslachtelijke en de ongeslachtelijke voortplanting.
Stap 2
Je maakt kennis met de gewone celdeling, mitose, en bespreekt hierover stellingen met een klasgenoot.
Stap 3
Je maakt kennis met de reductiedeling, meiose, en bespreekt hierover stellingen met een klasgenoot.
Stap 4
Je vult een schema in over het verschil tussen mitose en meiose.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de kennisbank en de begrippen die horen bij deze opdracht.
Eindopdracht
Je maakt een poster waarin je het verschil laat zien tussen mitose en meiose.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Tijd
Twee lesuren.
Aan de slag
Stap 1: Ongeslachtelijke voortplanting
Je weet wel dat je nieuwe plantjes kunt opkweken uit zaadjes.
Het is dan moeilijk te voorspellen hoe de plant er uit komt te zien.
Je hebt kans op allerlei kleuren en vormen bloemen.
De nakomelingen zijn vaak een mix van de ouderplanten.
Je spreekt van geslachtelijke voortplanting als twee verschillende organismen van een soort het DNA combineren in een nieuw individu.
Maar je kunt een plant ook stekken of klonen.
Als je een plant stekt of kloont krijg je plantjes die er precies hetzelfde uitzien als de moederplant.
Stekken en klonen zijn voorbeelden van ongeslachtelijk voortplanten.
Bij ongeslachtelijke voortplanting bij planten ontstaat uit één plantencel of uit een deel van een plant door vele celdelingen een nieuwe plant.
De cellen van de nakomelingen hebben precies dezelfde chromosomen als de ouderplant.
De nakomelingen zullen daardoor erg op de ouderplant lijken.
De nieuwe plant kan er alleen anders uitzien door verschillen in milieuomstandigheden, zoals de hoeveelheid zonlicht of de bodem waarop de plant groeit.
Bekijk het volgende filmpje.
Maak de volgende oefening.
Stap 2: Gewone celdeling: Mitose
Bij de celdeling spelen chromosomen een belangrijke rol.
Bestudeer de volgende pagina’s van de Kennisbank Chromosomen en celdeling.
In de volgende opdracht bespreek je met een klasgenoot een aantal stellingen.
Maak nu de volgende oefening.
Stap 4: Verschil mitose en meiose
Als eindproduct van deze opdracht zet je de verschillen tussen de mitose met de meiose op een rijtje. In deze stap helpen we je alvast een beetje op weg.
Karyogram
Een chromosomenportret; overzicht van een verzameling chromosomenparen van een individu.
X-chromosoom
Vrouwelijk geslachtschromosoom; een vrouw heeft in een lichaamscel twee X-chromosomen.
Y-chromosoom
Mannelijk geslachtschromosoom; een man heeft in een lichaamscel een X- en een Y-chromosoom.
Lichaamscellen
Gewone cellen met in de celkern een dubbele set chromosomen (chromosoomparen).
Mitose
Proces van (gewone) kerndeling die aan de (gewone) celdeling vooraf gaat.
Geslachtscellen
Voortplantingscellen met in de celkern een enkele set chromosomen (de helft van het aantal chromosomen in een lichaamscel).
Meiose
Kerndeling waarbij geslachtscellen ontstaan, met de helft van het oorspronkelijke aantal chromosomen. Ook reductiedeling genoemd. Het vindt plaats in de geslachtsorganen. Tijdens de meiose zijn de chromosomen zichtbaar.
Reductiedeling
Kerndeling waarbij geslachtscellen ontstaan, met de helft van het oorspronkelijke aantal chromosomen. Ook meiose genoemd. Het vindt plaats in de geslachtsorganen. Tijdens de meiose zijn de chromosomen zichtbaar.
Eindopdracht: Poster
Je sluit deze opdracht af met het maken van een poster.
Op de poster laat je het verschil zien tussen mitose en meiose. Je mag daarvoor gebruik maken van de verschillen die je hebt ontdekt in de oefening van stap 4.
Zorg dat het verschil duidelijk zichtbaar is op de volgende punten:
aantal celdelingen.
wat wordt er als eerste uit elkaar getrokken.
aantal cellen na deling.
aantal sets chromosomen na deling.
aantal chromosomen in elke cel bij de mens na de deling.
Hoe je dit laat zien op je poster is geheel aan jou. Zorg er in ieder geval voor dat je met tekst én afbeeldingen werkt.
Lees voor je begint nog even de tips in de Gereedschapskist hieronder.
Beoordeling
Je docent let bij de beoordeling op het volgende:
de vijf hierboven genoemde punten zijn allemaal in de poster verwerkt.
het is elke keer duidelijk wat er gebeurt bij mitose en wat bij meiose.
de verschillen worden duidelijk gemaakt met behulp van afbeeldingen en tekst.
Op een informatieve poster kun je laten zien wat de belangrijkste delen van de lesstof zijn. Ook kun je weergeven hoe bepaalde delen zich tot elkaar verhouden.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
In de inleiding heb je een video gezien waarin de mitose wordt uitgelegd. Heb je veel informatie uit de video kunnen halen of miste je bepaalde uitleg in de video? Zo ja, wat miste je dan?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?
Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.
Eindopdracht
Wat vond je van de eindopdracht? Is het gelukt om het verschil tussen mitose en meiose duidelijk te laten zien in de poster? Kon je deze verschillen beter met afbeeldingen of met tekst laten zien?
Als je nu kritisch terugkijkt naar je eigen poster, zou je hem dan op dezelfde manier maken? Zo niet, wat zou je dan anders doen?
Het arrangement Celdeling vmbo-kgt12 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 2. Dit is thema ’Erfelijkheid en evolutie'. Het onderwerp van deze les is: celdeling.
Je leert de gewone celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose) beschrijven. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting.
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollectie voor biologie voor vmbo kgt leerjaar 2. Dit is thema ’Erfelijkheid en evolutie'. Het onderwerp van deze les is: celdeling.
Je leert de gewone celdeling (mitose) en de reductiedeling (meiose) beschrijven. Je kunt uitleggen wat het verschil is tussen geslachtelijke en ongeslachtelijke voortplanting.
Cellen delen zich voortdurend. Bij groei en voortplanting speelt celdeling een belangrijke rol.
Aan het eind van de opdracht kun je:
Je weet wel dat je nieuwe plantjes kunt opkweken uit zaadjes.
Bij de celdeling spelen chromosomen een belangrijke rol.
In Stap 2 heb je gelezen over de gewone celdeling of mitose.
Als eindproduct van deze opdracht zet je de verschillen tussen de mitose met de meiose op een rijtje. In deze stap helpen we je alvast een beetje op weg.
Je sluit deze opdracht af met het maken van een poster.
Intro
