Zintuigen

Intro

Als je blind bent, ziet het leven er anders uit dan als je wel kunt zien.
Voor iemand die kan zien, is licht een prikkel die kan worden waargenomen en waarop gereageerd kan worden.

Bekijk het volgende filmpje. De man in de video kan zijn ogen maar heel beperkt gebruiken. Hoe vindt hij toch zijn weg?

Voor het opvangen van prikkels, van buiten het lichaam, gebruiken we zintuigen. Daardoor kunnen we waarnemen. Je hebt verschillende zintuigen voor zien, horen, voelen, proeven en ruiken.
Dit thema gaat over waarnemen met je zintuigen.

Wat kan ik al?

In dit thema onderzoek je je zintuigen.

Je zintuigen zijn de verbinding met de wereld om je heen. Door je zintuigen weet je wat er gebeurt en kun je reageren.
Als een of meer zintuigen niet werken, is dat behoorlijk lastig. Het kan zelfs gevaarlijk zijn.

Wat kan ik straks?

In de tabel vind je de leerdoelen van dit thema.

Aan het einde van dit thema kan ik:	Opdracht
een aantal belangrijke onderdelen van het oor benoemen. deze belangrijke onderdelen van het oor in de volgorde zetten waarin ze informatie over geluid doorgeven.	Goed gehoord
een aantal belangrijke onderdelen van het oog benoemen. aangeven wat de functie van deze verschillende onderdelen is. uitleggen dat mijn ogen worden beschermd door wenkbrauwen, oogleden en wimpers. uitleggen waarvoor het oog traanvocht maakt. de omschrijving van de begrippen accommoderen, bijziend en verziend navertellen.	Ogen bekeken
onderdelen van de neus en tong benoemen. benoemen welke smaken men proeft. benoemen dat ik al mijn zintuigen gebruik bij het herkennen van voedsel. de werking van reukzintuig en smaakzintuig met eigen woorden vertellen.	Ruiken en proeven
de drie lagen noemen waar de huid uit bestaat. de vijf verschillende zintuigen van de huid opnoemen. de functie van de vijf verschillende zintuigen van de huid aangeven. de werking van warmte- en koudezintuigen uitleggen.	Voelen de huid
vijf plekken benoemen waar zintuigen liggen in ons lichaam. uitleggen hoe informatie van zintuigen naar de hersenen gaat. het verschil tussen een prikkel en een impuls aangeven. aangeven wat het verschil is tussen bewuste en onbewuste reacties. uitleggen wat een reflex is.	Zenuwstelsel
uitleggen dat waarnemen en reageren belangrijk zijn voor de voeding, verdediging en voortplanting van dieren.	Extra: Zintuigen

Wat ga ik doen?

In dit thema ga je aan de slag met vijf opdrachten, de afsluiting en eventueel een extra opdracht.
In de tabel staat per onderdeel hoeveel lessen je ongeveer nodig hebt.
Ook kun je lezen welke eindopdracht er bij deze opdracht hoort.

Activiteit	Aantal lessen	Eindopdracht
Inleiding	0,5 lesuur
Opdracht: Zenuwstelsel	1 lesuur	Toets zenuwstelsel
Opdracht: Voelen: de huid	2 lesuren	Practicum en onderzoeksverslag
Opdracht: Ogen bekeken	2 lesuren	Toets Ogen bekeken Artikel schrijven
Opdracht: Goed gehoord	2 lesuren	Toets Goed gehoord
Opdracht: Ruiken en proeven	3 lesuren	Keuze tussen twee practica (inclusief onderzoeksverslag)
Extra opdracht: Zintuigen	1 lesuur	Presentatie
Afsluiting	3 lesuren	Proefjes met zintuigen Diagnostische toets
Totaal	14,5 lesuren

De tijd is een indicatie en afhankelijk van de keuze van het eindproduct.

Opdrachten

Zenuwstelsel

Intro

Het zenuwstelsel is een groot netwerk van zenuwcellen die met elkaar in contact staan en die er voor zorgen dat je allerlei informatie kunt opnemen.

Bekijk het filmpje over het zenuwstelsel op Schooltv.
Welk orgaan bepaalt hoe je reageert op de signalen van je zenuwcellen?

Video: Je hersenen werken altijd

In deze eerste opdracht van dit thema staat dit zenuwstelsel centraal.

Succes!

Wat kan ik straks?

Hieronder zie je de leerdoelen staan die horen bij de opdracht zenuwstelsel.

Na deze opdracht kan ik:

vijf plekken benoemen waar zintuigen liggen in ons lichaam.
uitleggen hoe informatie van zintuigen naar de hersenen gaat.
het verschil tussen een prikkel en een impuls aangeven.
aangeven wat het verschil is tussen bewuste en onbewuste reacties.
uitleggen wat een reflex is.

Wat ga ik doen?

Activiteiten

Aan de slag
Stap		Activiteit
Stap 1		Je kunt na het lezen van de kennisbank vragen beantwoorden over de manier waarop je prikkels waarneemt door middel van je zintuigen.
Stap 2		Je kunt na het lezen van twee kennisbanken vragen beantwoorden over het centraal zenuwstelsel.
Stap 3		Je kunt met behulp van de kniepeesreflex uitleggen wat een reflex is.
Stap 4		Je kunt na het kijken van een video uitleggen hoe de pupilreflex werkt.
Afronding
Onderdeel		Activiteit
Begrippenlijst		Hier vind je de kennisbanken die zijn gebruikt in deze opdracht. Ook staat hier een lijst met begrippen die aansluiten bij de opdracht zenuwstelsel
Eindopdracht		Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets.
Terugkijken		Terugkijken op de opdracht.
Extra
Onderdeel		Activiteit
Extra: Speciale zintuigen		Je maakt kennis met de bijzondere zintuigen van dieren en kunt deze zintuigen aan het juiste dier koppelen.

Tijd
Voor deze opdracht heb je ongeveer 1 uur nodig.

Extra
Overleg met je docent of je de extra opdracht 'Speciale zintuigen' doet.

Aan de slag

Stap 1: Prikkels en impulsen

Bestudeer uit de Kennisbank Biologie het volgende onderdeel:

Prikkels en impulsen

Maak de volgende oefening.
Vergelijk daarna je antwoorden met de antwoorden van een klasgenoot.

Stap 2: Zenuwstelsel

Bestudeer uit de Kennisbank Biologie het onderdeel Zenuwstelsel.

Vind je de hersenen heel interessant? Lees dan ook het onderdeel Hersenen.

Zenuwstelsel

Hersenen

Maak nu de volgende oefening.

Stap 3: Kniepeesreflex

Als iemand met een hamertje op je kniepees slaat, gaat je onderbeen vanzelf omhoog. Dit is bekend als de kniepeesreflex.

Wat er gebeurt bij de kniepeesreflex zie je hieronder:

In de animatie op Bioplek.org kun je zien hoe de kniepeesreflex werkt.
In de animatie gaat het over sensorische zenuwcellen, dat zijn gevoelszenuwcellen.
Motorische zenuwcellen zijn bewegingszenuwcellen.

Stap 4: Pupilreflex

Als je naar een oog kijkt, zie je het gekleurde deel, de iris, met daarin een donkere vlek, de pupil.
Eigenlijk is de pupil een gaatje. Door het gaatje valt licht in het oog.
De pupil kan groter en kleiner worden.
Kijk in de video naar de verandering van de pupil.

Je pupil wordt automatisch kleiner als er veel licht is en groter als er weinig licht is.
Dit komt omdat er twee soorten spieren in en om de pupil zitten. Deze spieren trekken afwisselend samen of ze ontspannen.
Dit automatisch groter of kleiner worden van je pupil is een voorbeeld van een reflex met negatieve terugkoppeling.
Dit betekent dat je lichaam er zelf voor zorgt om de balans te houden.

Een ander voorbeeld van een reflex met negatieve terugkoppeling is het regelen van je lichaamstemperatuur.
Je lichaam zorgt er zelf voor dat je temperatuur ongeveer op 37 graden blijft.
Zo ga je bijvoorbeeld zweten om af te koelen en trillen om warm te worden.
Dat gebeurt allemaal automatisch, dat kan je niet zelf regelen.

Probeer samen met een klasgenoot antwoord te geven op de volgende vragen:

Afronding

Begrippenlijst

Prikkels en impulsen

Het zenuwstelsel

Hersenen

Adequate prikkel
De bepaalde prikkel waar een bepaald zintuig gevoelig voor is noem je de adequate prikkel.

Bewegingszenuwcellen
Zenuwcellen die impulsen van het centrale zenuwstelsel naar spieren en/of klieren brengen.

Gehoorzintuig
Orgaan met zintuigcellen die geluidstrillingen registreren/waarnemen, waardoor je kunt horen. Dit zijn de oren.

Gevoelszenuwcellen
Zenuwcellen die impulsen van zintuigen naar het centrale zenuwstelsel brengen.

Gevoelszintuig
Tastzintuigen, drukzintuigen, warmtezintuigen en koudezintuigen, o.a. in de huid, geven informatie door aan het zenuwstelsel over gevoel.

Gewenning
Het hoger worden van de prikkeldrempel voor een bepaalde drempel door een constante aanvoer ervan.

Gezichtszintuig
Orgaan met zintuigcellen die licht registreren/waarnemen, waardoor je kunt zien. Dit zijn de ogen.

Hersenen
Een buitengewoon ontwikkeld orgaan, dat alle gevoelens, het bewustzijn en alle mogelijkheden om iets te doen bevat.

Impulsen
Elektrische stroompjes die door zintuigcellen worden doorgegeven aan zenuwcellen.

Prikkel
Vanuit een intern of extern milieu afkomstige informatie.

Prikkeldrempel (drempelwaarde)
De sterkte van een prikkel die nog net omgezet wordt in een impuls en dus waargenomen wordt.

Reflex
Een zeer snelle reactie van het zenuwstelsel, waarbij het signaal in eerste instantie niet via de hersenen verloopt, maar alleen via het ruggenmerg.

Reukzintuig
Orgaan met reukzintuigcellen die geuren kunnen waarnemen, waardoor je kunt ruiken. Dit is de neus.

Ruggenmerg
Deel van het zenuwstelsel dat binnen in de wervelkolom ligt, speelt een rol bij het doorgeven van signalen in het zenuwstelsel.

Schakelcellen
Zenuwcellen die impulsen van de ene naar de andere zenuwcel brengen.

Smaakzintuig
Orgaan met smaakzintuigcellen die smaken kunnen waarnemen, waardoor je kunt proeven.

Zenuwcellen
Specifieke cellen van het zenuwstelsel, die bestaan uit een cellichaam en heel lange uitlopers. Ze ontvangen signalen en informatie en geven die door.

Zintuig
Orgaan dat een verandering in de omgeving kan waarnemen en signalen doorgeeft aan delen van het zenuwstelsel (zenuwcellen).

Zintuigcellen
Zintuigen bestaan uit zintuigcellen. In deze cellen worden prikkels omgezet in impulsen.

Eindopdracht: Toets

Je sluit deze opdracht af met het maken van een toets.

Eindopdracht: Andere zintuigen gebruiken

Andere zintuigen gebruiken
Dieren gebruiken vaak andere zintuigen dan mensen.
Maak de toepassing "Andere zintuigen gebruiken".

Je kunt de oefening ook in het googledocument maken.
Andere zintuigen.
Maak een kopie van het werkblad in je eigen omgeving (Bestand - Een kopie maken...)
of download het werkblad (Bestand - Downloaden als).

Terugkijken

Intro

Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Kun je de videovraag in de intro nu beantwoorden? Vanuit welk orgaan worden de zenuwen aangestuurd?

Kan ik wat ik moet kunnen?

Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Kun je wat je moet kunnen?

Hoe ging het?

Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 1 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Klopt dat?

Inhoud
Was de inhoud van de opdracht nieuw voor je of wist je het meeste al?
Schrijf op wat nieuw voor je was.

Eindopdracht
Vond je de toets moeilijk of kon je de vragen makkelijk beantwoorden?