Mensen hebben miljoenen jaren geleefd als jagers en verzamelaars.
De ontwikkeling van de landbouw is pas heel laat op gang gekomen, waarschijnlijk 11000 jaar geleden.
Wat kan ik straks?
Aan het eind van deze opdracht kun je
weergeven wanneer de eerste landbouwgemeenschappen ontstonden.
benoemen waar de eerste landbouwgemeenschappen ontstonden.
verklaren waarom de eerste landbouwgemeenschappen juist daar ontstonden.
uitleggen wat de gevolgen waren van het ontstaan van landbouwgemeenschappen als je kijkt naar de manier waarop mensen leefden.
benoemen wanneer de eerste boeren zich vestigden in Nederland.
Wat ga ik doen?
Activiteiten
Aan de slag
Stap
Activiteit
Stap 1
Je maakt kennis met landbouw en landbouwsamenlevingen. Door het lezen van de kennisbank en het kijken van een video kun je vragen beantwoorden.
Stap 2
Je kunt, na het lezen van informatie over de neolithische revolutie, vragen beantwoorden.
Stap 3
Je kunt de informatie over de manieren waarop de landbouwers leefden en hun dieren hielden verwerken in een opdracht.
Stap 4
Je kunt de kennis die je hebt opgedaan over jagers/verzamelaars en landbouwers koppelen en toepassen in een opdracht.
Stap 5
Je kunt de kennis die je hebt op gedaan over landbouwers en de prehistorie koppelen en gebruiken om een afbeelding te verklaren.
Stap 6
Je kunt een archeologisch voorwerp koppelen aan de juiste tijd en hier een vraag over beantwoorden.
Stap 7
Je kunt de verschillen tussen jagers-verzamelaars en boeren in een schema zetten.
Afronding
Onderdeel
Activiteit
Begrippenlijst
Hier vind je de kennisbank en de begrippen die passen bij deze opdracht
Eindopdracht
Als afsluiting van deze opdracht beantwoord je een vijftal open vragen.
Terugkijken
Terugkijken op de opdracht.
Benodigdheden
Geen bijzonderheden.
Tijd
Voor deze opdracht heb je 2 lesuur nodig.
Aan de slag
Stap 1: Inleiding
Voor deze opdracht maak je gebruik van het onderdeel 'Landbouw en landbouwsamenlevingen' uit de Kennisbank:
De overgang van een samenleving van jagers-verzamelaars met een rondtrekkend bestaan naar een samenleving van mensen die in nederzettingen woonden en aan landbouw en veeteelt deden, wordt wel de neolithische revolutie genoemd. De boeren verbouwden eenkoorn, emmerkoorn, erwten, linzen, vlas en maanzaad. Ze hielden geiten, schapen, koeien en varkens.
Lees de informatie over de woonomstandigheden, werktuigen en de prehistorische akker.
De belangrijkste gewassen van onze bandkeramiekers waren waarschijnlijk de wilde grassen uit het Midden-Oosten, zoals de granen eenkoorn en emmerkoorn. Dit zijn allebei voorlopers van spelt en tarwe. Ook was er nog een voorloper van onze gerst. Peulvruchten zoals erwten en linzen werden uit het Midden-Oosten meegebracht. Uit vlas werd olie gemaakt.
Stap 3: Het houden van dieren
In de kennisbank heb je een stukje kunnen lezen over het houden van dieren.
Dat stukje staat hieronder nogmaals.
Schrijf de woorden op juiste plaats in de tekst.
Stap 4: Zonnetempel
Bekijk de afbeelding.
Je ziet de zonnetempel Stonehenge in Engeland, een monument uit de prehistorie.
De stenen die gebruikt zijn in Stonehenge wegen gemiddeld 40.000 kg en werden 250 kilometer over land en water vervoerd naar de plek waar zij nu staan.
Stap 5: Rotstekening
Bekijk de afbeelding.
Je ziet een rotstekening uit Zweden.
De tekening dateert van ongeveer 3000 voor Chr.
Verder is gegeven dat:
rond 3000 v. Chr. er in Zweden een landbouwrevolutie heeft plaatsgevonden.
rond 3000 v. Chr. de Zweden nog in de prehistorie leefden.
Stap 6: Archeologen
Bekijk de foto en lees het bijschrift.
Bijschrijft: Archeologen hebben in Nederland tijdens een opgraving gereedschappen van vuursteen opgegraven. Ze denken dat de voorwerpen dateren uit 4500 v.C.
Agrarische Revolutie
De Agrarische Revolutie is de overgang van het nomadisch bestaan van jagers-verzamelaars naar het boerenbestaan.
Landbouw/veeteelt
Mensen gaan hun eigen voedsel produceren: het verbouwen van granen (landbouw) en het temmen van vee (veeteelt).
Aardewerk
Wonen op één plaats in een boerderij roept de behoefte op aan aardewerk: potten, bekers, schalen en kommen gemaakt van klei of leem.
Grafgiften/Hiernamaals
De doden krijgen in hun graf giften mee: grafgiften. Dat wijst op een geloof in een leven na de dood in een soort hemel, het hiernamaals.
Bandkeramiekers
De eerste boeren in de Lage Landen waren de Bandkeramiekers (5300-4900 v.Chr.) Zij vestigden zich op de lössgronden in Limburg. Hun aardewerk was versierd met banden.
Trechterbekercultuur
Een kenmerkende, veelvuldig voorkomende pot bij de Hunebedbouwers is de Trechterbeker. Daarom heet hun cultuur ook wel de Trechterbekercultuur.
Eindopdracht: Vragen maken
Je gaat deze opdracht afronden door antwoord te geven op de volgende vijf open vragen.
Als je een antwoord niet weet kun je nogmaals de kennisbank of de begrippen in de samenvatting lezen.
Als je klaar bent bespreek je de antwoorden met een klasgenoot.
Terugkijken
Intro
Lees de intro van deze opdracht nog eens door.
Wist je al veel over de geschiedenis van landbouw voor je aan deze opdracht begon?
Kan ik wat ik moet kunnen?
Lees de leerdoelen van deze opdracht nog eens door.
Heb je alle kennis over de eerste landbouwgemeenschappen?
Hoe ging het?
Tijd
Bij de activiteiten stond dat je ongeveer 2 uur met de opdracht bezig zou zijn.
Heb je alle vragen kunnen maken?
Inhoud
Wat vond je er van om de foto's te verklaren in stap 4,5 en 6?
Eindopdracht
Wat vond je van deze eindopdracht? Vind je open vragen moeilijker dan multiple choice vragen? Of vind je ze juist fijner?
Het arrangement Landbouwsamenlevingen - hv123 is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding en publicatie onder dezelfde licentie vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo voor leerjaar 1. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Langbouwsamenlevingen. Mensen hebben miljoenen jaren als jagers-verzamelaars geleefd. De landbouw ontwikkelde zich ongeveer 11.000 jaar geleden, waardoor mensen zich vestigden en voedsel gingen verbouwen. De overgang naar landbouw en veeteelt, bekend als de agrarische revolutie, had grote invloed op de geschiedenis. De eerste landbouwers leefden in het Midden-Oosten langs rivieren zoals de Eufraat, de Nijl en de Tigris, waar vruchtbare grond beschikbaar was. De overgang naar landbouwsamenlevingen verspreidde zich naar West-Europa rond 5000 v.Chr. Boeren bouwden permanente woningen en leefden het hele jaar door op dezelfde plek. Boerengemeenschappen hadden andere behoeften dan nomaden. Ze hadden beschutting en opslagruimte nodig voor landbouwopbrengsten. Veeteelt werd ook belangrijk. De eerste gehouden dieren waren wolven, schapen, geiten en varkens. Het houden van dieren bood voedsel, wol voor kleding en dieren konden nuttig werk doen en hun mest werd gebruikt voor de landbouw. Het gebruik van het wiel en de ploeg met runderen vergrootte de landbouwopbrengsten. In Nederland vond rond 5500 v.Chr. een omslag plaats, waarbij rondtrekkende jagers zich vestigden. Deze gemeenschappen ontwikkelden de Trechterbekercultuur, bekend vanwege hun aardewerk met aaneengesloten bandversieringen. De eerste boeren vestigden zich ruim 7000 jaar geleden in Zuid-Limburg en behoorden tot de Bandkeramische cultuur. Grafgiften wijzen op een geloof in het hiernamaals.
Leerniveau
VWO 2;
HAVO 1;
VWO 1;
HAVO 3;
VWO 3;
HAVO 2;
Leerinhoud en doelen
Leven van boeren;
De tijd van jagers en boeren (tot 3000 v C);
Ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen;
Geschiedenis;
Deze les valt onder de arrangeerbare leerlijn van de Stercollecties voor geschiedenis voor havo en vwo voor leerjaar 1. Dit is tijdvak 1 met het onderwerp Langbouwsamenlevingen. Mensen hebben miljoenen jaren als jagers-verzamelaars geleefd. De landbouw ontwikkelde zich ongeveer 11.000 jaar geleden, waardoor mensen zich vestigden en voedsel gingen verbouwen. De overgang naar landbouw en veeteelt, bekend als de agrarische revolutie, had grote invloed op de geschiedenis. De eerste landbouwers leefden in het Midden-Oosten langs rivieren zoals de Eufraat, de Nijl en de Tigris, waar vruchtbare grond beschikbaar was. De overgang naar landbouwsamenlevingen verspreidde zich naar West-Europa rond 5000 v.Chr. Boeren bouwden permanente woningen en leefden het hele jaar door op dezelfde plek. Boerengemeenschappen hadden andere behoeften dan nomaden. Ze hadden beschutting en opslagruimte nodig voor landbouwopbrengsten. Veeteelt werd ook belangrijk. De eerste gehouden dieren waren wolven, schapen, geiten en varkens. Het houden van dieren bood voedsel, wol voor kleding en dieren konden nuttig werk doen en hun mest werd gebruikt voor de landbouw. Het gebruik van het wiel en de ploeg met runderen vergrootte de landbouwopbrengsten. In Nederland vond rond 5500 v.Chr. een omslag plaats, waarbij rondtrekkende jagers zich vestigden. Deze gemeenschappen ontwikkelden de Trechterbekercultuur, bekend vanwege hun aardewerk met aaneengesloten bandversieringen. De eerste boeren vestigden zich ruim 7000 jaar geleden in Zuid-Limburg en behoorden tot de Bandkeramische cultuur. Grafgiften wijzen op een geloof in het hiernamaals.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
Oefeningen en toetsen
Inleidende vragen
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Oefeningen en toetsen van dit arrangement kun je ook downloaden als QTI. Dit bestaat uit een ZIP bestand dat
alle
informatie bevat over de specifieke oefening of toets; volgorde van de vragen, afbeeldingen, te behalen
punten,
etc. Omgevingen met een QTI player kunnen QTI afspelen.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
Mensen hebben miljoenen jaren geleefd als jagers en verzamelaars.
Bekijk de afbeelding.
Bekijk de afbeelding.
e gaat deze opdracht afronden door antwoord te geven op de volgende vijf open vragen.
Intro
