Een boom die wordt aangeplant, is een paar meter hoog. De uiteindelijke hoogte is per soort en cultivar verschillend, maar er zijn bomen die wel 40 meter hoog worden. Het verschil tussen een boom en een struik is dat een boom maar met 1 tak uit de grond komt. Een tak zonder zijtakken noemen we de stam. Het gedeelte met zijtakken en bladeren noemen we de kroon. De spil wordt uiteindelijk de stam.
Stel dat er een boom wordt geplant van 4 meter hoog. De uiteindelijke boom wordt 24 meter hoog. De boom staat langs een weg. Uiteindelijk wil je een boom met een stam van 8 meter , met hierop een kroon van 16 meter hoog. Op termijn moeten alle zijtakken van de pas geplante boom er af worden gesnoeid. Je wilt een rechte stam krijgen, dus de spil moet begeleidt worden. Door op de juiste wijze te snoeien begeleiden we de jonge boom naar een volwasssen boom. We noemen dit begeleidingssnoei.
termen
begeleiding.png
snoeiregel 1. Maximaal 20%
Snoeiregels voor de begeleidingssnoei.
Snoei per keer nooit meer dan 20% (1/5e gedeelte) van het totale kroonvolume. Anders krijg je waterlot en herstelt de boom zich slecht. Het is daarom belangrijk om op tijd te beginnen met snoeien. Bij het planten kun je meteen al takken snoeien. Het beste is om om de 2 of 3 jaar te snoeien. Wacht je te lang, dan moet je weer drastischer snoeien en is de kans op waterlot groter.
rechte wonden
Snoei de takken op de juiste plaats af en zaag de takken recht af. Op deze manier wordt het wondoppervlakte het kleinst. Grotere wonden groeien minder snel dicht. De kans op ziektes wordt dus groter.
Op het plaatje zie je een bovenaanzicht van de stam met een zijtak. De persoon die de zijtak afzaagt, kan alleen aan de voorkant zien of hij/zij de tak op de juiste plek afzaagt. De achterkant van de tak is niet zichtbaar. Daarom zagen we met tweetallen. De 2e persoon kijkt aan de achterkant van de tak en kan eventueel instructies geven om de zaag in een andere hoek te zetten.
rechte wonden.png
scheef gezaagd
op stomp zagen
op stomp.jpg
Op stomp zagen.
Zware takken kun je het best in 2 keer zagen. We noemen dit op stomp zagen. Door het gewicht van de tak kan een tak makkelijk uitscheuren bij de bast. Je krijgt een heel lelijke wond. Door eerst de tak op 30 centimeter afstand van de stam af te zagen, ben je het gewicht van de tak kwijt. De tweede keer zaag je de tak volgens de regels af.
Let op: een tak is al snel te zwaar. De kracht die vrijkomt is afhankelijk van het gewicht, maar ook van de lengte van de tak. Denk aan een ringsleutel, waar je een buis op zet. Door de buis kun je veel meer kracht op de moer zetten. We noemen dit in de natuurkunde moment. Het gewicht van de tak zit ver van de stam, omdat het meeste gewicht ver van de stam is verwijderd. Stelregel is dat een tak die polsdik of dikker is in 2 keer wordt gezaagd.
takkrans laten staan
Reden om een takkrans te laten staan is dat de wond overgroeid zal worden. Bomen zullen in de breedte blijven groeien en de stamomvang wordt dus steeds groter. Hier een mooi voorbeeld dat de stam steeds in omvang toeneemt...
fiets in boom
stam kroon verhouding
foute verhouding.jpg
Verhouding stam en kroon
Handhaaf een stam-kroon verhouding van 1:1 tot 1:2.
Een boom van 12 meter hoog met een stam van 4 meter en een kroon van 8 meter heeft een stam- kroonverhouding van 1:2.
Dezelfde boom met een stam van 6 meter en een kroon van 6 meter heeft een stam- kroonverhouding van 1:1
De boom in het plaatje heeft een stam-kroonverhouding van 2: 1. Geen gezicht !
principes begeleidingssnoei
Principes begeleidingssnoei.
Bepaal wat het eindbeeld van de boom moet zijn. Welke takvrije stam moet de boom uiteindelijk krijgen? Je kunt je stokzaag op deze lengte uitschuiven en tegen de boom plaatsen. Alle takken die onder de punt van de zaag zitten, moeten er op termijn af. Maar welke eerst? Je mag immers maar 1/5e gedeelte snoeien. Dood hout telt niet mee. Dit mag je verwijderen. Leer je aan om van boven naar beneden te kijken en verwijder probleemtakken. We werken van boven naar beneden, omdat hogere takken eerder een bedreiging vormen voor de blijvende kroon. Ook hou je de stam-kroon verhouding beter. Als je waterlot in de boom hebt, kun je niet snoeien. Het waterlot is een reactie op te zware snoei. Nog meer snoeien geeft weer een reactie....
De volgende volgorde hanteren we:
1. dood hout.
2. dubbele top
3. zuigers en elleboogtakken
4. plakkers
5. takkransen
6. de rest, dikke takken eerst.
In de volgende tekst info over de probleemtakken.
dubbele top
dubbele top
Het best kun je de langzaamste groeier weghalen.
Als beide toppen even hard groeien, neem je de meest oostelijke of zuidelijke top weg.
De westelijke scheurt minder snel uit, de noordelijke groeit naar het licht en zal op den duur leiden tot de meest rechte stam.
dubbele top.jpg
elleboog en zuiger
elleboog
zuiger
elleboog en zuiger
Een zuiger is een zijtak, die rechtop groeit waardoor hij concureert met de spil. Je moet deze tak zo snel mogelijk verwijderen.
Een elleboog is een zijtak die in eerste instantie horizontaal groeit, maar dan afbuigt naar boven en ook op die manier de spil beconcurreert.
plakoksel
plakoksel of plakker
Dit zijn takken met een slechte aanhechting. De zijtak is als het ware met de stam meegegroeid en buigt vervolgens af. Bij zowel de stam als de zijtak krijg je diktegroei, maar er is geen goede hechting. Water kan tussen de stam en de zijtak blijven zitten en kan rot veroorzaken. Bij storm breken deze plakkers gemakkelijk af.
plakoksel
uitscheuren bij storm
waterlot
waterlot.jpg
waterlot
Dit is snel groeiend hout. Je krijgt dit als je bomen te drastisch snoeit. Snoei daarom nooit te veel in 1 keer.
Of snoei in de zomer! De plant zal veel minder hefig reageren. Meidoorns (Crataegus) reageert vel op snoeien. Door de plant in de zomer te snoeien kun je ook bij deze soort takken verwijderen. Dezelfde tip geldt voor bijvoorbeeld appelbomen, die veel waterlot hebben. Fruit wordt normaliter in de winter gesnoeid, maar bomen met waterlot kun je dus in de zomer beter er uit knippen.
takkrans
takkrans en dikke takken
Takkransen is dat er op een bepaalde hoogte op de stam meerdere takken zitten. Als je al deze takken tegelijkertijd wegzaagt, kan de boom niet meer voldoende water en voedingsstoffen via de bast transporteren. De boom kan dood gaan. Om dit te voorkomen wordt dit werk in fases uitgevoerd. Je zaagt bijvoorbeeld 2 takken weg. Deze wonden worden overgroeid. Dan zaag je weer 2 takken weg enzovoort.
Bij de keuze tussen een dikke en dunne tak, kies je de dikste. Zou je de dunste tak knippen en kom je 3 jaar later weer om te snoeien, dan is de dikste tak nog dikker en krijg je nog grotere wonden.
takkrans
takkrans fout.jpg
wanneer snoeien?
Wanneer?
Het beste is om te snoeien in het groeiseizoen (juli/augustus). Dan kan de boom de wond direct laten overgroeien. Zo heb je minder kans op ziekten. De boom zal ook minder erg reageren en maakt dan minder waterlot.
Vaak wordt toch in de winter gesnoeid, omdat je beter kunt zien welke tak het best verwijderd kan worden. Daarnaast geeft snoeien in de winter minder afval. De bomen hebben immers geen bladeren. Ook wordt als reden aangevoerd dat het bedrijf dan meer tijd heeft om het werk uit te voeren. Weer een duidelijk verschil dat het in de theorie anders wordst beschreven dan het er in de praktijk aan toe gaat!
bloeden.png
Bloeden
•Sommige bomen kun je niet in het voorjaar snoeien. Uit de wonden komt dan veel vocht, omdat bij deze soorten de sapstroom al op gang is gebracht. Dit noem je bloeden.
Berken, haagbeuken en esdoorns kunnen hier veel last van hebben. We hebben het over de ABC bomen. ABC bomen kun je het best snoeien in de zomer of herfst.
schorsbrand
schorsbrand
Sommige bomen zijn erg gevoelig voor de zon. Bijvoorbeeld beuken. Bij deze bomen kan de bast snel verbranden door de zon. Daarom laten ze op beuken heel lang kleine zijtakken op de stam staan. Alleen de dikke takken worden weggezaagd (bemantelingssnoei).
bemanteling.jpg
schorsbrand.jpg
wortelopslag
wortelopslag.jpg
wortelopslag
Sommige bomen hebben last van wortelopslag. Aan de stam krijg je heel snel waterloten. Bij de linde zie je dit heel vaak. Soms wordt dit waterlot als een heggetje geknipt.
leibomen en dakbomen
In de tuinen komen we ook leibomen tegen. De leilinde werd vroeger geplant om het zonlicht in de zomer tegen te houden in de boerderij. Een voorloper van de luxaflex, dus! In de winter verliest de boom het blad, waardoor er in de winter wel licht in huis kwam.
Hoe je een dergelijke boom moet snoeien, zie je in de video. Het advies is om de zijtakken aan te binden tot de takken verhouten. Daarna steeds de zijtakken terugknippen. Doe dit niet tot bij de stam, maar laat een klein kapstokje zitten. De plant kan dan makkelijk weer uitlopen. Een andere vorm is de dakvorm. Ook hier is het principe hetzelfde. Uitbuigen van gesteltakken en regelmatig snoeien van de zijtakken.
Om de bomen goed te leiden, is een constructie nodig. Leibomen kun je leiden langs een houten frame met draden. Ook constructies van ijzer zijn mogelijk. De constructie moet een paar jaar blijven staan. Op de foto zie je een constructie om de dakplatanen te leiden.
snoei leiboom nieuw
constructies
Bij de aanleg van dak- of leibomen een dringend advies om een (tijdelijke) constructie maken. Zie ook aanleg planten voor meer informatie.
Dakplataan terras Spotted Blue.jpg
aanbinden
Nieuwe takken moet je aanbinden. Dat doe je met binddraad. Knip de oude binddraad regelmatig door en bind de tak op een andere plek weer aan. Als binddraad te lang blijft zitten gaan de takken insnoeren.
insnoeren
Dit is wat we bedoelen met insnoeren. De tak of boom kan afsterven.
Dakbomen worden vaak geleverd met een metalen kruis. Zodra je een constructie hebt geplaatst, kun je die ijzeren constructie weghalen. Bij de boom in onderstaande afbeelding is dat helaas niet gebeurd....
3 methodes
Lei- en dakbomen kunnen we op 3 manieren snoeien
1. Als een heg. Zie heggen snoeien voor meer info.
2. knotten
3. Bij fruitsoorten als fruit. Zie fruit snoeien voor meer info.
Snoeien als heg
Eigenlijk is de leiboom in onderstaande afbeelding een heg op stokjes. Dit voor meer privacy. Je snoeit de leiboom als een heg.
Knotten
Bij het knotten, knip je de takken af en laat je kapstokjes staan van 1 tot 2 centimeter. Op de kapstokjes loopt de boom weer uit in het volgende jaar. In het plaatje rechtsonder is de tak vrij diep terug gesnoeid. Maar gelukkig is de boom wel weer uitgelopen.
snoeikalender lei- en dakbomen
Volgens mij mag je de Carpinus ook niet snoeien in het voorjaar. Verder klopt onderstaande kalender wel.
Het arrangement Bomen snoeien is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Johan Schuppert
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2024-06-01 12:25:44
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten
terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI
koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI
koppeling aan te gaan.
Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.
Arrangement
IMSCC package
Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.
Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en
het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op
onze Developers Wiki.
