Inleiding
Dit arrangement beslaat de gehele lesstof van het vak Instrumentenleer, het wordt gebruikt in de lessen en het kan thuis gebruikt worden als naslagwerk. In dit arrangement staan alle instrumenten die je moet kennen om dit vak goed af te kunnen sluiten. Het bestaat uit afbeeldingen van de instrumenten, opdrachten, filmpjes en praktische vaardigheidsoefeningen die zowel thuis als op school uitgevoerd kunnen worden.
Het arrangement is opgedeeld in vier hoofdstukken.
Deze hoofdstukken zijn:
- Op het spreekuur gebruikte instrumenten en diagnostisch instrumentarium
- Chirurgisch instrumentarium
- Instrumentarium voor landbouwhuisdieren
- Hechtmateriaal, tandheelkundig instrumentarium en verbandmiddelen
De bedoeling van het arrangement is dat jullie zelf de filmpjes nogmaals thuis bekijken, opdrachten en oefenopgaven zelfstandig maken en oefeningen zelfstandig kunnen uitvoeren. Ook later, wanneer het tijd is voor de Proeve kunnen jullie dit arrangement nog eens bekijken.
Ik wens jullie veel plezier met het gebruik van dit arrangement
De auteur,
M. de Jonge
Werkwijze Wikiwijs
Zoals je ziet is de lesstof voor het vak Instrumentenleer geheel geplaatst in een Wikiwijs-arrangement. Om goed met dit arrangement te kunnen werken is hieronder een korte handleiding opgenomen:
- Aan de linkerkant van het arrangement zie je alle hoofstukken van de lesstof
- Je kan direct naar een hoofdstuk gaan door erop te klikken
- Onder de hoofdstukken staan tabs met alle verschillende onderwerpen van dat hoofdstuk met daarin de instrumenten die besproken worden in de les, ook hier kan je op klikken om daar terecht te komen.
- Wanneer je op een bladzijde staat, zie je onderaan de pagina "vorige" en "volgende" staan. Door hier op te klikken ga je gelijk terug naar de vorige pagina of door naar de volgende pagina.
- In het arrangement zijn filmpjes en bestanden opgenomen, door hier op te klikken kom je in de desbetreffende link.
Het arrangement kan ook in pfd uitgerpint worden, dit zie je linksonderaan. Sommige van jullie zullen het prettig vinden om ook een papieren versie van dit arrangement te hebben zodat je aantekeningen kan maken. Je bent vrij om het wel of niet uit te printen.
Doel van Instrumentenleer
Het doel van het vak Instrumentenleer is dat jullie veterinair instrumentarium kunnen herkennen, dat je weet wanneer welk instrument gebruikt moet worden en hoe instrumentarium moet worden gereinigd, dan wel gedesinfecteerd.
In het 4e leerjaar wordt de Proeve van Bekwaamheid "Allround dierenarts asistent paraveterinair" bij jullie afgenomen. De proeve bestaat uit 3 kerntaken, Instrumentenleer komt naar voren in kerntaak 2 die hieronder beschreven staat. De onderdelen die van belang zijn voor instrumentenleer en dus de kennis van dit arrangement staat onderstreept.
Kerntaak 2: Assisteert bij onderzoek, behandelingen en operatie
Beschrijving kerntaak: De dierenartsassistent paraveterinair assisteert de dierenarts bij het uitvoeren van onderzoek, behandeling en operaties. Ze verstrekt de reeds bekende cliënt- en patiëntgegevens aan de dierenarts en legt benodigde instrumenten en hulpmiddelen klaar. Ze regelt het klimaat in de spreekkamer en operatiekamer en volgt procedures om de infectiedruk te verlagen.
De dierenartsassistent paraveterinair voert een pre-anesthetisch onderzoek uit en dient vervolgens onder begeleiding anesthesie toe. Tijdens de operatie bewaakt ze de toestand van de patiënt en dient indien nodig diergeneesmiddelen toe of stelt de dosering van de anesthesie bij. Ze stopt tijdig met de anesthesie en koppelt de patiënt veilig af van de apparatuur. Ze onderhoudt de anesthesieapparatuur en houdt het anesthesieverslag bij.
De dierenartsassistent paraveterinair stelt de patiënt op zijn gemak en assisteert bij het hanteren en fixeren van de patiënt. Ze reikt de dierenarts instrumenten aan en bewaakt de veiligheid en gezondheid op de werkplek. Ze houdt nieuwe ontwikkelingen op het vakgebied bij.
De dierenartsassistent paraveterinair draagt na onderzoek, behandeling en operatie zorg voor de hygiëne en desinfectie van de spreekkamer en de operatiekamer en de gebruikte materialen. Ze voert restmateriaal af. Zij registreert onderzoek, behandeling en operatie in het patiëntenregistratiesysteem.
De werkprocessen die bij kerntaak 2 horen zijn de volgende:
|
2.1
|
Bereidt onderzoek, behandelingen en operaties voor
|
|
2.2
|
Dient anesthesie toe onder begeleiding
|
|
2.3
|
Assisteert bij onderzoek,behandelingen en operaties
|
|
2.4
|
Rondt onderzoek,behandelingen en operaties af
|
De competenties die hierbij horen zijn:
- Samenwerken en overleggen
- Ethisch en integer handelen
- Relaties bouwen en netwerken
- Vakdeskundigheid
- Materialen en middelen inzetten
- Leren
- Plannen en organiseren
- Moet instructies en procedures op kunnen volgen
Reader
Het wikiwijsarrangement is afgeleid van de onderstaande reader.
Microrooster 2014 - 2015
microrooster 15-16 Hardenberg
Het volledige microrooster vind je in de ELO: n@tschool!
Les 1, introductie
Deze les is een introductie in het vak 'instrumentenleer'.
Allereerst kijken we even naar een filmpje over het assisteren bij het spreekuur op de dierenartsenpraktijk. Dit filmpje geeft een goed beeld van het werk als dierenartsassistent en geeft ook weer waarom bijvoorbeeld dit vak, instrumentenleer, erg belangrijks is om goed te kennen.
Vervolgens vinden jullie een aantal afbeeldingen van instrumentensets. Deze sets worden vooraf, in de sterilisatieruimte, samengesteld en samen verpakt zodat wanneer je gaat opereren je direct de juiste instrumenten bij de hand hebt.
Aan jullie nu de opdracht op de sets te bekijken en de namen bij het juiste instrumentarium te zetten. De namen kan je opzoeken in het arrangement. Hierdoor leer je alvast wat namen en leer je hoe je door het arrangement kan bladeren. Wanneer jullie klaar zijn wordt de opdracht klassikaal besproken.
Bekijk als introductie eerst het volgende filmpje over een assistent tijdens het spreekuur, daarna kunnen jullie aan het werk met de foto's:
Assisteren bij het spreekuur
Hoofdstuk 1: Spreekuur instrumentarium
Spreekuur instrumentarium houdt in, zoals het woord al zegt, instrumentarium dat vaak tijdens het spreekuur, tijdens een eerste afspraak, gebruikt wordt.
Wanneer een dier ziek is maakt de eigenaar eerst een afspraak om met het dier langs te komen voor onderzoek. Meestal wordt voor zo'n eerste afspraak een minuut of 10 ingepland. Tijdens de afspraak wordt het eerste onderzoek verricht, het dier wordt bekeken en eventueel wordt er bloed afgenomen of een urineonderzoek gedaan. Oren worden bekeken en de temperatuur van het dier wordt opgenomen. Er wordt met de eigenaar gesproken over de problemen waarmee het dier te kampen heeft. Dit alles heet 'een anamnese afnemen'.
Een anamnese is de voorgeschiedenis van de ziekte en de relevante omstandigheden van de patiënt.
Een anamnese komt tot stand doordat de dierenarts aan de eigenaar van de patiënt gericht vragen stelt. Afhankelijk van de specifieke situatie kan daarbij bijvoorbeeld belangrijk zijn:
- Leeftijd en gewicht van de patiënt
- Een beschrijving van het ziektebeeld
- Systematische vragen over verschillende organen (bijvoorbeeld of het dier diarree heeft)
- Of het huisdier mee is geweest op vakantie
Samen met het lichamelijk onderzoek wat de dierenarts zelf onderneemt, het klinisch onderzoek, leidt de anamnese tot de diagnose en een behandeling.
Het instrumentarium wat in dit hoofdstuk wordt besproken, zijn de meest gebruikte instrumenten om de anamnese af te nemen en de eerste onderzoeken te starten.
Wachtkamer
Weegschaal
Voordat de dieren naar de dierenarts in de behandelkamer gaan moeten ze op de weegschaal. Het is de taak van de assistent die de patiënt welkom heet het dier te wegen en het gewicht in te voeren in het computer systeem, zo kan de dierenarts met 1 blik op het scherm zien wat het gewicht is van het dier. Het is belangrijk om te weten hoeveel de dieren wegen omdat de dierenarts dan kan nagaan of ze zijn aangekomen of zijn afgevallen. Dit zou al kunnen leiden tot een vermoeden van een medische aandoening.
De weegschaal wordt als volgt gebruikt. Jij of de eigenaar neemt het te wegen dier in de armen, stapt op de weegschaal en noteert het totale gewicht. Daarna zet je het dier op de grond, maar blijft zelf op de weegschaal staan en noteert je eigen gewicht. Het gewicht van het dier is het verschil tussen de twee genoteerde getallen. (Het maakt niet uit of de weegschaal precies op nul stond.)
Katten weeg je in de kooi, je noteert het gewicht en daarna weeg je de kooi zonder de kat erin. Katten zijn meestal erg angstig bij de dierenarts en zullen willen vluchten. Ook is het prettig om de kat in de kooi te wegen omdat de dieren op de weegschaal stil moeten staan voor je het gewicht goed af kan lezen, dit is zeer moeilijk te bereiken bij katten die niet in een kooi zitten.
Kleine dieren zoals cavia's, maar ook puppy's worden gewogen op een kleinere weegschaal die tot op de gram nauwkeurig het gewicht aangeeft. De eerst afgebeelde weegschaal is zo groot dat een hond er uit eigen beweging op stapt en blijft staan. Men hoeft het dier dus niet op te tillen. Beide weegschalen regelmatig reinigen en desinfecteren. Vooral aan de onderkant blijft vuil kleven.
Figuur 2. Weegschaal Weegbereik van 50 gr tot 20 kg in stappen van 5 gr
Spreekkamer
Onderzoekstafel
Voor onderzoek wordt het dier op de onderzoekstafel gezet zodat de dierenarts niet de gehele dag bukkend zijn werk hoeft te doen en ook opdat de dieren stiller blijven staan tijdens het onderzoek. Als de dieren op de grond staan hebben ze meer het gevoel dat ze weg kunnen lopen en zullen dit dus ook vaker proberen. Door ze op de tafel te zetten heb je al een soort van overwicht over de dieren waardoor ze stil blijven staan. De tafel moet sterk en gebruiksvriendelijk zijn, stevig staan, en voldoen aan de arbo-eisen. De hoogte kan soms met de voeten worden ingesteld. Op de tafel moet een antislipmat worden gelegd zodat de dieren grip hebben op de tafel en niet uitglijden. De tafel wordt soms ook als operatietafel gebruikt. Na iedere patiënt wordt de mat gereinigd en gedesinfecteerd, na het spreekuur wordt de hele tafel gereinigd en gedesinfecteerd.
Thermometer
Een thermometer wordt in de anus geduwd met een borende beweging en wat vaseline om het soepeler te laten gaan. De digitale thermometer wordt zover in de anus gebracht tot het metalen deel van de punt in de anus is. Na aflezen meteen reinigen en desinfecteren. Digitale thermometers werken met behulp van een batterijtje dat zo nodig kan worden vervangen bij de meeste modellen. Controleer dan meteen of er geen roest is opgetreden bij de contactpuntjes.
Figuur 9. Digitale thermometer
De fonendoscoop, beter bekend als de stethoscoop, word in de spreekkamer gebruikt voor het beluisteren van hart, longen, maag en darmen (= ausculteren). Hij moet regelmatig droog gereinigd worden.
Scheerapparaat
Op het spreekuur is het vaak nodig om de vacht af te scheren, wanneer bloed afgenomen moet worden wordt een gedeelte van de poot geschoren, als er een echo gemaakt moet worden, maar ook als een dier een huidontsteking heeft. Omdat bij de huidontsteking de haren geïnfecteerd zijn, wordt de scheerkop besmet. Daarom moet de scheerkop helemaal uit elkaar genomen worden, dan kan hij goed worden gereinigd en gedesinfecteerd. Je moet hem goed nadrogen om roesten te voorkomen. Scheerkoppen zijn deels van kunststof en mogen niet worden gesteriliseerd, anders smelten ze. Regelmatig behandelen met de olie die voor het desbetreffende apparaat is voorgeschreven. Het is verstandig met twee scheerapparaten te werken, de ene set voor gebruik bij besmette vachten en de andere voor gebruik bij operatiepatiënten.
De scheerkop moet na het drogen weer in elkaar gezet worden. De beste stand van de stelschroef wordt bereikt door de schroef redelijk strak aan te draaien en dan 1 of 1,5 slag los te draaien. Hoe steviger je de schroef aandraait, des te dichter komen de tanden bij elkaar, en dus hoe dunner de haren zijn die je ermee kan scheren. Voor een konijn (de haren zijn dun en buigzaam) gebruik je de fijnste scheerkop met stijf aangedraaide stelschroef. Voor een Rottweiler (de haren zijn erg dik en stug) gebruik je de grofste scheerkop, waarvan de stelschroef 3 slagen is losgeschroefd.
Figuur 3. Verschillende scheerapparaaten Figuur 4. verschillende scheerkoppen
Vlooienkam
Aangezien geen enkel dier volgens de eigenaar vlooien heeft, is het nuttig om de vlooienpoepjes uit de vacht te kammen en te laten zien. De meeste kans om ze te vinden is op het kruis. Je gaat met de kam door de haren van het dier en kunt dan zwarte korreltjes aantreffen. Om aan te tonen dat het daadwerkelijk om vlooien gaat kan je deze op een stukje tissue leggen en hier een druppeltje water op doen. Vlooienpoepjes bestaan uit bloed en de zwarte korreltjes zullen dan een rode vlek geven op de tissue. De vlooienkam kan ook goed worden gebruikt om de haren rechtop te houden om zo de huid te kunnen beoordelen. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Figuur 10. Verschillende soorten vlooienkammen
Nageltang
De nageltang wordt gebruikt om nagels te knippen. Veel mensen kunnen of willen dit niet zelf thuis doen uit angst dat ze te diep knippen en daarbij het 'leven' raken waardoor de nagel ernstig kan gaan bloeden. Daarom worden nagels vaak bij de dierenarts geknipt als de mensen met hun huisdier voor de inenting komen. *praktische les 1
Na gebruik reinigen en goed drogen. Roestvorming vindt vooral in het scharnierend deel plaats; dit dient tevens regelmatig te worden gesmeerd.
Figuur 11. Verschillende soorten nageltangen
Percussiehamer
Om in de spreekkamer, tijdens de anamnese, vast te kunnen stellen of er verdichtingen (bv. tumoren) in de longen zijn, hoe groot het hart is, hoe groot de lever is en of er te veel gas in de maag is (bv.bij een maagdraaiing) wordt de percussiehamer gebruikt. De plessimeter wordt stevig op de borst- en buikwand van het dier gedrukt, met de percussiehamer tikt men erop, waardoor de onderliggende weefsels gaan trillen en geluid voortbrengen. Dit noem je percuteren. Aan de hand van de toonhoogte van het voortgebrachte geluid kan vastgesteld worden of er iets mis is in het lichaam.
Deze twee instrumenten worden alleen bij heel grote honden en bij grote huisdieren gebruikt. Bij kleinere honden en katten gebruikt men de vingers als plessimeter en percussiehamer.De reflexhamer wordt gebruikt om op pezen en spieren te kloppen, waardoor die worden uitgerekt. Dit uitrekken wordt waargenomen door zenuwcellen in de spier die een sein naar het ruggenmerg geven. Het gezonde ruggenmerg zorgt voor een reflex, waardoor de spier wat aanspant en er een lichte beweging volgt. Uit de sterkte van die reactie kan je conclusies trekken over de toestand van het zenuwstelsel. De percussiehamer wordt ook als reflexhamer gebruikt.
Figuur 8. reflexhamer en percussiehamer plessimeter
De diagnostiekset is niet weg te denken uit de spreekkamer om een anamnese te stellen. Met de otoscoop en het speculum kan de gehoorgang worden bekeken, met de oftalmoscoop het oog. Met andere opzetstukken kunnen andere lichaamsholten worden geïnspecteerd, zoals onder andere de larynx en het rectum. Men spreekt dan respectievelijk van laryngoscoop en rectoscoop. Het handvat bevat een oplaadbare batterij of batterijen. Op het handvat kunnen de verschillende opzetstukken worden gezet. De afgebeelde diagnostiekset bestaat uit handvat, otoscoop, speculaset en oftalmoscoop.
Figuur 5. Samenstelling diagnostiekset Figuur 6. Otoscoop
Vraag 1: Wat is wat in de bovenstaande diagnostiekset figuur 5?
Bekijk het filmpje over oorverzorging:
Filmpje oorverzorging
Ballonspuit
Wanneer een oor ontstoken is geraakt kan deze door de dierenarts worden uitgespoeld met een ballonspuit. De ballon wordt samengeknepen en gevuld met spoelvloeistof. Het mondstuk wordt op de ballon bevestigd en in de oorholte gestoken. Daarna in de ballon knijpen.
De ballonspuit wordt ook gebruikt voor het reinigen van absessen, met de balllonspuit kan druk worden uitgeoefend op de vloeistof waardoor vuil naar buiten komt.
Na gebruik de ballon en het losse mondstuk van buiten reinigen met een zeepoplossing; Daarna het mondstuk weer op de ballon bevestigen en het mondstuk en de ballon van binnen reinigen door krachtig te knijpen en de zeepoplossing in de ballon te zuigen. Herhalen met een desinfectans.
Traanvochtteststrip (Schirmer Tear Test)
Om na te gaan of het dier voldoende traanvocht aanmaakt, wordt het korte, afgeronde deel van de strip tussen het onderooglid en het derde ooglid gelegd. Het wordt daar gedurende 60 seconden gelaten. De poreuze strip zuigt traanvocht op en wordt vochtig. Aan de hand van het aantal mm dat het vocht optrekt in de strip (gerekend vanaf de inkeping) wordt bepaald of de traanklieren voldoende werken. Bij de hond ligt de normaalwaarde tussen 12 en 25 mm; bij de kat tussen 11 en 20 mm. Na gebruik de strip wegwerpen. Het zakje met de ongebruikte strips goed afsluiten.
Figuur 13. Traanvochtteststrip
Maagsonde
Wordt via de mond in de maag gebracht bij intoxicatie (vergiftiging) om de maag te spoelen. Ook wordt de maagsonde gebruikt om na te gaan of de passage naar de maag vrij is, namelijk als er tumoren of vreemde voorwerpen in de oesophagus (slokdarm) zijn of als de maag gedraaid is, lukt het niet om de sonde tot in de maag te duwen.
Het is ook mogelijk om via de neus een sonde in de slokdarm en in de maag in te brengen. Dit gebeurt meestal om dieren geforceerd te voeden of om medicijnen onder dwang in te geven.
Na gebruik vanbinnen en vanbuiten reinigen en desinfecteren.
Sonde
Om na te gaan hoe diep een wond is, kan men de sonde in de wond steken (= sonderen).
Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Figuur 15. Sondes
Schoenen of sokken
Als een hond een pootverband heeft, kan dat beschermd worden tegen bijten en slijtage door middel van hondenschoenen of -sokken. Ook als de zoolkussentjes te veel zijn afgesleten, worden wel sokken voorgeschreven. In tegenstelling tot wat veel mensen denken kan men een hond niet dagelijks kilometers ver laten lopen. De wolf bijvoorbeeld jaagt zijn prooi nooit verder dan 3 tot 5 km achterna. Te ver lopen veroorzaakt afslijten van de zoolkussens, soms tot bloedens toe. Er zijn verschillende maten.
Figuur 16. Hondenschoenen of -sokken
Spuitflacon
Wordt gebruikt voor het spoelen van de ogen en abcessen. (Uiteraard niet met dezelfde fles!) Soms lekt de dop omdat deze onjuist gefabriceerd is. De spoelvloeistof spuit dan bij de dop naar buiten. Controleer nieuw afgeleverde spuitflacons hierop.
Figuur 17. Spuitflacon
Dwangmiddelen hond/kat
Bekijk eerst het filmpje over dwangmiddelen bij de kat:
Dwangmiddelen kat
Handschoenen
Beschermen de handen tegen krabbende en bijtende katten. Reinigen indien nodig.
Figuur 18. Handschoenen
Vangstok en vangtang
Lastige honden en katten kunnen hiermee gevangen en gefixeerd worden. De lus van de vangstok wordt over de kop van het dier gedaan. Het stalen koord aan het andere eind van de stok wordt aangetrokken tot de lus strak om de hals ligt. De hond kan nu niet bij je komen als je de stok stevig vasthoudt en druk van je af uitoefent. Door aan de knop aan het eind van de stok te draaien schiet de lus los. Dit doe je alleen als degene die de hond behandelt dat zegt! Let erop of het dier goed kan ademen. Als je denkt dat dit niet zo is, zeg je dat tegen degene die met het dier bezig is. Let erop dat bij het losmaken van de lus het stalen koord (waaraan je hebt getrokken om de lus vast te trekken) met kracht tegen je handen kan slaan.
In sommige praktijken wordt de voorkeur gegeven aan een ring in de muur boven de vangstok. Men doet dan de hond een wurgband om. Aan de wurgband is een stalen ketting bevestigd. De ketting wordt door de ring in de muur gehaald. Als je nu maar blijft trekken aan de ketting, kan de hond je niet bereiken. De vangtang voor de kat verschilt in zoverre van de vangstok voor de hond dat hij wat lichter is uitgevoerd en er geen koord is maar een handel waarmee de bek van de tang wordt bediend.
Figuur 19. Kattenvangtang Figuur 20. Vangstok
Muilkorven van een hond
Is erg handig en een stuk veiliger bij het behandelen van wat lastige honden. Er zijn veel verschillende modellen. De hier getoonde modellen zijn het best, omdat de hond de bek open kan houden en zo overtollige warmte kan afgeven. Voor brachycefale (kortsnuitige) rassen is een apart model met korte bovenkant.
Figuur 21. Muilkorf Muilkorf voor brachycefale hondenrassen
Toedienen tablet met behulp van een pillenschieter
De pillenschieter werkt, zoals je in het filmpje hebt kunnen zien, als volgt: De ‘zuiger’ wordt uitgetrokken, het tablet in het bekje geklemd en het dunne deel in de bek van de kat geduwd tot achter op de tong. Wanneer de zuiger nu wordt ingedrukt, wordt de pil uit het bekje geduwd en raakt hij de keelwand, waardoor de slikreflex op gang komt. Op deze manier kan men vrij makkelijk tegenstribbelende katten hun medicijnen toedienen. De pillenschieter wordt meegegeven met de eigenaar.
Een andere manier om honden en katten die moeilijk pillen slikken toch hun medicijnen te laten innemen is Easypill. Easypill voelt als klei en is erg smakelijk voor honden en katten, je kan hier makkelijk pillen in verstoppen. Geef de kat of hond eerst een paar keer easypill zodat hij aan de smaak gewend raakt, als hij eenmaal gewend is kan je er een pil in verbergen.
Figuur 22. Pillenschieter Figuur 23. Easypill
Voor dierenartsen en assistenten is het altijd vrij gemakkelijk om te zeggen dat een eigenaar de kat 2 maal daags 2 tabletten moet geven. De eigenaar zit thuis met een probleem; de kat 'ruikt' al wanneer het weer tijd is voor een pil. De volgende 'gebruiksaanwijzing' om de kat een pil te geven maakt dit wel duidelijk:
1. Neem de kat en wieg haar in je linkerarm - haar kop in de palm van je linkerhand, zoals je ook met een baby kunt doen. Met je wijsvinger en duim druk je zachtjes aan elke kant van de bek van het dier. In je rechterhand hou je het pilletje vast. Druk een beetje harder. Zodra de kat haar bek opendoet, stop je er het pilletje in. Wacht tot het pilletje is doorgeslikt.
2. Raap het pilletje op en haal de kat vanachter de sofa. Herhaal de handeling uit punt 1.
3. Haal de kat uit de slaapkamer en gooi het doorweekte pilletje weg.
4. Neem een nieuw pilletje, leg de kat opnieuw in je linkerarm. Hou deze keer met je linkerhand haar achterste poten stevig vast. Wrik met je rechterhand haar bek open en duw met je rechterwijsvinger het pilletje tot in haar keel. Knijp haar bek dicht tot ze het pilletje heeft doorgeslikt.
5. Haal het pilletje uit de vissenkom. Haal de kat van de kleerkast. Roep je partner uit de tuin.
6. Kniel op de grond en klem de kat tussen je knieën. Hou daarbij zowel de voor- als achterpoten stevig vast. Let niet op het gegrom, dat doen katten altijd in dergelijke situaties. Vraag aan je partner om de kop van het dier stevig vast te houden, met een houten liniaal haar bek open te wrikken, het pilletje in haar bek te gooien en het met de liniaal zachtjes tot in haar keel te duwen.
7. Haal de kat uit de gordijnen, en neem een nieuw pilletje. Vergeet niet dat je vandaag nog de gordijnen moet laten herstellen en een nieuwe liniaal moet kopen. Veeg de brokstukken van de vaas bij elkaar om ze later te lijmen.
8. Wikkel de kat in een grote handdoek. Vraag aan je partner de kat zo vast te houden dat enkel haar kop nog van onder zijn/haar oksel te zien is. Duw het pilletje in een rietje. Duw het rietje tot in de keel van de kat. Blaas vervolgens krachtig op het rietje.
9. Lees aandachtig de bijsluiter om te zien of de pil niet schadelijk is voor mensen. Drink een biertje om de vieze smaak weg te krijgen. Roep een dokter om uw partners arm te verbinden. Haal met koud water en zeep het bloed uit het tapijt.
10. Haal de kat uit het bed van de buren. Neem een nieuw pilletje. Trek een nieuw blikje bier open. Zet de kat in de keukenkast. Doe de deur van de kast zo dicht dat alleen de kop van de kat nog naar buiten steekt. Wrik haar bek open met een dessertlepel. Schiet de pil in haar bek met een elastiekje.
11. Haal een schroevendraaier en repareer de deur van de keukenkast. Drink het biertje dat je had klaargezet. Neem een fles whisky. Schenk een flinke scheut in en drink die in één keer op. Leg een koud kompres op je wang en kijk na wanneer je je laatste spuitje tegen tetanus hebt gehad. Ontsmet je wang met een kompres dat je in whisky hebt gedrenkt. Neem nog een scheut whisky. Gooi je T-shirt weg en neem een schoon exemplaar.
12. Bel de brandweer om de kat uit de boom van de buren te halen. Verontschuldig je bij de buurman die bij het zien van je razende kat met zijn auto zijn tuinhek ramde. Haal het laatste pilletje uit de verpakking.
13. Bind de achterpoten van het verdomde dier met een stukje waslijn vast aan haar voorpoten. Maak het beest vast aan de tafelpoot. Zoek een paar stevige werkhandschoenen. Duw de pil in de bek van de kat en stop er meteen een handvol gehakt achter. Heb geen medelijden. Hou de kat rechtop en giet een liter water in haar bek om het zaakje door te spoelen.
14. Drink het laatste restje whisky op. Vraag aan je partner of hij/zij jou naar het ziekenhuis brengt waar de dokters jouw vingers en onderarm zullen hechten en een stukje pil uit je rechteroog zullen halen. Stop later bij een meubelzaak om een nieuwe tafel te kopen.
15. Bel de dierenbescherming dat ze de kat mogen komen halen en bel de dierenwinkel met de vraag of ze hamsters verkopen
Dit is natuurlijk maar een grap, maar voor vele mensen is het werkelijk een nachtmerrie, hou hier dus rekening mee, vraag aan de eigenaar of hij/zij weet hoe hij zijn kat een pil moet geven, leg dit goed en grondig uit en doe het desgewenst even voor!
Injectie en infuus
Stuwband
Om een bloedvat beter te puncteren wordt de poot gestuwd boven de elleboog of de knie. Door de ader af te knellen zwelt deze op en is hij niet alleen beter zichtbaar, maar kan ook makkelijker bloed worden afgenomen. De geopende stuwband wordt onder de poot van het dier gehaald. Het plastic uiteinde wordt in de metalen gesp gestoken. Het andere uiteinde trekt men aan tot de gewenste stuwing is bereikt. Om de stuwband los te maken drukt men op het plaatje in de gesp en de band schiet los. Omdat de stuwband regelmatig met bloed wordt bespat, is wassen regelmatig nodig.
Figuur 24. Verschillende stuwbanden
Om de werking van de stuwband beter te begrijpen kan je nu het volgende filmpje bekijken over het bloed afnemen bij een hond:
Bloed afnemen uit de voorpoot van een hond
Afnemen bloed uit de hals van een kat
Er zijn twee soorten injectiecanules: wegwerpnaalden (= disposable) en naalden voor meervoudig gebruik. Het deel van de disposable naald dat op de injectiespuit wordt gezet, is van plastic; dat van de meervoudig te gebruiken naalden is van metaal.
Disposable naalden worden in de canuleverzamelbak gedaan. Als de bak vol is, wordt deze bewaard bij het medisch afval. Er zijn bedrijven gespecialiseerd in het vernietigen van dit afval. Wanneer genoeg medisch afval verzameld is wordt zo'n bedrijf gebeld en zij komen het medisch afval ophalen. De naalden voor meervoudig gebruik worden na gebruik afgespoeld en gesteriliseerd. Deze naalden worden op den duur bot. Dan kunnen ze worden geslepen of in de canuleverzamelbak worden gedaan.
Injectienaalden worden ingedeeld naar dikte en lengte van het steekgedeelte. Bij disposable naalden is de indeling naar Engelse maten: bijvoorbeeld 25 G x 5/8”. Het getal vóór de G geeft aan hoe groot de diameter is (G = gauge), het getal vóór de ” geeft de lengte aan in inches (1 inch = 2,5 cm). Voor het gemak is het plastic deel voor de verschillende diameters verschillend van kleur zoals te zien is in figuur 25.
| Gauge |
mm (approx.) |
| 34 |
0.16 |
| 32 |
0.20 |
| 30 |
0.25 |
| 28 |
0.32 |
| 26 |
0.40 |
| 24 |
0.51 |
| 22 |
0.64 |
| 20 |
0.81 |
| 18 |
1.02 |
| 16 |
1.29 |
| 14 |
1.62 |
| 12 |
2.05 |
Vraag: Reken uit hoe dik en hoe lang een naald is van 25 G x 5/8"
De dunste naalden zijn bruin en zijn 26 G, naalden van 25 G zijn oranje, die van 23 G (24 G-naalden zijn niet in de handel) zijn blauw, en die van 22 G, 21 G, 20G, 19 G en 18 G zijn respectievelijk zwart, groen, geel, crème en roze. De dunnere naalden van verschillende fabrikanten hebben geen standaardkleur.
De voor meervoudig gebruik geschikte injectiecanules worden volgens metrieke maten gerangschikt: bijvoorbeeld 1.00 x 10 wil zeggen dat de doorsnede van de naald 1 mm is en de lengte 10 mm.
Figuur 25 Verschillende soorten injectiecanules en de canuleverzamelbak
Injectiespuit
Er zijn disposable plastic spuiten en metalen en spuiten voor meervoudig gebruik (van glas/ metaal). De disposable spuiten kunnen tweedelig (figuur 26) of driedelig (figuur 27) zijn. De tweedelige bestaan uit een zuiger en een huls met maatverdeling. Bij de driedelige bestaat de zuiger uit twee delen, waardoor de spuit makkelijker is in te drukken, de driedelinge spuit is duurder maar ook subtieler en wordt daarom meer bij kleine huisdieren gebruikt. De tweedelige spuit is goedkoper maar ook grover en wordt meer gebruikt bij landbouwhuisdieren.
Figuur 26 Tweedelige spuiten Figuur 27 Driedelige spuiten
De spuiten voor meervoudig gebruik (figuur 28) bestaan uit meer onderdelen en worden gebruikt bij landbouwhuisdieren. Deze spuiten kunnen een inhoud hebben van 50 cc en de spuit kan afgesteld worden op de hoeveelheid te injecteren vloeistof. Dit werkt heel prettig bij het enten van bijvoorbeeld een koppel biggen. Wanneer iedere big 1 cc entstof nodig heeft kunnen er 50 biggen geent worden met 1 volle spuit. Dat de spuit niet na iedere big gevult moet worden scheelt aanzienlijk veel tijd.
Figuur 28 Spuiten voor meervoudig gebruik
De insulinespuiten (figuur 29) hebben een aparte schaalverdeling, namelijk in IE (= internationale eenheden). Insulinepreparaten bevatten 40 IE insuline per ml. De schaalverdeling van de insulinespuit loopt van 1 IE tot 40 IE.
Vraag: Waarom hebben insuline spuiten een eigen, internationale, schaalverdeling?
Figuur 29 Insuline spuiten
Spuiten en naalden in elkaar zetten:
Injectienaald en -spuit moeten precies op elkaar passen. Dit bereikt men meestal door ze volgens de methode Luer te construeren. Men spreekt dan ook van luerlock. Tevens moet men de canule op de conus (mond van de spuit) drukken met een stevige, draaiende beweging. Als men dat niet doet, kan het gebeuren dat de naald van de conus schiet en de injectievloeistof wegspat. Sommige spuiten hebben een schroefconus waarop alleen canules met schroefdraad passen. De schaalverdeling is in milliliters (ml) of in kubieke centimeters (= cc), 1 ml gelijk aan 1 cc. De inhoud van een spuit loopt uiteen van 1 ml tot 100 ml, waarbij de schaalverdeling is aangepast. Op een 1 ml spuit loopt de schaalverdeling met 0,1 ml op, op een 20 cc spuit bijvoorbeeld met 1 ml .
Vacutainer
Is erg handig voor het afnemen van bloed. De steriele verpakking wordt geopend. De rubberen stop van de bloedbuis wordt tegen het korte naaldje van de huls gelegd. Vervolgens wordt de lange naald in een vena gebracht en de bloedbuis stevig in de huls gedrukt, waardoor de korte naald door de rubber stop prikt. In de bloedbuis is een vacuüm, waardoor bloed met kracht wordt aangezogen. Na gebruik de huls met de naald weg werpen.
Er zijn ook vacutainers voor meervoudig gebruik, waar een disposable naald opgeschroefd wordt. Na gebruik wordt de naald verwijderd, en de plastic vacutainer huls gereinigd en gedesinfecteerd.
Figuur 34. Vacutainer
Kijk nu naar de filmpjes over het geven van injecties:
Het geven van een intramusculaire injectie
Het geven van een subcutane injectie
Chippen
Figuur 30: Chip
Wat is een chip?
De chip (of transponder) is een klein buisje van ongeveer 14 millimeter groot. In het buisje zit een klein stukje micro-elektronica bestaande uit een spoel en een microchip, die het unieke registratienummer bevat. De chip wordt met een naald onder de huid tussen de schouderbladen van het dier of aan de linkerzijde van de hals aangebracht. Je ziet hem daarna niet meer zitten. Wanneer een afleesapparaat (chipreader) in de buurt van de chip gehouden wordt, gaat in de spoel een kleine inductiestroom lopen waardoor de chip een signaal uitzendt. Het afleesapparaat vangt dit op en kan het nummer aflezen. Zonder afleesapparaat doet de chip niks: er zit geen batterij of andere energiebron in.
Het chipnummer
Elke chip bevat een chipnummer. Voor identificatiechips voor dieren bestaan de ISO standaarden 11784 en 11785. Chips die hieraan voldoen hebben een uniek nummer van 15 cijfers en beginnen met een landencode of fabrikantcode. De landencode van Nederland is 528.
Chip en registratie verplicht voor honden
In Nederland zijn veel mensen met honden bezig. Niet alleen de eigenaren, maar ook bijvoorbeeld fokkers en handelaren. Veel van deze mensen hebben het beste met de hond voor, maar soms gaat het helaas toch mis. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de malafide hondenfokkerij en -handel. Daar vinden nog steeds veel misstanden plaats. Honden worden vaak niet gevaccineerd, worden te jong bij de moeder weggehaald, zijn slecht gesocialiseerd of zijn tijdens hun korte leven slecht behandeld. Daarnaast zijn er eigenaren die hun hond mishandelen of verwaarlozen.
Om dit soort praktijken beter aan te kunnen pakken heeft het ministerie van Economische Zaken besloten dat alle honden die er vanaf 1 april 2013 in Nederland bijkomen gechipt moeten zijn en dat de registratie van deze honden netjes bijgehouden moet worden. Zo kunnen de controlerende instanties bij misstanden beter ingrijpen, bijvoorbeeld door illegale handelaren op te sporen.
Wat houdt de verplichting in?
De chip- en registratieverplichting voor honden geldt vanaf 1 april 2013 en komt (in het kort) neer op het volgende:
-
Pups geboren vanaf 1 april 2013 moeten binnen 7 weken na de geboorte gechipt worden en binnen 8 weken na de geboorte bij een aangewezen databank worden geregistreerd door de eerste houder (dat is dus de fokker van de pups).
-
Alle honden, ongeacht leeftijd, die vanaf 1 april 2013 worden geïmporteerd, moeten binnen 2 weken worden geregistreerd. Zij moeten al gechipt zijn om Nederland in te mogen (de registratieplicht geldt niet voor honden die korter dan 3 maanden in Nederland blijven, bijvoorbeeld voor vakantie).
Voor de rest van het leven van de hond moeten alle veranderingen in de geregistreerde gegevens aan de databank worden doorgegeven, dus iedere wijziging van houder (waar het dier >3 maand verblijft) of gegevens van deze houder, zodat de informatie up-to-date blijft. Wie zich niet aan de nieuwe regels houdt, riskeert een boete; dat wil dus zeggen de fokker of importeur die de hond niet chipt of niet juist registreerd, maar ook de volgende houder (de koper dus bijvoorbeeld).
Bekijk nu het filmpje over het inbrengen van een chip:
Voorbereiden en aflezen van een identificatiechip
Chippen
Een infuus is een steriele set die gebruikt wordt om vloeistoffen intraveneus toe te dienen.
Eerst wordt de braunule bij het dier ingebracht. De braunule bestaat uit een lange metalen canule in een korter plastic omhulsel. De metalen canule heeft een scherpe punt en wordt in de vena gedrukt. Door de bloeddruk loopt er bloed in de canule, zodat je kan zien of je hem inderdaad in de vena hebt ingebracht. Vervolgens wordt het metalen deel verwijderd en het plastic deel verder de vena ingeschoven, zonder dat de kans bestaat dat je het dwars door de wand weer uit de vena steekt. Bovendien zal het bloed niet stollen bij contact met kunststof, hetgeen wel het geval is bij contact met metaal. Het geheel is een wegwerpsysteem dat eenmaal wordt gebruikt. Vervolgens wordt de infuusset op de braunule aangesloten. Het uiteinde van de slang (figuur 27) wordt op de infusienaald aangesloten.
De dubbelcanule wordt in de gereinigde en gedesinfecteerde dop gestoken en dient om de vloeistof uit de fles te laten lopen en om lucht toe te laten zodat de vloeistof blijft stromen. Het controleglas dient om te kijken hoeveel druppels er per minuut afvloeien. De afvloeisnelheid wordt geregeld met het schuifje op de slang.
Figuur 31: Infuusset, infuusstandaard en infuusvloeistof
Figuur 32: Verschillende soorten braunules
Vraag: Waarom brengen we soms een infuus aan bij dieren?
Bekijk nu het filmpje over het voorbereiden en aansluiten van een infuus:
Infuus voorbereiden en aansluiten
Soms is het nodig om de luchtweg vrij te maken. Operatief wordt dan de trachea (luchtpijp) geopend en wordt de buis in de trachea gestoken, tussen twee kraakbeenringen in. Het plaatje kan aan de huid worden gehecht of met het band worden vastgebonden aan de nek. Kunststof modellen wegwerpen; metalen modellen reinigen en steriliseren.
Figuur 33. Tracheostomiecanule
Vogels
Kropnaald
Wordt bij vogels ingebracht om de krop te spoelen of om kunstmatig te voeden. Na gebruik van binnen en van buiten reinigen en steriliseren in autoclaaf of heteluchtsterilisator.
Figuur 35. Verschillende soorten kropnaalden
Ringkniptang
De ringkniptang wordt gebruikt om de ringen bij vogels te verwijderen. Dit gebeurt bijvoorbeeld wanneer de poten van de vogels gegroeid zijn en de ring te strak is komen te zitten. De onderste ingekeepte bek van de tang wordt onder de pootring van een vogel gestoken, waarna men de ring kan doorknippen. Als men de ring op twee plaatsen doorknipt, kan hij worden verwijderd. Pootringen kunnen zo strak zitten dat de huid zelfs afsterft. Nadat de ring is verwijderd, kan dan ook een flinke bloeding optreden. Daarom vóór het verwijderen al een bloedstelpend middel als ferrichloride op een gaasje klaarleggen. De ringkniptang kan ook worden gebruikt om hechtingen door te knippen.
Na gebruik reinigen en desinfecteren, ook als er alleen maar een hechtinkje mee is verwijderd. Sommige ziekten worden namelijk via het bloed verspreid en aan hechtingen kleeft altijd wat bloed. Als men niet desinfecteert, zou men bijvoorbeeld het FIV kunnen verspreiden.
Laboratorium
In het laboratorium worden onderzoeken gedaan, hier staat een microscoop, een broedstoof, de centrifuge en de refractometer om urine, melk, feaces en bloed te onderzoeken:
Dekglaasje
Voor het fixeren van monsters bij microscopisch onderzoek. De dekglaspincet kan niet alleen worden gebruikt om de glaasjes vast te pakken, maar ook om voorwerpglaasjes door de vlam van een bunsenbrander te halen. Dit laatste om monsters op het voorwerpglas te fixeren. Na gebruik de glaasjes op de juiste wijze weggooien in de canuleverzamelbak. De pincet reinigen met water en zeep en steriliseren door hem door een vlam te halen.
Figuur 37 Dekglaasjes en dekglaspincet
Broedstoof:
In een broedstoof heerst een ideale temperatuur voor het opkweken van bacteriën, deze temperatuur is stabiel op 37 C. In een broedstoof worden voornamelijk melkmonsters getest op aanwezige bacteriën en op aanwezigheid van antibioticum. Er wordt een druppeltje melk op een schaaltje (petri-platen) vol voedingsstoffen voor bacteriën 'geënt'. Onder deze ideale omstandigheden heeft de bacterie echter nog 24 uur nodig om zover te groeien dat er iets mee gedaan kan worden. Sommige bacteriën hebben onder deze ideale omstandigheden zelfs 48 uur nodig. Ook kan de broedstoof worden gebruikt om infuusvloeistoffen lichaamswarm te houden. Buitenkant regelmatig huishoudelijk reinigen en indien leeg, binnenkant reinigen met water en zeep, drogen en met alcohol desinfecteren.
Figuur 38 Broedstoof
Urine-onderzoek
Deze wordt via de penis/urethra ingebracht in de blaas om steriel urine te verzamelen. Dit gebeurt bij een ver- denking van verstopping van de urethra. De katheters zijn steriel verpakt. Alleen het uiteinde met de conus mag met de (schone en gedesinfecteerde) hand worden vastgepakt. Na gebruik óf wegwerpen óf vanbinnen en vanbuiten reinigen en in de autoclaaf steriliseren. Na autoclaveren wordt de katheter wel stugger en kan hij minder goed worden gebruikt. De katheters zijn in verschillende lengten en doorsneden te verkrijgen. Ze hebben een kleurcode die niet is gestandaardiseerd en per fabrikant verschilt.
Figuur 39 Verschillende katheters voor de reu Katheters voor de kater
Bekijk nu het filmpje over het opvangen van urine voor onderzoek en daarna het filmpje over hoe je een eenvoudig urine onderzoek uitvoert :
Opvangen van urine voor onderzoek
Eenvoudig urine onderzoek
Refractometer
Met de refractometer *praktische les 2 kan je het soortelijk gewicht (sg) van de urine vaststellen. Voor de refractometer is weinig urine nodig: 1 druppel is genoeg. Licht het dekplaatje op. Laat een druppel urine op het daaronder liggende glas vallen en druk het dekplaatje weer op zijn plaats. Richt de kijker tegen het licht. Er is dan een licht en donker veld te zien en een schaalverdeling. Waar de grens tussen licht en donker de schaalverdeling kruist, wordt het soortelijk gewicht afgelezen.
- Soortelijk gewicht: de normaal waarde van soortelijk gewicht bij honden en katten ligt tussen de 1.015 en 1.045 Is het sg erg laag dan is de urine sterk verdund (zuiver water heeft 1000), dit kan wijzen op nierproblemen (maar ook bij veel andere oorzaken van veel drinken/veel plassen: PU/PD), is het sg sterk verhoogd dan is de urine sterk geconcentreerd en heeft de patiënt mogelijk suikerziekte. De suiker in de urine verhoogd het sg van de urine. Met een sterk verhoogd sg kan de patient ook blaasgruis hebben. Dit kan je verder aantonen door de urine onder de micorscoop te bekijken. De patient kan ook uitgedroogd zijn.
Na gebruik van de refractometer, met een stukje celstof de urine verwijderen. Het instrument moet af en toe worden geijkt. Dit doet men door in plaats van een druppel urine een druppel water op het glas te laten vallen. Het soortelijk gewicht moet dan 1,000 zijn.
Figuur 40 Refractometer
Huidstans
Een huidstans of appelboor wordt gebruikt om een stukje huid te verwijderen (uiteraard onder lokale of algemene anesthesie). Dit zogenaamde biopt wordt naar een extern laboratorium gestuurd en moet daarom op de juiste manier geconserveerd worden (bijvoorbeeld in formaline 3% voor histopathologisch onderzoek). Huidstansje na gebruik op de juiste wijze wegwerpen.
Huidstanjes worden ook wel appelboortjes genoemd en werden vroeger weleens gebruikt om de neusgaten van bijvoorbeeld bulldogs te vergroten. Deze platneuzige hondenrassen kunnen vaak moeizaam ademhalen omdat hun neusgaten te klein zijn, door deze te vergroten kan het dier beter ademen.
Figuur 41. Huidstansje
Figuur 42: Dichte en geopereerde neusgaten van kortsnuitige honden
Scherpe lepel
Wordt gebruikt om huidafkrabsels te maken, bijvoorbeeld om de huid te onderzoeken op mijten. Het afkrabsel wordt op een voorwerpglaasje gelegd en met kaliloog (= KOH) of lactofenol behandeld om de huid op te lossen, zodat de parasieten zichtbaar worden.
Na gebruik reinigen en steriliseren in autoclaaf of heteluchtsterilisator.
Figuur 43. Scherpe lepel
Bloedanalyse
Bloedonderzoekapparatuur
Op het gebied van bloedonderzoek worden verschillende apparaten en tests gebruikt. Voor kwantitatieve bepaling van belangrijke klinisch-chemische parameters maken praktijken gebruik van droge chemie-analysers zoals Reflotron®, Vettest® (a) en Spotchem®. Parameters die hiermee kunnen worden bepaald, zijn onder andere: CREA (creatinine), GLU (glucose), CHOL (cholesterol), ALT (alanine aminotransferase).
De resultaten van een bloedonderzoek moeten altijd kritisch bekeken worden.
Als we bijvoorbeeld een te lage T4-waarde (= schildklierhormoon) meten, maar de patiënt toont in de verste verte niet het beeld van een patiënt met een te trage schildklierfunctie (hongerig, normaal drinken, dik, traag en treurig), moeten we niet gelijk de diagnose hypothyreoidie (oftewel trage schildklierfunctie) stellen en de patiënt met schildklierhormonen behandelen; we moeten verder onderzoek doen. Een verstopte kater met een hoog ureumwaarde, is niet meteen een ongeneeslijke nierpatiënt.
In sommige gevallen is de bloeduitslag alleen al alleszeggend, maar in veel gevallen zal het bloedonderzoek eerst samen met het verhaal van de eigenaar, het klinisch onderzoek, het röntgenologisch of echoscopisch onderzoek de diagnose kunnen bevestigen.
De bij een patiënt gemeten waarden worden vergeleken met zogenaamde referentiewaarden. Die referentiewaarden zijn verkregen door een grote groep gezonde dieren van een bepaalde diersoort te onderzoeken. Wij hebben dan enige zekerheid, dat die referentiewaarden de normaalwaarden zijn voor een gezond dier.
Toch moeten we er rekening mee houden dat de overgang van normaal naar ziek een grijs gebied is. Het kan dus gebeuren, dat een dier een afwijkende waarde heeft bij een bepaald bloedonderzoek, maar toch niets mankeert, en andersom. Naarmate de waarde verder afwijkt van de normaalwaarden is de kans groter dat de patiënt echt iets mankeert.
Zeer belangrijk is te realiseren, dat alleen de referentiewaarden bruikbaar zijn die horen bij de meetmethode, bij de apparatuur waarmee het bloed van de betreffende patiënt gemeten is.
De resultaten van de bepalingen kunnen sterk beïnvloed worden door allerlei invloeden van buitenaf: manier van bloed afnemen, nuchter of niet nuchter, stress, tijd tussen bloed afnemen en meten enz.
De parameters die kunnen worden bepaald, geven informatie over nier- en leverfuncties, de alvleesklier, de schildklier en bijschildklier, het spijsverteringsstelsel, bloedarmoede, uitdroging, hormonale afwijkingen en sommige tumoren. Het zijn moderne, geautomatiseerde analysesystemen, waardoor vele handelingen en ook de berekeningen vervallen. In feite blijft dus alleen het verzamelen van het bloedmonster over. De rest, tot en met het zichtbaar maken van de uitslag, gebeurt door het apparaat. De meeste apparaten kunnen worden aangesloten op een externe PC, zodat uitslagen op patiëntenkaarten kunnen worden overgezet.
Voor hematologisch onderzoek kan men gebruikmaken van apparatuur zoals de QBC®-analyser (Quantitative Buffy Coat analyser). Hiermee verkrijgt men informatie over de rode bloedcellen (RBC), de witte bloedcellen (WBC) en de bloedplaatjes. Dit geeft aanwijzingen over onder andere bloedarmoede, ontstekingen, leukemie en bloedstollingsproblemen.
Figuur 44 Spotchem Figuur 45 Vetscan
Bekijk nu het filmpje over bloedanalyseapparatuur:
Filmpje bloedanalyse apparatuur
Centrifuge
Voor het afdraaien en versneld bezinken van urine-, feces- en bloedmonsters. Denk eraan om het deksel GOED af te sluiten. Let op het toerental van het model dat je gebruikt, bloed en urine worden op een verschillend toerental gecentrifugeerd. Let er ook op dat in verschillende modellen verschillende buizen moeten worden geplaatst. Belangrijk is dat je de centrifuge gelijkmatig belast. Dat wil zeggen dat er altijd een even aantal buizen in moet worden geplaatst en dat die buizen even vol met vloeistof moeten zijn. Heb je een oneven aantal monsters, doe dan water in een extra buis. Wanneer de centrifuge niet in balans is zal hij gaan schuiven of kan het draaiend deel kapot gaan. Nooit met de hand in een draaiende centrifuge grijpen. Nooit proberen met de hand de centrifuge te laten stoppen. Laat het apparaat volledig tot stilstand komen voor je de buizen verwijdert. In de nieuwe centrifuges is een dekselbeveiliging ingebouwd, zodat de centrifuge niet kan worden opengemaakt terwijl hij draait.
Centrifuges met een veel hoger toerental dan gewone centrifuges kunnen ook rode en witte bloedcellen van elkaar scheiden. Men doopt het uiteinde van een capillair (hematocrietbuisje)in een verse bloeddruppel, waarna de buis zichzelf volzuigt. Het capillair wordt in een gleufje gelegd. (Ook hier altijd een even aantal capillairen recht tegenover elkaar plaatsen!) Na 60 seconden centrifugeren zie je dat het capillair deels gevuld is met een strokleurige vloeistof (plasma), met daaronder een wit laagje (witte bloedcellen) en een rood laagje (rode bloedcellen).
Figuur 46. Centrifugebuisjes Hematocrietbuisje
Figuur 47 Centrifuge Centrifuge voor hematocriet bepalingen
Bekijk nu het filmpje over hematocriet bepaling:
Hematocriet bepaling
Hemoglobinemeter
Voor het meten van de hoeveelheid hemoglobine in het bloed. Hemoglobine is een eiwit en zit in de rode bloedcellen, het geeft de rode kleur aan het bloed en transporteerd zuurstof en CO2. Het wordt gemeten om bloedarmoede vast te stellen. Wanneer het hemoglobinegehalte te laag is kan er dus niet genoeg zuurstof door de rode bloedcellen vervoerd worden.
Na gebruik droog reinigen. Het Hb-gehalte kan ook worden bepaald met de bloedanalyseapparatuur zoals hiervóór beschreven.
Figuur 48: Hemoglobinemeter met bijbehorende teststrips
Opdracht: Zoek, met behulp van de achtergrondinformatie, op wat de afkortingen van de waardes in de tabel betekenen en bij welk orgaan deze waardes horen
Snaptesten:
Voor immunologisch onderzoek kan men gebruikmaken van op ELISA gebaseerde tests (Enzyme Linked Immunosorbent Assay). Er zijn ELISA tests in de vorm van Snap®-tests op de markt, zoals de FeLV/FIV Snap®- test, de Canine Parvo Snap®-test en de Giardia Snap®-test. Dit zijn eenvoudig uit te voeren in-huis tests die snel aantonen of een dier besmet is met het Parvo virus, FeLV/FIV virus of met Giardia zodat direct de juiste behandeling ingezet kan worden.
Figuur 49 Snap apparaat en benodigdheden
Bekijk nu het filmpje over deze sneldianostica:
Filmpje sneldiagnostica
Achtergrond informatie bij bloedonderzoek (verdiepingsstof)
Kreatinine
Doel: Kreatinine is een van de nierwaarden die we in het bloed kunnen meten.
Uitleg: Kreatinine is een afbraakproduct van kreatine, dat in spierweefsel voorkomt. Onder normale omstandigheden is het gehalte aan kreatinine in het bloed redelijk constant op een bepaald niveau, omdat het continu via de nieren wordt uitgescheiden. De hoeveelheid kreatinine in het bloed is dan ook een maat voor het uitscheidingsvermogen van de nieren. Helaas zien we bij een nierprobleem pas een duidelijke stijging van het kreatinine gehalte in het bloed als al 66% van de nierfunctie verloren is gegaan. Bij sterk gespierde honden en snelle vermagering zien we hoge kreatinine waarden; bij magere honden met weinig spieren een laag gehalte aan kreatinine.
Normaalwaarden
Hond : 27 - 124 umol/l
Kat : 27 - 186 umol/l
* Lage waarden:
Dieren met weinig spieren
(Te korte tijd tussen bloedafname en meting)
* Hoge waarden:
Verminderde nierfunctie door acuut of chronisch nierfalen
Uitdroging of shock
Afsluiting urinewegen (bijvoorbeeld bij een verstopte kater)
(Kapotte rode bloedcellen (hemolyse), waarbij ook het plasma rood is)
(Getrainde dieren met veel spiermassa)
(Suikerziekte (en slecht eten!))
(Behandeling met een antibioticum uit de groep cephalosporinen)
Ureum (of BUN)
Doel: Ureum is een maat voor de nierfunctie.
Uitleg: Ureum wordt in de lever gevormd uit ammoniak, dat voor het grootste deel afkomstig is van de afbraak van eiwitten. Het wordt voor het grootste deel uitgescheiden via de nieren. De bepaling van ureum zegt dus iets over de ureumproductie in de lever en over de uitscheidingscapaciteit van de nieren. Om invloed van voedseleiwitten uit te sluiten, is het beter om de patiënt 12 uur te laten vasten vóór bloedafname.
Normaalwaarden
Hond : 2.5 - 8.9 mmol/
Kat : 3.6 - 10.7 mmol/l
* Lage waarden:
Verminderde leverfunctie
Minder eiwitopname via het voedsel
Minder afbraak van lichaamseiwit (anabole steroïden)
Verhoogde urineproductie
* Hoge waarden:
Verminderde nierfunctie door acuut of chronisch nierfalen
Verminderde nierdoorbloeding: uitdroging, bloedverlies, shock, lage bloeddruk door verminderde hartfunctie.
Verhoogde afbraak van eiwitten: hoge eiwitopname via de voeding, koorts met verhoogde stofwisseling bij bijv. een te snel werkende schildklier of gebruik van prednison.
Afsluiting van de plasbuis, o.a. bekend bij de kater (FLUTD)
ALP (AF of AP): Alkalisch Phosphatase
Doel: ALP is o.a. een maat voor leverproblemen en botafwijkingen
Uitleg: ALP is een enzym, dat door verschillende organen wordt geproduceerd. We meten de ALP die door levercellen en beencellen wordt geproduceerd. Een verhoging van ALP zegt alleen iets, als die verhoging minimaal 2 keer de maximale normaalwaarde is en moet altijd in samenhang met andere metingen beoordeeld worden; bij vermoeden van leverlijden altijd de galzuren meten. Deze meting zegt bij katten veel minder dan bij honden.
Normaalwaarden
Hond: < 150 U/l
Kat : < 90 U/l
* Lage waarden: geen betekenis
* Hoge waarden:
Leveraandoeningen: gestoorde galafvoer, acute en chronische leverontstekingen
Jonge dieren (normaal)
Toediening van corticosteroïden (bijv. Prednison)
Ziekte van Cushing
Toediening van bepaalde narcose middelen (barbituraten)
Ingrijpende of uitgebreide botaandoeningen.
GPT (ALAT of ALT)
Doel: GPT is een maat voor levercelbeschadiging
Uitleg: GPT komt vrij in het bloed bij beschadiging van levercellen. Dat kan een geringe beschadiging zijn die snel herstelt, maar ook bij zeer ernstig levercelverval. Een verhoging van GPT zegt alleen iets, als die verhoging minimaal 2 keer de maximale normaalwaarde is en moet altijd in samenhang met andere metingen beoordeeld worden; bij vermoeden van leverlijden altijd de galzuren meten. Het is een waardevolle bepaling bij zowel hond als kat.
Normaalwaarden:
Hond : < 118 U/l
Kat : < 100 U/l
* Lage waarden: geen betekenis
* Hoge waarden:
Acute en chronische (actieve) leverontsteking
Koorts, geringe belasting met giftige stoffen of medicijnen,
darmontsteking: geringe verhoging.
Ernstige vergiftiging
Leverbeschadiging door ongeval
Levertumoren (bij uitzaaiingen vaak niet verhoogd!)
Galwegontsteking
Leververvetting bij de kat
Shock
Glucose
Doel: Glucose (=suiker) bepaling is vooral van belang bij suikerziekte (diabetes mellitus)
Uitleg: Teveel glucose in het bloed wordt o.a. veroorzaakt doordat het hormoon "insuline" niet meer in staat is om de suikerverbranding voldoende te laten plaatsvinden. Bij het vinden van te veel glucose in de urine moet altijd de glucosespiegel in het bloed gemeten worden. Het kan namelijk ook zijn, dat er glucose in de urine terecht komt door een verlies van suiker via de nieren. In dat geval is de bloedsuikerspiegel te laag. Bij suikerziekte komt glucose in de urine terecht omdat er te veel in het bloed zit. Insulinetherapie wordt nooit gestart op basis van alleen een urineonderzoek; het zou een dodelijke injectie kunnen betekenen.
Normaalwaarden:
Hond : 3.3 - 6.1 mmol/l
Kat : 3.9 - 8.3 mmol/l
* Lage waarde:
Te veel insuline gespoten bij een aan suikerziekte lijdende patiënt
Tumor van de alvleesklier waardoor teveel insuline wordt geproduceerd
Ziekte van Addison
Ondervoeding
Toy breed hypoglycemie
* Hoge waarden:
Na een maaltijd (gering verhoogd)
Stress (kat!)
Suikerziekte
Voorstadium suikerziekte, direct in aansluiting op de loopsheid
Ziekte van Cushing
Toediening van corticosteroïden (bijv. Prednison)
Totaal eiwit (of TP)
Globulinen maken 38 % uit van de eiwitten in het bloed van kat en hond, de andere 62 % bestaat uit eiwitten die de vloeistofdruk onderhouden (vrnl. Albumine) en uit Fibrinogeen, een eiwit dat de stolling in het bloed regelt. Een toename van de waarde van de totale eiwitten in het bloed van de komt o.a. voor bij bepaalde fysiologische omstandigheden waaronder uitdroging en kanker van het beenmerg en het bloed. Een daling van deze waarden kan worden geassocieerd met ondervoeding, inwendige bloedingen en lever-en nieraandoeningen. Lage niveaus aan globuline kunnen voorkomen bij aandoeningen van het immuunsysteem, zoals infecties en immuun-gemedieerde ziekten. Hogere globulinewaarden worden gezien bij stress, uitdroging, bloedziekten, leverziekten, hart- en vaatziekten, allergiën, diabetes en arthritis.
Normaalwaarden:
Hond : 54 - 82 gr/l
Kat : 54 - 82 gr/l
Thyroxine (T4, schildklierhormoon)
Hyperthyreoïdie is de aandoening waarbij de schildklier te veel schildklierhormoon thyroxine (T4) produceert. Thyroxine is een belangrijk hormoon wat er voor zorgt dat allerlei stofwisselingsprocessen op de juiste manier verlopen. Wanneer er te veel thyroxine geproduceerd wordt (hyperthyreoïdie), zal dat leiden tot een versnelde stofwisseling met allerlei gevolgen. Hyperthyreoidie is vooral bij de (oudere) kat een bekend probleem, de klachten zijn verhoogde eetlust maar tegelijk vermagering, uiteindelijk kan de verhoogde thyroxine spiegel in het bloed hartproblemen veroorzaken hetgeen zich het eerst uit als benauwdheid. Hyperthyreoïdie is bij de hond een zeldzame aandoening en komt vele malen minder vaak voor dan de hypothyreoïdie waarbij er te weinig schildklierhormoon geproduceerd wordt. Bij hypothyreoïdie bij de hond zien we meestal de volgende klachten: sloom, traag, dik worden ondanks weinig eten, huidproblemen zoals jeuk, schilfers en kaalheid, opzoeken van warmere plaatsen of de verwarming.
Normaalwaarden:
Hond: 14 - 52 nmol/l
Kat : 19 - 62 nmol/l
Cholesterol
Te hoge cholesterol gehaltes in het bloed zijn ook bij de hond een welvaartsverschijnsel welke door de huidige levenswijze veroorzaakt worden. Het leidt tot een reeks van gezondheidsproblemen (vetafzettingen in de aderen, diarree, infecties aan de pancreas, etc.). Bij één op de zeven honden is een te hoge cholesterol- of triglyceride-waarde in het bloed een bestaand feit. Een te hoog cholesterolgehalte in het bloed kan een indicatie zijn voor de aanwezigheid van stofwisselingsproblemen zoals suikerziekte en nierziekten. Een (veel) te hoge cholesterolspiegel in het bloed kan bovendien een goede indicatie zijn voor een te traag werkende schildklier.
Normaalwaarden hond: 3.1 - 7.1 mmol/l.
Scharen
Gebruikt om gips of verband na genezing van de fractuur te verwijderen. De stompe en dwars afgeplatte punt van de verbandschaar kan, zonder gevaar voor het onderliggende weefsel, onder een verband worden gestoken, waardoor je makkelijk het verband kan wegknippen.
Na gebruik reinigen met water en zeep en desinfecteren (bij infectie onder het gips of het verband: steriliseren in autoclaaf of hetelucht sterilisator).
Figuur 50 Gipsschaaren/verbandscharen
Onderzoek
Voor het afnemen van een elektrocardiogram (= het registreren van de zeer kleine elektrische stroompjes die het hart veroorzaakt tijdens het kloppen). Aan de hand van een cardiogram kan men hartafwijkingen diagnosticeren. Men zet het apparaat aan om het op te warmen. Men scheert de patiënt (meestal ter hoogte van de linker- en rechterelleboog en de linkerknie) en smeert de huid in met de geleidende gel (= transmissiegel). Men verbindt de elektroden met het apparaat en met de patiënt. Na afloop de elektroden droog reinigen met celstof. De buitenkant van het apparaat regelmatig droog reinigen (afstoffen).
Figuur 51 Cardiograaf, hartfilmpje en transmissiegel
Vraag: Waarvoor dient transmissiegel?
Echograaf
Door het uitzenden van ultrasone geluidsgolven en het opvangen van de weerkaatste golven kan een beeld worden verkregen van inwendige organen. Het beeld kan op een televisiescherm (of op papier) zichtbaar worden gemaakt. De huid boven het te onderzoeken orgaan wordt geschoren en ingesmeerd met een gel. Het opzetstuk wordt over de huid bewogen.
De geluidsgolven brengen geen schade toe aan de organen. Het apparaat kan dus goed worden gebruikt om te zien of een dier drachtig is. Men kan de buikorganen en het hart er goed mee beoordelen. Longen en schedel kunnen niet worden bekeken omdat de longen achter de ribben liggen en de echo niet door bot heen kan kijken. Na gebruik de huid reinigen.
Het opzetstuk goed reinigen en desinfecteren. Het apparaat zelf regelmatig droog reinigen.
Figuur 52 Echograaf en transmissiegel
Endoscoop
Met dit apparaat kan men in lichaamsholten zoals onder andere trachea, oesophagus, maag, dunne darm en rectum kijken. Het bestaat uit een elektronisch deel en een optisch deel met videochip (minicamera). Oudere typen hebben een optisch deel van fiberglas.
Het elektronisch deel droog reinigen. De delen die met het dier in aanraking zijn geweest, met water en zeep reinigen en desinfecteren met alcohol.
Figuur 52 Endoscoop
Geeft ultraviolet licht af, waardoor 50 % van de bestaande huidschimmels felgroen oplichten (= fluorescentie). Men neemt het dier mee in een donkere ruimte en bestraalt de ontstoken huid met de lamp. In de lamp is een vergrootglas ingebouwd voor nauwkeurig bekijken.
Oppassen voor onjuiste interpretatie: een huid die ontstoken is licht altijd wat geelgroen op onder UV-licht, of er nu een schimmelinfectie aanwezig is of niet. Ook oppassen wanneer er geen schimmels oplichten, dit betekend niet direct dat het dier geen schimmels heeft, het zijn dan alleen niet de schimmels die oplichten bij het gebruik van deze lamp. Nader onderzoek is noodzakelijk.
Figuur 53. Woodse lamp
Pincetten
Met de oogpincet pakt men een ooglid beet om de oogbol en de conjunctivaalzak te kunnen inspecteren. Door de brede bek wordt de druk die men daarbij uitoefent, verdeeld. Men pakt de pincet ter hoogte van het pinnetje en het gaatje beet. Doordat het pinnetje op de ene poot van de pincet door het gaatje in de andere poot in de vinger wordt gedrukt, kan men precies voelen hoe hard men in het ooglid knijpt.
Figuur 54 Oogpincet
Elleboogpincet
De elleboogpincet gebruik je om haren opzij te buigen, zodat de huid goed geïnspecteerd kan worden. Met name op het achterste deel van de rug kan men zo makkelijk eventueel aanwezige vlooien ontdekken.
Figuur 55 Elleboogpincet
Oorpincet
Met de oorpincet kunnen bijvoorbeeld haartjes of andere irritaties uit de gehoorgang worden gehaald.
Figuur 56 Oorpincet (midden), elleboogpincet (rechts)
De oorpolieptang
De oorpolieptang kan men naast de otoscoop in de gehoorgang steken om voorwerpen of poliepjes te verwijderen. Door de poten naar elkaar toe te knijpen wordt het bekje gesloten.
Figuur 57 Oorpolieptang
De splinterpincet
De splinterpincet is nuttig voor het verwijderen van hout- en glassplinters.
Figuur 58 Splinterpincet
De tekenpincet
De tekenpincet maakt bij samenknijpen een draaiende beweging, waardoor een teek in zijn geheel kan worden verwijderd. Het wondje dat de teek heeft gemaakt, ontsmet men met wat betadine.
Figuur 59 Tekenpincet
Na gebruik de instrumenten reinigen en steriliseren in autoclaaf of heteluchtsterilisator.
Vragen hoofdstuk 1
Vragen 1.1 Beantwoord de volgende vragen.
- Hoe reinigt u een apothekerslepel?
- Wat is een elektrocardiogram?
- Wat mag men nooit doen met een centrifuge?
- Welke opzetstukken zijn er voor de diagnostiekset?
- Wanneer steriliseert men een gipsschaar?
- Waarvoor dient een huidstansje?
- Hoe is een braunule opgebouwd?
- Wat betekent luerlock?
- Beschrijf de schaalverdeling op een insulinespuit.
Vragen 1.2 Beantwoord de volgende vragen.
- Waar pakt men een steriele urinekatheter beet?
- Waar treedt roestvorming op bij nageltangen?
- Wat is percuteren?
- Hoe weet men of men niet te hard in het ooglid knijpt bij het gebruik van de oogpincet?
- Wat is zo bijzonder aan de bek van een ringkniptang?
- Waar dient de stelschroef op een scheerkop voor?
- Waar bevestigt men een stuwband?
- Waarvoor dient een traanbuiscanule?
- Wat is transmissiegel?
- Wat is een vacutainer?
- Wanneer mag men een hond uit een vangstok loslaten?
- Hoe weegt u een hond op een gewone weegschaal?
- Waartoe dient een Woodse lamp?
Vragen 1.3 Beantwoord de volgende vragen.
- Welke conclusie kan men trekken als het niet lukt een maagsonde tot in de maag te duwen?
- Beschrijf hoe een pillenschieter werkt.
- Wat is ausculteren; wat beoordeelt men ermee; welk instrument gebruikt men ervoor? Zelfde vragen voor percuteren en sonderen.
Oefening woordjes bij hoofdstuk 1
- Canule
- Conus
- Hematocriet
- Feces
- Contraheren
- Larynx
- Het rectum
- Ausculteren
- Sonderen
- Intoxicatie
- Brachycefale hondenrassen
- Intramusculair
- Subcutaan
- Trachea
- Vena
Nadat je de betekenissen bij deze woordjes hebt opgezocht kan je beginnen aan het maken van de opdrachten behorende bij spreekuur en diagnostische instrumenten:
Praktische lessen Hoofdstuk 1
Praktische les 1: Konijn en cavia, nagels knippen
Praktische les 2: Het meten van het soortelijk gewicht met behulp van de refractometer
Voor deze les kunnen de leerlingen urine opvangen van hun eigen huisdier en deze meenemen en bekijken, de docent zal de werking en het gebruik van de refractometer uitleggen.
Hoofdstuk 2 Chirurgisch instrumentarium
Inleiding
Om een dier te kunnen opereren zijn talrijke voorbereidingen nodig. Je zult versteld staan van de vele dingen die je doet, voordat de operatie kan beginnen. In deze video zie je welke spullen je klaarlegt in de voorbereidingsruimte en in de operatiekamer (de OK).
Instrumenten en hulpmiddelen voor een operatie klaarleggen
In de voorbereiding leg je het volgende klaar:
- om te intuberen een tube, een laryngoscoop, een 10 cc-spuit en een rol tape of een touwtje;
- oogzalf om de ogen van de patiënt te zalven;
- alle spullen die nodig zijn om het dier onder anesthesie te brengen;
- alles wat je nodig hebt om het operatiegebied te scheren, te wassen en te desinfecteren.
Deze voorbereidingen lijken een hele klus in het begin, omdat er zoveel is waar je aan moet denken.
Operatiekamer
Klaarzetten van apparatuur en materialen
Voordat de operatie begint, tref je ook in de OK alle voorbereidingen om de operatie zo optimaal mogelijk te laten verlopen. Je zet de apparatuur klaar en legt alle benodigde materialen neer. In deze paragraaf lees je wat je allemaal in de OK klaar moet zetten en leggen voor de operatie begint. In de volgende hoofdstukken leer je meer over de afzonderlijke instrumenten die bij de operatie worden gebruikt.
De volgende handelingen voer je uit bij het voorbereiden van de OK.
- Instrumententafel desinfecteren en er (een) steriele doek(en) opleggen.
- Klaarleggen van de operatieset en het scalpelmesje op de instrumententafel. Dit wordt gedaan door de chirurg of de operatieassistent die steriel staat, of door de omloop die niet steriel staat.
- Klaarzetten van tampons, hechtmateriaal en andere benodigdheden, de afzuigslang van het afzuigapparaat, een afvalbakje en een nierbekken.
- Klaarzetten van de benodigde apparatuur, zoals het anesthesieapparaat, de capnograaf en/of het ECG apparaat en/of de pulse-oxymeter.
- Klaarmaken van de operatietafel voor de patiënt door er eventueel een warmtemat en ondersteunende materialen op te leggen en door de uitbindlinten klaar te leggen.
- Instellen van de operatielamp.
- Klaarzetten van de sprayflacon met desinfectans om de huid van de patiënt nogmaals te desinfecteren.
Voorbereiden operatiekamer: het benodigde instrumentarium
Benodigd instrumentarium
Als operatieassistent moet je weten welk instrumentarium nodig is voor een bepaalde operatie. Vaak zitten instrumenten zo verpakt dat de instrumenten die nodig zijn voor een bepaald type operatie bij elkaar zitten. Denk bijvoorbeeld aan een sectiosetje of een castratiesetje.
Zorg ervoor dat het instrumentarium dat tijdens de operatie als extra nodig kan zijn, binnen handbereik ligt.
De standaard operatieset
Een standaard operatieset is een set met instrumenten die voor een groot aantal niet specialistische operaties gebruikt kan worden.
In een standaard operatieset zijn de volgende instrumenten aanwezig.
- 6 doekklemmen: met deze klemmen zet je de operatiedoek vast op de huid.
- 1 scalpelhouder: op deze houder wordt het scalpelmesje geschoven.
- 1 rechte prepareerschaar: de prepareerschaar wordt gebruikt om weefsel vrij te prepareren.
- 1 gebogen prepareerschaar.
- 1 chirurgische schaar: deze schaar wordt gebruikt om in zachte weefsels te knippen.
- 2 anatomische pincetten. De anatomische pincet heeft een gladde bek. Een chirurgische pincet heeft haakjes om weefsel goed mee vast te klemmen. Afhankelijk van de voorkeur van de chirurg kun je een chirurgische pincet aan de operatieset toevoegen.
- 6 arterieklemmen: hiermee worden organen of bloedvaten afgeklemd:
- Arterieklemmen Péan, recht en gebogen.
- Arterieklemmen Kocher, recht en gebogen.
- Mosquito's, recht en gebogen.
- 2 wondhaken: de haken worden gebruikt om weefsel opzij te trekken, zodat het operatiege- bied beter bereikbaar wordt.
- 2 naaldvoerders: in de naaldvoerder wordt een hechtnaald geklemd.
- Naalddoos met hechtnaalden.
Nu jullie een inleiding gehad hebben in wat er allemaal komt kijken bij een operatie en dus het klaarmaken van een operatiekamer gaan we nu verder met het behandelen van het instrumentarium wat je nu allemaal voorbij hebt zien komen.
Patient voorbereiden voor operatie
Protocol
Operatieveld klaarmaken voor operatie:
- Scheer het betrokken gebied. N.B. wees voorzichtig met kwetsbare delen! Voorbeelden hiervan zijn: balzak hond, tepels, vlakbij ogen, vlakbij grote bloedvaten etc.
2. Maak het operatiegebied schoon met een ontsmettend middel. Zorg ervoor dat je in het midden begint en dan naar buiten werkt. Dus niet: met je schoonmaakmiddel langs de haren aan de rand van het veld, en dan weer naar binnen!
3. Herhaal stap 2.
4. Desinfecteer het operatieveld, Werk ook hierbij weer van binnen naar buiten.
5. Herhaal stap 4.
Het doel van stap 1, 2 en 3 is om zo veel mogelijk viezigheid te verwijderen.
Het doel van stap 4 en 5 is om het operatieveld zo steriel mogelijk te krijgen.
patient voorbereiden op operatie
Operatiekleding
Operatiekleding
Om besmetting van het operatiegebied te voorkomen draagt men speciale kleding:
Bekijk eerst het filmpje "Jezelf voorbereiden op de operatie":
Jezelf voorbereiden op de operatie
- De muts wordt opgezet en het masker voorgebonden voordat men de handen reinigt met een borstel.
2. Om de nagels te reinigen wordt een smalle borstel gebruikt, voor de huid van de handen een brede. De borstel mag niet te oud zijn, omdat dan de haren te slap zijn geworden.
3. Daarna worden de jas en de handschoenen aangetrokken. *praktische les 1, aantrekken operatiehandschoenen
Handschoenen, muts en masker zijn meestal disposable en worden na gebruik weggeworpen. Jassen zijn voor meervoudig gebruik en worden op dezelfde manier gereinigd en gesteriliseerd als de niet-disposable afdekdoeken. Er zijn ook steriel verpakte disposable jassen, waarvan alleen de mouwen steriel zijn. Houd hier rekening mee tijdens de operatie. In sommige praktijken worden maskers en mutsen gebruikt die niet disposable zijn. Deze worden op dezelfde manier behandeld als de jas. Uiteraard zijn er verschillende maten handschoenen. Onthoud welke maat iedere persoon in een praktijk heeft. Jassen zijn er in twee maten: groot en klein.
Apparatuur en aankleding van en in de OK
Operatietafel
De tafel kan in hoogte worden versteld en is kantelbaar in de lengte en breedte. Als bijvoorbeeld een penisamputatie bij een kater moet worden gedaan kantelt men de tafel aan één kant omhoog zodat het perineum goed te zien is. Als de eierstokken bij een ovariohysterectomie moeilijk te bereiken zijn, kantelt men de tafel zo dat de kop lager ligt dan het lichaam. De buikingewanden zakken dan naar voren en de eierstokken komen beter in zicht. Na afloop van iedere operatie de tafel reinigen en desinfecteren.
Figuur 60 Operatietafel
Operatielamp
Een operatielamp mag geen schaduw van de handen van de dierenarts werpen op het operatieveld, daarom zitten er altijd meerdere lampen in een operatielamp, de lampen stralen dan in verschillende richtingen. Het eerste plaatje van een operatielamp heeft drie sterke halogeenlampen, de tweede heeft 160 ledlampjes. De lamp regelmatig reinigen en eventueel desinfecteren.
Figuur 61 Verschillende operatielampen
Fixatiekussen
Het kussen wordt gebruikt om patiënten stevig en comfortabel op de operatietafel te leggen (= fixeren). In sommige praktijken maakt men ze zelf van bijvoorbeeld een dikke pvc-buis of van hout (wat minder goed is, omdat hout niet goed te desinfecteren is wegens de poreusheid). Sommige modellen laten röntgenstraling door, zodat ze ook gebruikt kunnen worden bij het maken van röntgenfoto's. Uiteraard beschikt men dan over meerdere kussens. Immers, materiaal dat voor operaties wordt gebruikt, mag de operatiekamer niet verlaten! Regelmatig reinigen en desinfecteren (zeker als er contact is geweest met geïnfecteerd materiaal).
Instrumentenaanreiktafel
Deze tafel wordt afgedekt met een steriele doek en de instrumenten worden er op uitgelegd. Het blad wordt zo dicht mogelijk bij de operatiewond gezet. Dat verkort de tijd bij het pakken van de instrumenten en dus de totale operatieduur. (Dat is belangrijk, want hoe korter een operatie duurt, hoe beter de patiënt en de wond herstellen.) Bovendien wordt de kans kleiner dat een instrument dat men uit de handen laat vallen op de grond terechtkomt en voor die operatie niet meer mag worden gebruikt. Na afloop van iedere operatie reinigen en desinfecteren.
Figuur 63 Instrumentenaanreiktafel
Wordt gebruikt om vloeistoffen, zoals bloed, buikvocht en pus, snel en steriel te verwijderen van het operatiegebied. Na gebruik het opzetstuk goed reinigen en steriliseren in de autoclaaf. Het reservoir reinigen en desinfecteren, vooral als er pus mee opgezogen is. Het overige deel reinigen en desinfecteren.
Figuur 64 Afzuigpompen
Electrotoom (Brander met elektroden)
Het apparaat zet weefsel onder een lichte stroom, waardoor het weefsel stolt (= coaguleert), het wordt gebruikt om bloedende vaten dicht te schroeien. Ook is het nuttig bij het verwijderen van tumoren, het wordt dan als mes gebruikt. Met een langzame beweging wordt de elektrode over het weefsel gehaald, waarbij het weefsel weg schroeit. Het voordeel is dat alle bloedvaatjes dichtgebrand worden, waardoor er minder kans is dat tumorcellen die van de tumor loskomen door het opereren, in het bloed komen en zich zo door het lichaam verspreiden (= metastaseren).
Na gebruik moeten de opzetstukjes grondig van aanklevend bloed en weefsel worden ontdaan. Dat kan men het beste doen door ze te bewerken met de harde kant van een plastic schuursponsje. Daarna steriliseren.
Figuur 65: Electrotoom Toebehoren
Endotracheale tubes en Laryngoscoop
Een endotracheale tube wordt ingebracht wanneer de hond of kat onder al dmv een injectie onder narcose is gebracht. De tube wordt ingebracht in de luchtpijp met behulp van een laryngoscoop. Het handvat van de laryngoscoop is dezelfde uit de eerder genoemde diagnostiekset. De laryngoscoop wordt in de hand gehouden en via de bek ingebracht, de scoop zorgt ervoor dat de tong naar beneden gehouden wordt. De scoop heeft een lampje waarmee in de luchtpijp geschenen wordt. Als je de tube plaatst moet je goed opletten dat deze niet in de slokdarm komt. Dit doe je door te controleren of er lucht, ademhaling, door de tube komt. Zit de tube goed dan blaas je met behulp van een spuitje lucht in de cuff. De cuff is een klein ballonetje die de luchtpijp goed afsluit zodat er geen lucht kan ontsnappen. Je weet wanneer de tube goed "gecufft" is als je wat weerstand voelt in het spuitje met lucht, je kan deze niet meer indrukken. Als de tube geplaatst is en de cuff is opgeblazen test je nogmaals of deze goed zit. Dit doe je door zacht doch ferm op de borstkas van het dier te drukken en te luisteren of er lucht uit de tube komt. Is dit niet het geval dan kan het zijn dat je toch verkeert zit, in de slokdarm, en dan moet je de tube opnieuw plaatsen. Zit de tube wel goed dan bind je deze aan de snuit van de hond met een verbandje of achter de oren bij een kat.
Aan de tube wordt vervolgens het anesthesie-apparaat aangesloten, het dier krijgt via de tube gas-anesthesie en zuurstof.
Figuur 66 Laryngoscoop en endotracheale tube
Bekijk nu het filmpje over het inbrengen van een tube bij een hond, in dit fimpje wordt geen gebruik gemaakt van een scoop:
Inbrengen endotracheale tube
Het inbrengen van een tube bij een hond
Ademmonitor
De ademmonitor (ook wel capnograaf genoemd) wordt aangesloten op de tracheotube; het apparaat meet de ademfrequentie en analyseert de samenstelling van de in- en uitgeademde lucht (hoeveelheid CO2, zuurstof en gasnarcosemiddel). Hiermee o.a. wordt de anesthesie gecontroleerd; als de ademfrequentie bijvoorbeeld te hoog is, kan dit erop wijzen dat de narcose niet diep genoeg is. De hoeveelheid gasnarcose moet dan verhoogd worden. Het meest gebruikte gasnarcosemiddel is Isofluraan.
De hoeveelheid CO2 of zuurstof in de uitademingslucht is een maat voor de hoeveelheid CO2 of zuurstof in het bloed. Het geeft dus aan of de ademhaling voldoende is. Als het CO2-gehalte in de uitademingslucht te hoog (normaal is 3,7 volumeprocent) of de hoeveelheid zuurstof te laag (normaalwaarde: 16,7 volumeprocent) is, kan men besluiten het beademingsapparaat in te schakelen en kunstmatig te gaan beademen. Tevens kan men dan de hoeveelheid Isofluraan verminderen.
Regelmatig reinigen en desinfecteren. Het apparaat is elektronisch. Pas dus op dat het inwendige niet vochtig wordt.
Figuur 67 Ademmonitor
Beademingsapparaat
Het komt soms voor dat door de narcose de ademhaling te langzaam verloopt of zelfs helemaal stopt (= ademdepressie). Dan is het nodig om kunstmatig te beademen. De slang van het beademingsapparaat wordt aangesloten in plaats van de ademzak van het inhalatienarcosetoestel of direct op een endotracheaal tube. Het apparaat perst lucht in de longen. De lucht komt uit een cilinder met ‘medische lucht’. Er zijn modellen die op perslucht werken en modellen die op elektriciteit werken.
De hoeveelheid lucht die per keer in de longen komt, kan men instellen. Per ademhaling heeft een dier 15 ml lucht per kg lichaamsgewicht nodig. Voor kleine dieren moet men een kleine balg in het apparaat plaatsen en voor grote dieren een grote. De slangen na gebruik reinigen en regelmatig desinfecteren. Het apparaat zelf regelmatig reinigen en desinfecteren. Bij elektrisch aangedreven modellen ervoor zorgen dat het inwendige niet nat wordt.
Figuur 68 Beademingsapparaat
Klemmen en tangen
Naaldvoerder
De naaldvoerder wordt gebruikt om de naald tijdens het hechten te hanteren. De kwaliteit van een naaldvoerder wordt bepaald door de bek. Hoe beter en harder het profiel is, des te beter klemt de naaldvoerder de naald vast bij het hechten. Er zijn naaldvoerders waarvan de bek tevens een schaar is, hetgeen erg makkelijk is bij het hechten met knoophechtingen. Na afloop reinigen, vooral de bek en het scharnier. Daarna samen met de set steriliseren.
Figuur 69: Verschillende naalvoerders, tweede figuur met schaar
Arterieklemmen worden gebruikt om minder tere weefsels vast te pakken en te houden.
- De ‘Kocher’ is zeer geschikt om bloedvaten te pakken en af te knijpen, bijvoorbeeld voor onderbinden of bij een bloedend vat (= ‘spuiter’).
- De ‘Péan’ gebruikt men bijvoorbeeld om de buikspieren vast te houden en op te tillen voor beter zicht.
- 'Mosquito’s’ worden gebruikt bij kleinere bloedvaatjes.
Figuur 70 Kocher
Figuur 71 Péan
Figuur 72 Mosquito
Arterieklemmen mag men niet gebruiken om darm of uterus mee beet te pakken: ze beschadigen te veel want de bek van arterieklemmen zijn voorzien van ribbels, waardoor de klemmen meer grip hebben. De poten van de arterieklemmen zijn voorzien van geribbelde plaatjes (= cremaillère) die over elkaar heen schuiven als de klem wordt dichtgeknepen. De klem kan dan niet meer spontaan openen. Om de klem te openen moet men in de klem knijpen en tegelijkertijd het ene plaatje omhoog en het andere omlaag geduwd houden. De plaatjes komen dan los van elkaar en men kan de klem openen.Let erop dat je de klem op de juiste manier vasthoudt: je kan dan gerichter werken.
Na gebruik reinigen. Verwijder vooral het bloed uit de getande bek en bij het scharnier. Daarna steriliseren in autoclaaf of heteluchtsterilisator.
*Praktische les 2 tangen hanteren
Darmklem
Om een darmlis (= darmlus) vast te pakken bij operaties. De druk in de punt van de bek is laag omdat de poten zo lang en wat buigzaam zijn. Het tere darmweefsel wordt dus niet beschadigd. Kan ook worden gebruikt om de uterus beet te pakken. Reinigen, vooral van de bek, die overlangs lopende groeven heeft, en steriliseren als alle andere metalen operatie-instrumenten.
Figuur 73 Darmklemmen
Darmklem
Darmklem
In plaats van weefsel te pakken met een Péan, kan men het ook beetpakken met de weefselvattang. Zeker bij langdurig vastklemmen wordt het weefsel dan minder beschadigd. De bek van de weefselvattang spreidt de druk beter, omdat hij breder is. Vasthouden, reinigen en steriliseren als arterieklemmen.
Figuur 74 Weefselvattang
Wondhaken en wondsperders gebruik je om wonden open te houden, zodat er een beter zicht op het te behandelen orgaan komt. Ze zijn er in vele modellen. De afgebeelde wondsperder is bijvoorbeeld geschikt voor het opensperren van de buikwand. De sperder wordt in gesloten toestand in de buikwond gebracht, de buikspieren worden in de gleuven van de bek gemanoeuvreerd, dan knijpt men in de poten en de buikwond wordt opengesperd.
Bij het reinigen vooral aandacht besteden aan de scharnieren. Daarna steriliseren. Wondhaken en -sperders worden meestal apart verpakt gesteriliseerd: ze zijn niet bij elke operatie nodig. Te vaak steriliseren veroorzaakt, net als bij alle instrumenten, slijtage. Bovendien zijn de wondhaken en wondsperders vrij groot en nemen te veel ruimte in een sterilisatietrommel.
Figuur 75 Wondsperder Figuur 76 Wondhaak
Doekklem
Doekklemmen dienen om de steriele afdekdoek aan de huid te bevestigen, zodat deze op één plaats blijft, zodanig dat alleen het kleine stukje huid waar de snede wordt gemaakt te zien is. Na gebruik reinigen, vooral de punten en het scharnier, en steriliseren.
Figuur 77 Verschillende soorten doekklemmen en het gebruik ervan
Doekklem
Doekklem
Tongtang
Hiermee kan men de tong beetpakken en opzij trekken, bijvoorbeeld als men bij het genarcotiseerde of bewusteloze dier de mond- en de keelholte wil inspecteren. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Figuur 78 Tongtangen
Verlostang
Als een pup of kitten niet makkelijk wordt geboren, kan men met deze tang de kop beetpakken en trachten het diertje zo te verlossen. Na gebruik reinigen en steriliseren in steriele verpakking.
Scharen
Welke schaar in een set wordt gedaan, hangt af van de voorkeur van de dierenarts. Sommigen prefereren rechte scharen, anderen gebogen scharen.
De spitse punt van de incisieschaar, ofwel chirurgische schaar, wordt door de linea alba, dit is de witte lijn waar de twee helften van de rechte buikspier aaneengehecht zijn, geprikt. Als men zo een kleine opening in de buikwand heeft gemaakt, wordt met de brede, stompe punt de snede, knippend of snijdend, verlengd. Het voordeel van deze punt is dat hij onderliggende organen, de darmen bv., opzij duwt en deze structuren dus niet beschadigd worden. Met deze schaar geen hechtdraden of ligaturen afknippen.
Figuur 80 Incisieschaar
De prepareerschaar wordt als volgt gebruikt: Men priemt de schaar gesloten in het weefsel en opent hem dan. Vervolgens wordt hij in geopende toestand uit het weefsel getrokken. Het weefsel scheurt dan uit elkaar terwijl de bloedvaten heel blijven en bloedingen worden voorkomen. De prepareerschaar wordt ook gebruikt om zeer gericht te knippen in weefsel. Men gebruikt de schaar niet om hechtingen of ligaturen af te knippen; hij wordt dan te snel bot.
Figuur 81 Prepareerschaar
De ligatuurschaar wordt soms standaard in een set geplaatst om eventueel oude hechtingen of verkeerd gezette ligaturen te verwijderen. De uitsparing in de ene kaak van de bek wordt onder het draadje geduwd om daarna te knippen.
Figuur 81 Ligatuurschaar
De ribbenschaar wordt bij de thoraxchirurgie gebruikt om de ribben door te knippen. Na gebruik goed reinigen, vooral de scharnieren, en steriliseren met de rest van de set.
Figuur 82 Ribbenschaar
Naalden
Deschamps-onderbindingsnaald
Een ligatuur wordt door het oog van de naald gestoken en deels dubbelgevouwen. Daarna wordt de punt van de naald onder of rond het af te binden (= ligeren) object gestoken. Met een anatomische pincet pakt men de ligatuur stevig beet. De naald wordt teruggetrokken en de ligatuur aangetrokken en geknoopt. Voor het hechten van dekverwondingen, o.a. bij paarden. Na afloop reinigen, vooral aandacht besteden aan het oog en samen met de rest van de set steriliseren.
Figuur 83 Onderbindingsnaald
Naaldendoos
Hierin worden de naalden die men standaard nodig acht voor het hechten, bewaard. Bij iedere operatieset hoort een naaldendoos. Zo nodig reinigen (bloed veroorzaakt na sterilisatie lelijke vlekken) en samen steriliseren met de rest van de operatieset.
Figuur 84 Naaldendoos
Orthopedie
De orthopedie omvat de geneeskunde van het bewegingsapparaat: de botten, gewrichten, pezen banden en spieren. Omdat orthodedie erg specialistisch werk is, is het onbegonnen werk om alle instrumenten behorende bij dit specialisme te beschrijven. Hieronder volgt daarom slechts een greep uit de meest voorkomende instrumenten en hulpmiddelen uit de othopedie.
Beenpen Kirschner
Wanneer een bot gebroken is kan een pen worden geplaatst. De pen wordt in de mergholte van een gefractureerd pijpbeen aangebracht om de botstukken op hun plaats te houden. Soms met schroefdraad, zodat men ze op hun plaats kan schroeven. Botplaatjes worden gebruikt om gebroken botten te reponeren en op hun plaats vast te houden (= fixeren)
Figuur 85 Beenpennen Figuur 86 Botvangplaatje Figuur 87 Plaatbuigtang
Figuur 88 Botplaatje wordt op zijn plaats gezet
Cerclagedraad
Wordt gebruikt om kleinere botdelen als het ware te fixeren of te omwinden, de draadkniptang dient om cerclagedraad en dunne pennen op maat te knippen.
Figuur 89 Cerclageset Figuur 90 Draadkniptang
Beitel
De beitel wordt in combinatie met de hamer bijvoorbeeld gebruikt om de aanhechting van de kniepees aan het scheenbeen af te beitelen en te verplaatsen bij chronische patellaluxatie.
Figuur 91 Beitel
Botvangtang
Bij orthopedische chirurgie wordt fors kracht gezet, daarom moeten de botdelen goed worden vastgehouden met een botvangtang tijdens de operatie.
Boor
Een boorapparaat met boor wordt gebruikt om gaten in beenderen te boren om er schroeven of pennen in aan te brengen.
Figuur 92 Boorapparaat, Figuur 93 Hamer Figuur 94 Botvangtang
Bothevel
De bothevel dient als hefboom om gebroken botten op hun plaats te krijgen (= reponeren) tegen de spierkracht in.
Figuur 95 Bothevel
Externe fixatieset
Soms is het beter om een niet al te zware operatie uit te voeren, bij een open fractuur mag men bv. geen platen of pennen inbrengen omdat dan de infectie zich zeer makkelijk verspreidt en er een ernstige botontsteking zal volgen. Dan gebruikt men als het kan de externe fixatie.
Figuur 96 Externe fixatieset
Alle instrumenten na gebruik reinigen en steriliseren. Gebruikte pennen, schroeven en platen wegwerpen of aan dierenarts voorleggen voor beoordeling op hergebruik.
Oftalmologie; Oogheelkunde
Verstopte traanbuizen
Verstopte traanbuizen komen zowel bij honden als katten voor. Bij sommige rassen komt het vaker voor zoals bij poedels, malthezer leeuwtjes en Britse Kortharen.
Het kan voorkomen dat de traanbuizen verstopt raken door bijvoorbeeld ontstekingsmateriaal. Maar het kan ook zijn dat de traanbuizen bij de geboorte niet goed zijn aangelegd. Als de traanbuizen niet goed functioneren lopen de tranen niet van binnen uit via de neus naar buiten maar lopen ze over de wang. Dit geeft een natte traanstreep en bij witte hondjes een rood-bruine streep onder de ogen.
Om te zien of de traanbuis verstopt is wordt een fluorescinetest uitgevoerd. Er wordt een beetje kleurstof op de oogbol aangebracht en als het buisje niet verstopt is, kleurt de neusspiegel binnen enkele minuten groen. Wat kan eraan gedaan worden als de traanbuisjes wel verstopt blijken te zijn?
Onder en lichte narcose kunnen de traanbuizen door gespoeld worden. Als de buisjes verstopt zitten ten gevolge van een fout bij de aanleg voor de geboorte, zal het doorspoelen niet lukken. Meestal echter is het maar een klein vliesje wat het traankanaaltje bedekt. En dit kan gemakkelijk weggeknipt worden. Wel moet er dan 6-8 weken een heel klein siliconenbuisje ter plekke worden gelaten, omdat het buisje anders weer dicht groeit. De hond zal hier echter niet veel van merken.
Traanbuiscanules
De traanbuiscanule wordt in de ingang van de traanbuis gestoken om de verstoppingen weg te spoelen.
Na gebruik reinigen en steriliseren.
Figuur 97 Traanbuiscanule
Chalazionlepel
Voor het uitkrabben van een chalazion (= overvuld kliertje aan de binnenkant van een ooglid). Reinigen en steriliseren na gebruik.
Figuur 98 Chalazionlepel
Ooglidsperder
Dient om de oogleden open te houden bij oogoperaties. Bij reinigen vooral letten op het scharnier. Samen met de rest van de ‘ogenset’ steriliseren.
Figuur 99: Verschillende Ooglidsperder
Anaalklieren
Anaalzakcanule
De anaalzakcanule wordt gebruikt wanneer de anaalzak van een hond ontstoken is. Op de canule plaatst men een injectiespuit. De canule wordt in de afvoerbuis van de anaalzak gestoken. De inhoud van de spuit wordt in de anaalzak gespoten. Dit kan een antibioticum of een vulmiddel zijn. Na gebruik de buitenkant goed reinigen met een zeepoplossing. Ook de binnenkant reinigen door de canule door te spuiten met een spuit. Daarna op dezelfde wijze desinfecteren met alcohol. Steriliseren kan zowel in de autoclaaf als in de heteluchtsterilisator.
Figuur 100. Anaalcanule
Wanneer anaalklieren al een aantal maal zijn uitgedrukt en de klachten snel terugkomen is er maar één blijvende oplossing: het chirurgisch verwijderen van de beide anaalklieren. Omdat de klieren in een gebied liggen dat vele bloedvaten en zenuwen bevat, dicht tegen de anus liggen, en potentieel geïnfecteerd zijn, is dit geen eenvoudige ingreep. Nauwkeurig en ervaren prepareren is een vereiste voor het goed doen slagen van deze operatie. Voor de operatie wordt de hond geschoreren rond de anus en de anaalklieren worden leeggedrukt, de kliertjes worden gevult met een kunststof om ze tijdens de operaties makkelijk terug te vinden.De klieren worden dan uitwendig benaderd door een snede in de huid net naast en onder de anus.
De kunststof die wordt ingebracht zit in de anaalzakset. Het buisje met pasta wordt in warm water verhit en daardoor dik vloeibaar. De houder wordt opengeknikt. Het warme buisje wordt in de houder geschoven met het rubber stopje tegen het korte, scherpe deel van de canule. Door te drukken op de zuiger wordt het stopje geperforeerd en stroomt de pasta uit het stompe deel van de canule die in de anaal zak is ingebracht. Na gebruik de canule wegwerpen en de houder reinigen en desinfecteren.
Figuur 101: Anaalzakset
Cryochirurgie-apparaat
Cryochirurgie is het verwijderen van weefsel door het te bevriezen met stikstof-oxide. Er zijn eenvoudige modellen, waarbij een zeer vluchtige vloeistof op een wattenstaafje wordt gedruppeld. Doordat de vloeistof zeer snel verdampt, wordter warmte aan het weefsel onttrokken als men het wattenstaafje tegen het weefsel aandrukt. De ingewikkelder modellen werken in principe hetzelfde, maar de uitwerking is beter te doseren en de opzetstukjes kunnen worden gesteriliseerd. Cryochirurgie wordt veel toegepast bij tumoren van de circumanaalklieren die niet reageren op castratie, en bij wratten.
Figuur 102 Cryochirurgie-apparaat
Nazorg
De nazorg is een belangrijk deel van de behandeling van de patient.
Penrose drain
Als men verwacht dat een wond veel wondvocht zal produceren na hechten of als een wond geïnfecteerd is, brengt men een drain aan. Deze voert het overtollige vocht af, waardoor de genezing sneller zal verlopen. Soms wordt een opgerold stukje hydrofielwindsel gebruikt. De drain wordt aan de huid vastgehecht en wordt verwijderd als men er zeker van is dat de vochtproductie of de infectie over is. De drain is altijd besmet; houd daar rekening mee bij het wegwerpen.
Figuur 103: Penrose drain
Huidwonden worden hiermee ruim ingesprayd, zodat er een dun laagje kunststof op komt. Dit dient enigermate tegen infectie en beschadiging. De bus regelmatig droog reinigen.
Figuur 104 Verbandspray
Omdat door de narcose de lichaamstemperatuur daalt, is het nodig het dier bij te verwarmen. Men kan een aparte verwarmingsmat in de operatiekamer houden om tijdens de operatie het dier warm te houden. Tijdens de recovery kan men vloerverwarming, een mat of een lamp gebruiken. De matten regelmatig reinigen en desinfecteren. De lamp regelmatig droog reinigen.
Figuur 105 Verwarmingsmat Verwarmingslamp
Om te voorkomen dat dieren aan wonden bijten. Nadat de kraag zodanig in elkaar is gezet dat het nauwe deel niet te strak om de nek past, wordt de kraag omgedaan en met een halsband vastgezet. Voor vogels zijn speciale kragen.
Figuur 106. Kragen in verschillende maten
Overig instrumentarium
Afdekdoeken
De kunststof afdekdoeken zijn door de fabrikant verpakt en gesteriliseerd en zijn voor eenmalig gebruik. De katoenen afdekdoek is voor meervoudig gebruik. De doeken worden met steriele handen over het operatiegebied gelegd. Er zijn verschillende maten. De doek met de afmetingen 30 x 45 cm wordt bv. bij de sterilisatie van de kat gebruikt; voor een lebmaagoperatie bij een koe heeft men een doek van 120 x 120 cm nodig.
Sommige disposable afdekdoeken zijn voorzien van een kleeflaag, zodat ze uit zichzelf aan de huid hechten; men hoeft dan geen doekklemmen te plaatsen. Deze doeken zijn vaak ook waterdicht. Dat heeft het voordeel dat de huid rond de operatiewond niet vochtig wordt. Eventuele bacteriën uit de huid kunnen dan niet via dat vocht binnendringen in de wond, hetgeen de steriliteit aanzienlijk bevordert.
De disposable doeken werpt men op de juiste wijze weg. De katoenen doek wordt goed uitgewassen. Na de was controleren of al het bloed weg is. (Door achtergebleven bloedvlekken ontstaan heel snel slijtplekken na sterilisatie.) Daarna steriliseren in de autoclaaf.
Figuur 107 Verschillende soorten afdekdoeken
Deppers
Ook wel tampons, gaascompressen of gaasjes genoemd; dienen om bloed van het operatieveld te verwijderen (= tamponneren). Dit doet men door ze stevig op het weefsel te drukken. Men mag niet wrijven, omdat dan het weefsel wordt beschadigd. Ze worden ook gebruikt om weefsel mee beet te pakken en het uiteen te scheuren.
In sommige praktijken koopt men asteriele gaasjes en verpakt die zelf in autoclaaffolie, of voegt ze los bij een operatieset in een sterilisatietrommel en autoclaveert ze dan. In andere praktijken koopt men steriel verpakte en gesteriliseerde tampons. Deze worden per stuk verpakt. Het is altijd verstandig om bij te houden hoeveel tampons er bij elke operatie worden gebruikt. Na afloop van een operatie telt men de tampons, zodat men zeker weet dat er geen in het dier is achtergebleven. Dat is ook een reden om zoveel mogelijk met standaard operatiesets te werken: men weet dan na afloop van een operatie of er bijvoorbeeld geen hechtnaald of arterieklem in het dier is achtergebleven.
Er zijn kleine vierkantjes (5 x 5 cm), grote vierkantjes (10 x 10 cm) en wattenbolletjes met een gaasje eromheen verkrijgbaar. Na gebruik vuile tampons wegwerpen; schone kunnen hergebruikt worden.
Figuur 108 Verschillende soorten deppers
Mondsperder
Wordt gebruikt om de bek te openen. Bij het houten model wordt de mond geopend en worden de linker of rechter hoektanden in de gaatjes geplaatst. Vervolgens wordt de snuit dichtgebonden om te voorkomen dat het dier de bek net wat verder opent en de mondsperder verwijdert.
Bij de metalen modellen worden de hoektanden aan de lange uiteinden van de poten geplaatst. Het dwarsstuk tussen de poten is voorzien van een veer, zodat de mondsperder steeds wijder open gaat staan naarmate het dier de bek verder opent. De constructie is zodanig dat druk op de twee lange uiteinden van de poten bewegen ervan tegengaat. Om de mondsperder te verwijderen wordt druk uitgeoefend op de korte uiteinden van de poten, waardoor ze naar elkaar toe kunnen bewegen tegen de kracht van de veer in.
De mondsperder voor knaagdieren wordt tussen de snijtanden gezet en de schroef wordt aangedraaid waardoor de bek open wordt gedwongen. De overige twee hulpstukjes zijn wangsperders. De plaatjes worden in de mond en tegen de wangen geplaatst, waardoor men beter zicht heeft. De spatel wordt gebruikt om de grote tong opzij te houden.
Na gebruik zo mogelijk uit elkaar nemen en reinigen en desinfecteren of desgewenst steriliseren. Goed nadrogen om roesten te voorkomen. (Vooral de metalen modellen roesten snel in de hoeken en onder de veer.)
Figuur 109 Mondsperders hond/kat Figuur 110 Mondsperders knaagdieren Figuur 111 Houten mondsperders
De anatomische pincet heeft geen tandjes, de chirurgische wel. Daarom wordt de anatomische pincet ook wel de atraumatische pincet genoemd, hij veroorzaakt geen trauma. De anatomische pincet wordt vooral gebruikt om ligaturen beet te pakken, de chirurgische voor algemeen gebruik. Bij het reinigen vooral letten op bloed- en weefselresten in de geribbelde bek, tussen de tandjes van de chirurgische pincet en in de ribbels aan de buitenkant van de poten. Steriliseren met de rest van de set.
Figuur 112 Chirurgische pincet Figuur 113 Anatomische pincet
Verrijdbare Brancard
Een brancard is niet weg te denken uit een dierenartsen praktijk, zeker wanneer vaak gewerkt wordt met grote honden rassen. Om dieren onder narcose goed en gemakkelijk te verplaatsten. De brancard in figuur 114 is compleet met afneembare draagbaar en fixatiegordel, afwasbare kunststof overtrek en stevig aluminium frame, met pootjes, zodat de draagbaar gemakkelijk kan worden opgetilt.
Figuur 114: Brancard
Nierbekken
Om vloeistoffen, zoals bijvoorbeeld urine na catheterisatie en pus na openen van abcessen, op te vangen. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Figuur 115. Nierbekken
Vraag: Waarom heeft een nierbekken deze vorm?
Speculum vaginaal
Het katheteriseren van de urethra van een teef is wegens de anatomie lastig. Om de uitgang van de urethra in de vagina te kunnen zien, kan men het speculum in gesloten toestand in de vagina steken, na gladmaken, en inknijpen, waardoor de bek opengaat en de vagina wordt open gespreid. Een vaginaalspeculum heet dan ook wel spreidspeculum. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Figuur 116. Speculum vaginaal
Castreerhaakje (poes)
Men stuurt het haakje langs de buikwand in de richting van de nier en kan dan de baarmoederhoorn opvissen. Na afloop van de operatie reinigen en steriliseren.
Figuur 117 Castreersetje met Castreerhaak
Scalpel en scalpelheft *Praktische les 3
Een scalpel wordt gebruikt om bijvoorbeeld de huid in te snijden en om oude wonden op te frissen door de randen af te schrapen. Een scalpelmes is buitengewoon scherp. Let erop dat u zich niet snijdt bij het losmaken van het mes. Na gebruik wordt het mes weggeworpen in bijvoorbeeld de canulenverzamelbak. Het heft wordt gereinigd en gesteriliseerd met de rest van de set.
In sommige praktijken wordt het mes meermalen gebruikt en moet het dus ook gesteriliseerd worden, waardoor het bot wordt. Vervang het mes dan op tijd. Het disposable scalpel wordt in zijn geheel weggeworpen. Scalpel en messen hebben bij elkaar behorende maten. Van elke maat mesjes zijn verschillende uitvoeringen.
Figuur118 Scalpelheft Figuur 119 Scalpelmesjes
Ligatuurmesje
Kan goed worden gebruikt om huidhechtingen te verwijderen. De hechting wordt met een anatomische pincet boven of op de knoop beetgepakt. Dan trekt men de knoop tot iets boven de huid op, zodat het deel van de draad dat onder de huid zat zichtbaar wordt. De hechtdraad wordt doorgesneden op het deel dat onder de huid zat. Nu trekt men de hechting weg. Als men deze procedure volgt, wordt het deel van de hechting dat buiten de huid stak niet onder de huid doorgehaald, waardoor infectie wordt voorkomen. Na gebruik wegwerpen.
Figuur 120 Ligatuurmesjes
Als je verwacht dat er onderhuids veel bloeding zal optreden na een operatie, kan er een steriele gelatinespons aangebracht worden. Deze neemt bloed op en bevordert de bloedstolling. De sponzen zijn per stuk steriel verpakt. Meestal wordt niet de hele spons gebruikt: restanten wegwerpen, want ze zijn niet steriel meer.
Figuur 121 Spons
Praktische lessen bij hoofdstuk 2
Praktische les 1: Operatiejassen en handschoenen aantrekken
Praktische les 2: Tangen hanteren
Praktische les 3: Scalpel op scalpel houder zetten met behulp van de naaldvoerder
scalpel mesje opzetten en verwijderen
Praktische les 4: Microscoop
Vragen hoofdstuk 2
Vragen 2.1 Beantwoord de volgende vragen.
- Wat doe je als de ademmonitor een te hoog percentage koolzuur aangeeft?
- Welke afdekdoek leg je klaar voor de sterilisatie van een poes?
- Hoe bereid je de anaalzakset voor?
- Wat is het verschil tussen een ‘Kocher’ en een ‘Péan’?
- Mag je de instrumenten die op een bestekschaal liggen met de blote hand vastpakken na afloop van de sterilisatie?
- Waar wordt de slang van het beademingsapparaat aangesloten?
- Waarvoor dient een elektrotoom?
Vragen 2.2 Beantwoord de volgende vragen.
- Hoe tamponneer je?
- Waar dient een fixatiekussen voor?
- Wat is het nut van de instrumentenaanreiktafel?
- Wat doe je na afloop van een operatie met de naalden?
- Waarvoor wordt een Deschamps-naald gebruikt?
- Waarop moet je letten bij gebruik van disposable operatiejassen?
- Hoe stel je de operatietafel in bij de penisamputatie van een kater?
- Wanneer plaats je een drain?
- Wat is het verschil tussen een anatomische en een chirurgische pincet?
- Hoe wordt de prepareerschaar gebruikt?
- Waarom is een verwarmingslamp nodig?
- Welke instrumenten worden gebruikt om weefsels vast te pakken?
Vragen 2.3 Beantwoord de volgende vragen.
- Hoe open je een arterieklem die een bloedvat fixeert?
- Wat is cryochirurgie? Geef twee voorbeelden van toepassing van cryochirurgie.
- Leg uit waarvoor en hoe je indicatortape gebruikt.
Oefening woordjes en opdrachten bij hoofdstuk 2
- Coagulatie
- Fixeren
- Ligeren
- Oftalmologie
- A-traumatisch
- Linea alba
- Reponeren
- Metastaseren
- Uterus
- Darmlis
- Ligeren
- Cryochirurgie
- Tamponeren
Nadat je de betekenissen bij deze woordjes hebt opgezocht kan je beginnen aan het maken van de opdrachten behorende bij het chirurgisch instrumentarium:
Hoofstuk 3 Landbouw huisdieren instrumentarium
Opdracht
Wij beginnen hoofdstuk 3, ' Landbouwhuisdieren instrumentarium' met een opdracht:
Bestudeer het onderstaande leerarrangement (via de link).
Maak individueel een antwoordvel bij alle vragen uit dit arrangement. Je controleert je antwoorden bij minimaal 3 klasgenoten. Als er discussie ontstaat over de juistheid, vraag je het na bij de docent.
Wil je toch graag de orginele reader bij het leren van de toets of bij het beantwoorden van de vragen?. De hele reader is bij dit arrangement gevoegd onder het kopje 'reader', net onder de inleiding.
http://maken.wikiwijs.nl/30503/instrumenten_landbouwhuisdieren
Afbeeldingen bij landbouwhuisdieren instrumentarium
In het onderstaande document (powerpoint) staan alle afbeeldingen van de landbouwhuisdieren instrumenten die je moet kennen. De beschrijving, het gebruik en een aantal aanvullende video's vindt je hierna in de wikiwijs. Daarnaast krijg je uitleg in de lessen en ga je zelf een aantal dingen uitzoeken bij het maken van het kwartetspel.
Tip bij het leren:
Maak memory: print handouts van de powerpointdia's uit, knip deze uit en schrijf achterop hoe het instrument gebruikt wordt. Speel het spel 2 richtingen op:
- door de foto's boven te leggen en te controleren of je weet hoe dit instrument gebruikt wordt
- door de beschrijving van het gebruik boven te leggen en te controleren of je weet hoe het intrument heet/eruit ziet wat hiervoor gebruikt wordt
Klinisch onderzoek
Exploratiehandschoenen
Bij grotere dieren kan de buikholte onderzocht worden door hand en arm in het rectum te steken (= rectaal exploreren). Om hygiënische redenen doet men dan een wegwerphandschoen aan.
Glijmiddel
Glijmiddel is nodig om bijvoorbeeld de exploratiehandschoen glad te maken alvorens rectaal te exploreren. Het middel bevat een desinfectans. De fles dagelijks reinigen en desinfecteren.
Bij KI (= kunstmatige inseminatie) bij het paard wordt de pipet met sperma vaginaal en niet rectaal ingebracht. Daarom wordt hier een ander soort glijmiddel gebruikt, namelijk een steriel glijmiddel (om infecties te voorkomen is dit glijmiddel gesteriliseerd, het is dus vrij van micro-organismen). In steriel glijmiddel zit geen desinfectans, omdat dit de zaadcellen zou doden.
Echograaf
Ook bij de landbouwhuisdieren wordt gebruik gemaakt van een echograaf, die volgens hetzelfde principe werkt als de echograaf bij de gezelschapsdieren: geluidsgolven worden door de probe (ook wel sonde of tranducer genoemd) uitgezonden, teruggekaatst door de weefsels en weer opgevangen door de probe; het apparaat zet dit signaal vervolgens om naar beeld.
Het gaat hier om een draagbare echograaf, die meegenomen kan worden 'de boer op'; soms zit de echograaf in een tas die de dierenarts tijdens het onderzoek om zijn/haar nek kan hangen, soms kan het beeldscherm om de onderarm vastgemaakt worden. De echograaf wordt voornamelijk gebruikt bij melkvee en paarden, om te onderzoeken in welk stadium van de cyclus het dier is (m.a.w. wanneer is het juiste moment om het dier te insemineren) en om te controleren of het dier drachtig is en hoe lang.
Drachtigheidstester
De drachtigheidstester is een ultrasone scanner, dat wil zeggen: er worden geluidsgolven verzonden die teruggekaatst worden en in een duidelijk geluidssignaal (een langdurige piep) worden omgezet als het dier drachtig is. Doppler wordt deze techniek ook wel genoemd. De doppler drachtigheidstester wordt meestal gebruikt om zeugen te scannen, er bestaan echter ook speciale drachtigheidstesters voor de kleine herkauwers (schapen, geiten en alpaca’s).
Speculum
Het speculum wordt in de vagina aangebracht. Het is een metalen, buisvormig instrument. Men schuift een lamp in het speculum zodat de vagina goed op afwijkingen kan worden beoordeeld. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Aderlaatstuwketting
De aderlaatstuwketting wordt gebruikt om de halsader van het rund te stuwen bij bloedafname.
Canules
Canules worden in de ader ingebracht voor bloedafname. Er wordt ook vaak gebruik gemaakt van het vacutainersysteem, bijvoorbeeld bij bloedafname in de staartvene van het rund. Canules zijn disposable.
Katheter
Om steriel urine op te vangen gebruikt met katheters; deze worden steriel ingebracht in de urethra (=urineleider). Bij de koe wordt meestal een metalen katheter gebruikt. Zowel de binnenzijde als de buitenzijde moeten na gebruik worden gereinigd en nagespoeld. Daarna verpakken en steriliseren. Bij merries en hengsten gebruikt men plastic katheters. Deze zijn meestal disposable, maar kunnen enkele keren geautoclaveerd worden. Ze worden wel stugger van autoclaveren, zodat het hergebruik beperkt is.
Podoblok
Om röntgenopnamen van de hoef van een paard te maken (bv. bij onderzoek op hoefkatrol) moet de hoef in een bepaalde stand worden geplaatst. Dit doet men met behulp van het podoblok (podo = voet). Een dergelijk onderzoek maakt vaak deel uit van een aankoopkeuring van een paard, maar kan ook onderdeel zijn van een kreupelheidsonderzoek. Als er gebruik gemaakt wordt van mobiele röntgenapparatuur, zorg dan dat dit blok ook meegaat op de desbetreffende visite; na gebruik reinigen en desinfecteren.
Behandeling
Antimelkdrinkring
Sommige koeien hebben de gewoonte hun eigen melk uit hun uiers te drinken. De antimelkdrinkring wordt in de neus bevestigd om dat te voorkomen.
Drenchapparaat
Een drenchapparaat of drenchpistool wordt gebruikt om een vloeistof oraal toe te dienen, bijvoorbeeld aan grote aantallen kalveren. Het werkt als een repeteerspuit, dus iedere keer dat de hendel wordt ingedrukt, komt er een afgepaste hoeveelheid vloeistof uit het apparaat. Na elk bezoek reinigen en desinfecteren.
Tegenwoordig drencht men ook weleens zieke volwassen runderen, als onderdeel van de behandeling door de dierenarts. In dit geval wordt er via de bek een grote hoeveelheid vocht in de pens van het rund gepompt, met een speciale drench.
Entstok
Sommige runderen zijn erg lastig. Het is dan makkelijk om niet te dichtbij het dier te hoeven staan om een injectie toe te dienen. Dit kan met behulp van een entstok. Regelmatig reinigen en desinfecteren.
Instrumentarium Embryotomie
Het is soms noodzakelijk om een dood kalf of veulen in stukken uit de uterus te halen (= embryotomie). Daarvoor zijn twee methoden: die met behulp van embryotoom en draadzaag en handvat (1.), en die met behulp van vingermes en verloshaak (2.). Na gebruik de instrumenten reinigen en desinfecteren en zo mogelijk steriliseren.
In de figuur zie je deze instrumenten afgebeeld (a. draadzaag, b. handvat, c. verloshaak, d. vingermes, daaronder staat de embryotoom).
1. De draadzaag wordt door de embryotoom geleid; de embryotoom beschermt het geboortekanaal tegen schade van de zaag. Aan de voorkant komt de draadzaag er als een lus uit, aan de achterzijde worden de handvaten aan de draadzaag bevestigd. De embryotoom wordt in het geboortekanaal gebracht en de lus van de draadzaag wordt over het af te zagen lichaamsdeel geplaatst; vervolgens wordt om beurten aan het linker en rechter uiteinde van de draadzaag getrokken, zodat de lus over het af te zagen lichaamsdeel heen en weer getrokken wordt en dit afzaagt.
2. De alternatieve manier is als de verloshaak op het af te snijden lichaamsdeel wordt geplaatst, zodat het na het afsnijden uit het moederdier getrokken kan worden. Vervolgens wordt het lichaamsdeel afgesneden met het vingermes, dat daarbij met de ring om de vinger geplaatst is.
Video Embryotomie bij het rund
Hoef- en klauwverzorgingsinstrumenten
Paardenhoeven en runderklauwen hebben veel verzorging nodig. Ze moeten regelmatig worden bijgewerkt (= bekappen). Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de hoeftang, renet en hoefrasp om overtollige hoornvorming tegen te gaan: Met de hoeftang worden stukken van de hoefschoen afgeknepen, met de renet (er zijn renetten die linksom of rechtsom werken) wordt overtollig hoorn aan de zoolzijde van de hoef weggesneden en met de hoefrasp wordt tenslotte overtollig hoorn weggeraspt en wordt de hoef weer mooi glad gemaakt. Vaak gebeurt dit door de hoefsmid resp. klauwbekapper, maar soms komt het voor dat de dierenarts voor kreupelheidsonderzoek of behandeling een hoef of klauw moet bekappen.
Om bij kreupelheid de hoef te onderzoeken wordt er met de visiteertang geknepen en wordt de hoef met de hamer beklopt om pijnlijkheid op te sporen. Soms ontstaan er ontstekingen tussen de huid en het hoorn. Het hoorn boven de ontsteking wordt dan verwijderd, de pus wordt weggespoeld en er wordt een verband aangelegd. Om het verband te beschermen kan er een hoef- of klauwzak om gedaan worden.
Vooral bij runderen kan een ontsteking zo erg zijn dat er veel hoorn van een klauw (het rund heeft twee klauwen aan iedere poot) moet worden verwijderd. Het rund zou dan maar één klauw belasten, die vervolgens door overbelasting zou kunnen gaan ontsteken. Daarom wordt met nagels of met een tweecomponentenlijm (bijvoorbeeld ‘Technovit’), een klauwblokje onder de gezonde klauw gezet, om de zieke klauw te ontlasten en rust te geven.
De instrumenten die voor hergebruik bedoeld zijn moeten na gebruik worden gereinigd en gedesinfecteerd. Daarna moeten ze drogen (vooral bij het scharnier). De renetten moeten erg scherp zijn en dienen dus gecontroleerd en zo nodig geslepen te worden.
Kooimagneet
Runderen zijn niet erg kieskeurig bij hun voedselopname. Ze nemen dan ook makkelijk allerlei scherpe voorwerpen op met hun voer. Op deze manier kunnen bijvoorbeeld stukken prikkeldraad, stopnaalden, aardappelschilmesjes of spijkers in de pens en netmaag terecht komen. Dit wordt ‘scherp in hebben’ genoemd. Deze voorwerpen werken zich door de maagwand heen (= fistelen) en kunnen zelfs het hart aanprikken, met een purulente (= etterige) hartzakontsteking (= pericarditis) tot gevolg. Dan is een operatie nodig om het voorwerp te verwijderen. Bij een koe met scherp in kan men met een schieter een kooimagneet inbrengen via de bek. Het rund slikt de magneet in en door het gewicht komt deze uiteindelijk in de netmaag terecht. De magneet blijft gedurende de rest van het leven van het rund zitten. De schieter (die ook als pillenschieter gebruikt kan worden, dus voor toediening van medicatie) na gebruik reinigen en desinfecteren.
Onthoorningsapparaat
Als koeien in groepen loslopen, is het vaak nodig ze te onthoornen om wederzijds verwonden te voorkomen. Stieren worden ook vaak onthoornd voor de veiligheid van hun verzorgers.
Het onthoorningsapparaat schroeit de hoornpit (= het weefsel waaruit de hoorn wordt gevormd) bij het kalf weg. Het apparaat werkt op elektriciteit; zorg dus dat uw dierenarts ook een flinke rol verlengsnoer meeneemt op de desbetreffende visite. De ringen worden heel strak om een prille hoorn gedraaid. De voedende bloedvaten worden afgeklemd en de hoorn sterft af. De trephine wordt op de hoornpit gezet en met een draaiende duwende beweging wordt de hoornpit 'uitgezaagd'.
Oormerktang
Het is verplicht dat runderen en kleine herkauwers worden gemerkt met een geel plastic plaatje met een nummer. Varkens worden ook gemerkt (men noemt dit wel ‘blikken’). De tang na gebruik reinigen en desinfecteren. De meeste boeren hebben tegenwoordig zelf een oormerktang op het bedrijf.
Penstrocart
Runderen hebben regelmatig last van te veel gas in de pens (= tympanie). Dit kan dodelijk zijn. De trocart wordt dan dwars door huid en spieren in de pens gestoken. De mandrijn (het stekende binnenste deel, een soort naald) wordt vervolgens uit de buis getrokken en het gas kan weglopen uit de pens. Het plastic model is schroefvormig en wordt enkele slagen in het lichaam gedraaid, waar het enige dagen kan blijven zitten; het is disposable. De metalen trocart wordt na gebruik gereinigd, verpakt en gesteriliseerd.
Pillenschieter
Deze wordt op dezelfde manier gebruikt als de pillenschieter voor de kat: de pil wordt in de voorzijde van de schieter geplaatst en de schieter wordt in de bek van het dier gebracht, door vervolgens de stamper fel in de duwen wordt de pil achterin de bek geschoten. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Prolapsbord
Bij het rund komt regelmatig een prolaps (= instulpen en naar buiten puilen) van de uterus voor. Deze treedt op kort na de partus. De uterus van een drachtige koe is groot en zwaar. Om het reponeren (=terugplaatsen in het lichaam) te vergemakkelijken kan men de uterus op het prolapsbord leggen. Na gebruik reinigen en desinfecteren.
Uteruslepel, schedeband en schedehechtnaald (ofwel Buhnerseband en Buhnerse naald), flessahechtingen
Ook bij schapen ziet men vaak een prolaps. Deze treedt op voor de partus. De prolaps wordt gereponeerd, maar om te voorkomen dat herhaling optreedt moeten maatregelen worden getroffen. Bij het gebruik van de prolapslepel (ook wel uteruslepel genoemd) bij het schaap, wordt het brede deel in de vagina aangebracht; de 2 benen van de lepel, die om de billen liggen, worden daarna met de koordjes vastgeknoopt aan de wol. Uiteraard moet de lepel worden verwijderd als de partus op gang komt. De lepel is disposable.
Een manier om de vulva te 'hechten' is door enkele flessahechtingen dwars door de vulvalippen aan te brengen, dit kan zowel bij het schaap als bij het rund op deze manier gedaan worden. De flessahechtingen moeten voor de geboorte worden verwijderd. Na gebruik reinigen, verpakken en steriliseren.
Daarnaast kan de vulva van het de koe bij een vaginaprolaps behandeld worden, door na repositie de vulvalippen aan elkaar te hechten met schedeband (Buhnerse band) met behulp van de schedenaald (Buhnersenaald). De naald na gebruik reinigen, verpakken en steriliseren.
Repeteerspuit of revolverspuit
Aangezien landbouwhuisdieren vaak massaal worden gehouden, moeten ze ook vaak in grote aantallen tegelijk worden geïnjecteerd. Hierbij kan de repeteerspuit of revolverspuit goede diensten bewijzen. De lange canule wordt in de fles met injectievloeistof (in te spuiten vloeistof) gestoken. Door het handvat in te knijpen beweegt de zuiger heen en weer, en wordt via de slang deze vloeistof opgepompt. Tegelijkertijd wordt de vloeistof uit de spuit geperst. Na gebruik uit elkaar halen (demonteren), de afzonderlijke onderdelen reinigen, monteren, verpakken en autoclaveren.
Gebitsbehandeling
Een professionele gebitsbehandeling bij het paard kan alleen onder sedatie worden uitgevoerd: op die manier kan de mond optimaal geopend worden met de mondsperder en kunnen ook de achterste kiezen behandeld worden. Momenteel is er nog geen diploma vereist voor de paardengebitsbehandelaar en worden dus ook nog behandelingen zonder sedatie uitgevoerd, maar het ziet ernaar uit dat de wetgeving hier in de toekomst op aangepast gaat worden. Voor een goede gebitsbehandeling is een uitgebreid assortiment aan instrumentarium noodzakelijk.
Instrumenten die gebruikt worden bij de gebitsbehandeling van het paard zijn in ieder geval:
De mondsperder, die gebruikt wordt om de mond open te sperren.
De tandrasp wordt gebruikt om punten van kiezen af te raspen.
Met de extractieset kunnen elementen getrokken worden, bijvoorbeeld wolfskiesjes bij het paard (dit zijn kleine, scherpe kiesjes voor de kiezenrij van het paard, die pijnlijk in het tandvlees kunnen drukken bij het gebruik van een bit tijdens het rijden). In de extractieset zitten elevators, waarmee kiezen worden losgewrikt uit de tandkas. Ook bevat de extractieset extractietangen, waarmee de kies na het loswrikken kan worden vastgepakt, om hem eruit te trekken.
Sprayapparaat (rugspuit en atomist)
Het enten van pluimvee wordt zoveel mogelijk via de spray- of via de aërosolmethode gedaan. Dat is nodig omdat pluimvee veelal in koppels van tienduizenden wordt gehouden. De entstof wordt in water opgelost en met behulp van de sprayapparaten in de lucht verneveld. Bij de aërosolmethode gebruikt men de atomist, die de stof zeer fijn vernevelt. De rugspuit geeft een minder fijne verneveling. De kippen ademen de nevel in en/of krijgen druppeltjes in de ogen, de entstof komt dus op de slijmvliezen terecht en wordt zo opgenomen. Let erop dat het juiste sprayapparaat wordt meegenomen voor de desbetreffende visite. De atomist werkt op elektriciteit: zorg dus voor verlengsnoer. De helm en het masker dienen om bescherming te geven tegen stof en de entstoffen.
Rugspuit, atomist, verlengsnoer en helm of masker na ieder gebruik reinigen en desinfecteren.
Tepelinstrumentarium
In de tepels van de koe kunnen zich kleine zwellingen en poliepen vormen. Het is dan moeilijk om het dier te melken en de kans op mastitis stijgt. Daarom moeten deze afwijkingen verwijderd worden. Het instrumentarium dat hiervoor wordt gebruikt zie je afgebeeld in de afbeelding (zie powerpoint):
a. tepelcanules, b. tepelmesje, c. melknaald, d. tepelruimer, e. tepelhoedje, f. tepeldilatator, g. tepelcurette
Verlosset
Vooral bij koeien verloopt de partus vaak moeizaam en bijna altijd met hulp. Met behulp van de veeverlosser kan één persoon de benodigde kracht zetten om een kalf uit een koe te trekken. De verloskettingen of de verlostouwtjes worden aan de poten van het kalf gestrikt, zodat men trekkracht kan uitoefenen. Soms is het erg lastig een ketting of touwtje om een poot te krijgen: dan gebruikt men de ring. Om goed grip op een kop te krijgen wordt soms een ooghaak in de oogkas gehaakt. Varkens en schapen hebben een nauwe vagina. Daarom moeten in plaats van kettingen of touwtjes de verloslussen worden gebruikt. Er zijn speciale verloslussen voor varkens en voor schapen. Alle instrumenten en de handen worden glad gemaakt met glijmiddel. Bij de merrie is eigenlijk alleen vaseline daarvoor geschikt, hoewel soms ook boorzalf wordt gebruikt.
Na gebruik reinigen en desinfecteren of steriliseren. Aangezien men bij verlossingen zo hygiënisch mogelijk te werk gaat, horen bij de verlosset een emmer en een desinfectans gevoegd te worden.
De verlosset staat afgebeeld op de figuur (zie powerpoint): a. verloshoutje, (b. ring), c. ooghaak, d. verloslus voor varkens, e. verlostouw, f. verloslus voor schapen, g. vaseline, h. verloskettingen
Chirurgische instrumenten
Uterustang
Bij een keizersnede wordt de uterus soms gefixeerd en aan de buikwand vastgehaakt met behulp van dit instrument. De uterustang maakt dus onderdeel uit van de operatieset voor de keizersnede bij het rund. Andere instrumenten in deze operatieset (naaldvoerder, naalden, naaldendoos, scalpelheft, kocher- en pean-arterieklemmen, incisieschaar etc.) zijn in hoofdstuk 2 al besproken.
Na gebruik reinigen en samen met de rest van de set steriliseren (indien het een uterustang met rubberen blokjes is, wordt deze gesteriliseerd in de autoclaaf).
Lebmaagfixatieset
Bij het rund komt een verplaatsing en draaiing van de lebmaag regelmatig voor. Een mogelijkheid om dit te behandelen is de koe over haar rug te rollen om de lebmaag terug op zijn plaats te brengen en aan de buikwand vast te zetten: de hechtdraad wordt met een naald dwars door de buikspieren en de huid gestoken en buiten het lichaam geknoopt. Na enkele dagen wordt de draad verwijderd. Tegenwoordig kan een naar links verplaatste lebmaag ook operatief vastgezet worden met behulp van laparascopie: hierbij wordt een soort kijkoperatie toegepast om de maag weer op zijn plaats te brengen en vast te zetten aan de buikwand.
Reinigen en steriliseren met de rest van de operatieset.
Lebmaagfixatie
Dwangmiddelen
Er bestaan veel verschillende dwangmiddelen voor de landbouwhuisdieren. Vanwege het dierwelzijn zijn niet al deze middelen meer toegelaten (de neusring en de prikkelaar zijn bijvoorbeeld verboden) en is er over andere instrumenten een dicussie gaande (bijvoorbeeld de veeverloskrik, die officieel verboden was, maar waarvoor nu een wetsvoorstel ligt om het gebruik bepaalde krikken binnen de EU toch toe te staan). Toch is het belangrijk dat je verschillende dwangmiddelen kent, aangezien je ze toch nog kunt tegenkomen in de praktijk later. (de letters verwijzen naar de letters in de figuur in de powerpoint)
Peesklem
De peesklem (i) wordt bij een rund op de achillespees gezet en vastgedraaid. Daardoor wordt het dier gedwongen de poot te strekken en kan hem niet meer belasten. Het dier wordt gedwongen op drie poten te staan en kan niet meer slaan.
Praam
Het touw van de praam (a) wordt om de bovenlip van het paard aangedraaid. Hierdoor komen in de hersenen reflectorisch morfineachtige stoffen (endorfinen) vrij. Het dier voelt dan bijna geen pijn en wordt rustig.
Neusklem en neusring
Op dezelfde manier werkt de neusklem (b) bij het rund, die op het neustussenschot wordt gezet.
Bij stieren werd vroeger vaak met behulp van de neusringtang (e) permanent een ring (f) in de neus gezet met dit doel. Dit is tegenwoordig verboden.
Kluisters
Met de kluisters (g) (ook wel werptuig genoemd) kan men de vier benen fixeren. Daarna kan men desgewenst de benen onder het dier wegtrekken en het om laten vallen, uiteraard wel op een zachte ondergrond.
Linnen kluisters (zie figuur powerpoint) worden gebruikt om een paard onder narcose te verplaatsen: als het paard onder narcose is gebracht worden de kluisters om de vier benen gedaan (t.h.v. de kootholtes), hieraan wordt het paard vervolgens opgetakeld en met de takel verplaatst (van de recoverybox naar de operatietafel en na de operatie terug naar de recoverybox).
Broek
Als een paard door de spierverlamming bij een tetanusinfectie niet meer kan staan, wordt het in de broek geplaatst en opgehesen. Zo worden de spijsvertering, de ademhaling en de circulatie niet belemmerd en wordt druknecrose van de huid voorkomen.
Juk of heupklem
Een rund kan men niet in de broek hangen. Als men namelijk druk uitoefent op de buik van een rund, zakt het reflectorisch door de benen. Daarom klemt men een juk of heupklem (h) over de beide heupbeenderen en takelt men het dier op.
Mondhout
Het mondhout (c)dient om de mond van de koe open te houden als bijvoorbeeld een maagsonde moet worden ingebracht.
Veel veehouders hebben zelf dwangmiddelen op het bedrijf, maar er zijn praktijken waar bijvoorbeeld een heupklem is voor de veehouders om te lenen. Instrumenten na gebruik daarom reinigen en desinfecteren.
Hoofdstuk 4 Hechten
Opdrachten:
- Bekijk het filmpje.
- Bestudeer de tekst over hechtmateriaal.
- oefen met hechten, onder leiding van de docent
- beantwoord de vragen in dit leerarrangement
- Vragen bij hechttechnieken:
- Welke 2 soorten naalden komen we bij het hechten het vaakst tegen?
- Welke naald zou jij kiezen om de huid te hechten?
- Welke naald zou jij kiezen om een darm te hechten?
- Als je structuren in het lichaam hecht, maak je altijd gebruik van …………………………………….. hechtmateriaal
- Als je de huid hecht, kun je kiezen of je …………………………………….. of …………………………………………………… hechtmateriaal gebruikt
- Noem een nadeel van oplosbaar hechtmateriaal
- Geef 2 voorbeelden van oplosbaar hechtmateriaal
- Wat is het nadeel van een doorlopende hechting?
- Wat is het voordeel van een doorlopende hechting?
2. Waarvoor dient een tabakszakhechting? Wanneer zou je die toepassen? Zie tekening.
tabakszak hechting
Reiniging, desinfectie en sterilisatie
Reiniging, desinfectie en sterilisatie in de dierenartsenpraktijk
opdracht:
Bestudeer onderstaand bestand over reiniging, desinfectie en sterilisatie.
Leg in je eigen woorden uit, wat de verschillen zijn tussen deze handelingen.
Reiniging en sterilisatie van het instrumentarium
Inleiding
Het ziet er zo simpel uit: een instrumentendoos met instrumenten die klaarstaat om een operatie mee uit te voeren. Maar schijn bedriegt!
Een dierenartsenpraktijk is een bedrijf waar zeer zorgvuldig met hygiëne en steriliteit moet worden omgegaan, zeker als het om de operatiekamer gaat. Stel dat er ziektekiemen van een ernstig ziek dier achterblijven op het instrumentarium en je gaat aan de slag bij de volgende patiënt zonder de steriliteit voldoende in acht te nemen. Dan is de ramp niet te overzien.
Daarom volg je na iedere operatie een vast protocol voor het reinigen, desinfecteren en steriliseren van de instrumenten. Bij de volgende operatie zijn de instrumenten dan gegarandeerd steriel. Op die manier bescherm je het leven van die volgende patiënt zo goed mogelijk.
Bekijk het volgende filmpje over het schoonmaken van instrumenten:
Instrumenten schoonmaken en steriliseren
Reiniging en sterilisatie van het instrumentarium
Net als de operatiejassen en -doeken moet ook het instrumentarium worden gereinigd, gesteriliseerd en goed opgeborgen, voordat het weer kan worden gebruikt bij de volgende operatie.
Spoelen en borstelen
Je had het instrumentarium al, op het moment dat je begon met het opruimen van de OK, in koud water gezet. Vuil en bloed kunnen zo goed losweken. Als je klaar bent met het opruimen van de OK hebben de instrumenten voldoende lang in het koude water gelegen en kun je verder gaan met het schoonmaken ervan. Allereerst spoel en borstel je de instrumenten in het koude water goed schoon. Dit borstelen kun je heel goed doen met een tandenborstel. Het is bedoeld om het ergste vuil te verwijderen.
Ultrasone trilapparaat
Hierna leg je de instrumenten in het ultrasone trilapparaat. Dit apparaat is bedoeld om nog achtergebleven vuil en bloed van de instrumenten af te trillen. Het trilapparaat is veel effectiever dan het schoonborstelen van het instrumentarium. Het apparaat trilt het vuil los op plaatsen waar je met een borsteltje niet kunt komen.
Figuur 122 Ultrasone trilapparaat.
In het ultrasone apparaat zit een reinigingsvloeistof, die helpt het vuil te verwijderen. Deze vloeistof moet een neutrale pH hebben, licht schuimend zijn en gemakkelijk van het instrumentarium af te spoelen zijn. De vloeistof los je op in water voordat je hem in het trilapparaat giet. Je kunt de vloeistof het beste oplossen in gedestilleerd water om zo kalkvorming te voorkomen. Het nadeel daarvan is dat gedestilleerd water veel duurder is dan kraanwater. Je moet het vloeistofmengsel dagelijks verschonen om te voorkomen dat kalk en vuil zich erin ophopen.
Het bestand hieronder beschrijft uitgebreid de werking van het ultrasoon trilapparaat:
Controleren
Het instrumentarium blijft ongeveer 15 minuten in het ultrasone apparaat. Daarna spoel je het af met water en controleer je of alle instrumenten schoon zijn. Inspecteer vooral de sloten en de bekken van de instrumenten goed. In de gekartelde bekken van bijvoorbeeld een arterieklem of een naaldvoerder kan gemakkelijk bloed achterblijven. Als er nog bloed of vuil aanwezig is, dan verwijder je dit alsnog met een borsteltje. Dit is ook het moment om de bruikbaarheid van de instrumenten te controleren. Werken de sloten nog goed, werken de sluitmechanismen nog goed, zijn de scharen nog voldoende scherp, is er geen corrosie?
Wassen en drogen
Als je alle instrumenten goed hebt nagekeken, was je ze af in een antiseptische oplossing. Hierna spoel je ze weer goed af met water. Vervolgens droog je de instrumenten heel goed af met een theedoek en leg je ze op een doek neer om verder door te drogen. Ook nu weer moeten de sloten maximaal open staan. Je kunt de instrumenten zo het beste een half uur laten liggen. Wanneer de instrumenten namelijk niet helemaal droog zijn, dan kan er corrosie en roestvorming optreden.
Insprayen
Als het instrumentarium door en door droog is, vet je het in met een goede instrumentenspray. De beste instrumentensprays hebben antimicrobiële eigenschappen en zijn wateroplosbaar. Dit laatste betekent echter wel dat je het instrumentarium na iedere operatie opnieuw moet insprayen.
Autoclaveren of steriliseren
Na het insprayen kun je het instrumentarium steriliseren. Je pakt de instrumenten daarvoor in in autoclaaffolie, self-sealed bags of sterilisatiepapier en doet ze in een instrumentendoos. Ook nu plak je de speciale indicatortape op de instrumentendoos of op de folie of het papier. Vervolgens zet je de verpakte instrumenten in een autoclaaf of in een sterilisator. Tot slot schrijf je de datum van inpakken op de tape.
Figuur 123 : Inpakken van de instrumentenset in sterilisatiepapier.
Figuur124 Ingepakt instrumentarium.
Opbergen
Als het instrumentarium weer steriel is, leg je het in een opbergruimte, zodat het klaar ligt voor gebruik bij de volgende operatie. Ook deze opbergruimte moet droog en stofvrij zijn. En ook deze steriele verpakkingen moet je regelmatig controleren. Als een verpakking geperforeerd blijkt te zijn of als de datum van sterilisatie of autoclaveren langer dan drie maanden geleden is, moet je het instrumentarium uitpakken en vervolgens opnieuw inpakken en autoclaveren of steriliseren.
Wetenswaardigheden over instrumenten
In het algemeen kun je zeggen dat de instrumenten duur zijn in aanschaf. Om ze lang en goed te laten werken, moet je ze goed onderhouden en verzorgen. Overbelasting en blootstelling aan hitte of bepaalde chemicaliën verkort de levensduur. Daarom is het belangrijk om de instrumenten direct na gebruik te reinigen.
Tot slot leer je nog een paar algemene regels waar je je bij het omgaan met de instrumenten aan moet houden:
- Behandel de instrumenten voorzichtig.
- Laat ze niet vallen en gooi er niet mee, want daardoor raken ze beschadigd.
- Graveer de instrumenten niet, want dit beschadigt het oppervlak en veroorzaakt corrosie.
- Bepaalde chemicaliën (bijvoorbeeld jodium en fysiologisch zout) veroorzaken corrosie. Deze moet je dus direct van het instrumentarium afspoelen.
- Zware instrumenten scheid je van lichte instrumenten tijdens het schoonmaken, omdat de lichte instrumenten anders kunnen beschadigen.
- Spoel de instrumenten altijd eerst in koud water af. Heet water zorgt voor coagulatie van eiwitten (bloed is een eiwit) op de instrumenten. Zorg er wel voor dat in het koude water de sloten helemaal geopend zijn.
- Maak het instrumentarium nooit met een schuursponsje schoon.
Een sterilisatortrommel of in autoclaaffolie verpakte instrumenten mag je met niet-steriele handen beetpakken. Je kan de instrumenten door de verpakking heen niet besmetten. Materialen die op een bestekschaal liggen, mag je niet aanraken: de steriliteit is dan verbroken. Je mag wel de schaal beetpakken zonder de instrumenten aan te raken en dan de instrumenten op de tafel werpen. Bedenk dat de schaal niet meer steriel is en met niets in aanraking mag komen dat steriel moet blijven. De buitenkant van de autoclaaf wordt regelmatig gereinigd en gedesinfecteerd.
Figuur 125 Autoclaaf
Heteluchtsterilisator
Door middel van hoge temperatuur worden alle micro-organismen gedood. De buitenkant van het apparaat regelmatig reinigen en desinfecteren, het apparaat wordt elektrisch verwarmd; denk dus om vocht. Voor de heteluchtsterilisator is ook een speciale indicatortape die aangeeft of het apparaat inderdaad gedurende de juiste tijd op de juiste temperatuur is geweest.
Figuur 126 Heteluchtsterilisator
Indicatortape
De indicatortape wordt binnen in bijvoorbeeld een opgevouwen en te steriliseren operatiejas geplaatst. Als de druk en temperatuur hoog genoeg zijn geweest binnenin de jas (m.a.w. als de hele jas gesteriliseerd is), worden de strepen op de tape donkerzwart. Indicatortape wordt ook op de buitenkant van een schoongemaakt setje geplakt, wanneer de strepen verkleurt zijn weet je zeker dat de set gesterriliseerd is.
Figuur 127 Rol indicatortape
Oefening: Meerkeuze vragen autoclaaf en heteluchtsterilisator
Start
Oefentoets Hoofdstukken 3, 4 en 'Reiniging, desinfectie en sterilisatie'
Oefening: Oefentoets H3, H4 en 'Reiniging, desinfectie en sterilisatie'
Start
Reader Instrumentenleer
