1 Zeevissen blijken zo veel kalk-korrels uit te scheiden, dat ze 3 tot 15 procent bijdragen aan
2 de kalkproductie in de oceaan. De vissen maken de kalkkorrels als ze zeewater drinken
3 (Science, 16 januari).
4 Dat zeevissen stukjes kalk uit-poepen was al een tijdje bekend. In 1991 ontdekte Pat Walsh
5 de steentjes bij een kikvorsvis (Op-sanus bèta) uit Caraïbische wateren en suggereerde dat
6 die kalk-brokjes een niet te negeren bron zouden kunnen zijn van kalk in de zee. Een groep
7 van Britse, Amerikaanse en Canadese wetenschappers, onder wie Walsh zelf, heeft nu
8 uitgerekend hoe groot de bijdrage van de been-vissen kan zijn en komt op een forse
9 bijdrage. De belangrijkste producenten van kalk (CaCO3) in zee en op de oceaanbodem
10 blijven algen, met hun kalk-skeletjes.
11 De zoutwatervissen dragen bij door hun waterhuishouding. Het
12 lichaam van zeevissen is minder zout dan zeewater. Dat stelt hen voor
13 een probleem: ze verliezen continu vocht door osmose, vooral via de
14 kieuwen. Osmose is het verschijnsel dat watermoleculen van een
15 oplossing met heel weinig zoutionen willen 'verhuizen' naar een
16 oplossing met veel zoutionen. Op een membraan (zoals de meeste
17 celwanden) dat wel water, maar geen zouten doorlaat, ontstaat druk.
18 Er kwelt water uit de cellen. De vissen moeten dus drinken. Maar er is
19 alleen zeewater om te drinken. Ook dan speelt osmose de vissen
20 parten, want het opnemen van dat zeewater wordt verhinderd doordat
21 het water in de darmen zouter (ofwel rijker aan ionen) is dan het lijf.
22 Dat is de oorsprong van de kalkdeeltjes. Beenvissen (zowat alle vissen,
23 op haaien en roggen na) scheiden in hun darmen actief bicarbonaat
24 (HCO3-) uit, waardoor de calcium- en magnesiumionen (Ca2+ en Mg2+)
25 neerslaan als kristallen. Dat verlaagt de osmotische waarde van het
26 water en het vermindert de kans op nierstenen. De kristallen (kalk met
27 veel magnesium) verlaten het lichaam in de poep of als slijmerige
28 korrels. De onderzoekers deden aquariumexperimenten met de bot, een Europese platvis
29 (Platichthys flesus) en schatten de hoeveelheid vis in zee met ecologische modellen. Zo
30 berekenden ze dat, voorzichtig geschat, 3 tot 15 procent van alle kalkproductie in zee van de
31 beenvissen komt. Die vissenkalk draagt ook nog eens onevenredig bij aan de zuurgraad van
32 de ondiepe oceaan. Want kalk met veel magnesium, zoals uit de vissendarm komt, lost
33 gemakkelijk op. Die buffert zo de zuurgraad en is een bron van carbonaat.
34 Hester van Santen
