Als magma lava wordt...

Als magma lava wordt...

Inleiding

 

Magma is het vloeibare gesteente dat zich onder het aardoppervlak bevindt. Magma in de Aarde heeft meestal een temperatuur  tussen de 650 °C en 1200 °C. Wanneer magma tot aan het oppervlak omhoog komt wordt het gesmolten gesteente geen magma maar lava genoemd.

 

Wat ga je doen? 

 

Je gaat o.a. ontdekken wat de gevolgen kunnen zijn van de verandering van magma in lava.

 

Met hoeveel personen?

 

Je doet deze opdracht alleen.

 

Wat ga je leren?

 

Na het maken van deze leeractiviteit heb je het volgende geleerd:

 

Je weet ... 

  • wat magma en wat lava is.
  • welke gevolgen een uitbarsting kan hebben.
  • wat seismologie is.

 

Je kunt ... 

  • je laatste 10 minuten voor een uitbarsting beschrijven.
  • een nieuwe seismologische uitvinding bedenken.
  • zelf trillingen meten en verminderen.

Wat heb je nodig?

 

Benodigdheden

Bij de opdrachten kun je, naast de computer, de volgende materialen nodig hebben:

  • pen
  • schrijfpapier
  • tekenpapier A4 + A5
  • (kleur) potloden
  • fiets
  • 2 mensen
  • stuk hobbelige weg

 

Benodigde tijd

Ongeveer 1-2 uur.

Aanpak

 

Bij deze leeractiviteit ga je als volgt te werk:


  1. Bekijk bij "Wat weet je al" of je de basiskennis hebt om de opdrachten te maken.
  2. Lees de opdrachten bij deze leeractiviteit goed.
  3. Maak 1 of meerdere opdrachten na overleg met je leerkracht.
  4. Beantwoord bij 'Evaluatie' de vragen en lever je antwoorden in bij je leerkracht.
  5. Bij 'Meer in Acadin' staan eventuele volgende leeractiviteiten die aansluiten bij dit onderwerp.

 

Veel leerplezier!

 

Opdrachten

 

In dit deel staan de opdrachten bij deze leeractiviteit. Onder 'Aanpak' heb je kunnen lezen welke volgorde je kunt aanhouden met het maken van deze leeractiviteit.

Wat weet je al?

 

Om deze opdrachten te doen, moet je onderstaande vragen kunnen beantwoorden. Lukt je dat niet, bekijk dan eerst de theorie bij deze leeractiviteit.

 

  1. Wanneer wordt magma lava?
  2. Wat gebeurt er tijdens en na een uitbarsting met de vulkaan?
  3. Welke gevolgen kan een uitbarsting veroorzaken?
  4. Wat is een seimograaf en hoe werkt deze precies?

Nog maar 10 minuten

 

De inwoners van Pompeii hadden vroeger geen tijd om weg te vluchten omdat er geen waarschuwing gegeven kon worden omdat die toen nog niet bestonden. Stel dat jij nu aan de voet van de Vesuvius zou wonen en je bent gewaarschuwd voor een nieuwe uitbarsting en je hebt 10 minuten de tijd om in een auto weg te vluchten. Wat zou jij doen in die laatste 10 minuten voordat je weg moet en je weet dat je huis verwoest zal worden door de lavastromen ? Beschrijf, minuut voor minuut, wat jij zou doen. Zou je nog spullen meenemen, zou je andere mensen waarschuwen, zou je je huisdier alvast in de auto zetten, wat zou je echt doen?

 

Houd er wel rekening mee dat je de dingen ook echt in 1 minuut kan doen want je hebt een tijdslimiet. De vulkaan wacht niet op je!

 

1e minuut ...

2e minuut ...

3e minuut ...

4e minuut ...

5e minuut ...

6e minuut ...

7e minuut ...

8e minuut ...

9e minuut ...

10e minuut ...

 

Schooltv beeldbank

Seismologie nu en straks


 In de toekomst zullen er natuurlijk nog vaak vulkaanuitbarstingen komen. De seismograaf moet dus nog lang zijn werk doen. Of denk jij dat er in de toekomst iets anders verzonnen gaat worden om ze te voorspellen? Iets met computers of misschien wel iets geheel nieuws? Verzin zelf een idee voor een nieuwe uitvinding. Teken hem en schrijf er bij hoe hij werkt volgens jou.

 

Meet het zelf

 

Word zelf een seismograaf....

 

Wat heb je nodig:

  • pen
  • papier
  • fiets
  • 2 mensen
  • stuk hobbelige weg

 

Wat ga je doen?

De ene persoon gaat fietsen terwijl de andere achterop de fiets gaat zitten. Diegene die achterop de fiets zit, neemt pen en papier in de hand en gaat proberen een rechte lijn op papier te zetten terwijl er door de ander over de hobbelige weg wordt gereden. In het begin zul je het niet voor elkaar krijgen om een rechte lijn te krijgen. Ga samen bedenken hoe je die rechte lijn wel op papier krijgt. Maak achteraf een verslagje waarin je jullie bevindingen omschrijft en ook duidelijk aangeeft wat jullie gedaan hebben om de rechte lijn te verkrijgen. Of heb je achteraf moeten vaststellen dat een rechte lijn niet kon. Mocht dat zo zijn, leg dan ook uit waarom niet en bedenk een manier waarop het wel zou kunnen.

Evaluatie

 

Klaar met de door jou gekozen opdracht? Sta dan eens stil bij het onderwerp en bij wat je geleerd hebt.

 

Wat vind je van het onderwerp? 

  • Ik heb dit onderwerp gekozen omdat ...

 

Wat heb je van deze opdracht geleerd?

  • Het belangrijkste wat ik nieuw geleerd heb in deze leeractiviteit is …

Theorie

 

In dit deel vind je informatie over het onderwerp van deze leeractiviteit.


Bekijk en lees de informatie goed. Het helpt je bij de uitvoering van de opdrachten.


Actieve vulkaan

Een actieve vulkaan kan ieder ogenblik en zonder waarschu­wing uitbarsten. Gloeiende rook en aswolken spuiten boven uit de krater van de vulkaan en roodgloeiende lava stroomt langs de hellingen, waar alles verschroeit en in brand vliegt. Het is onmogelijk om precies te voorspellen wanneer een vulkaan zal gaan uitbarsten. Als het binnen in een vulkaan rommelt en er worden gassen en as uitgestoten, dan is de kans groot dat hij binnenkort gaat uitbarsten. Mensen die in de buurt wonen, kunnen er dan op voorbereid worden dat ze hun huizen moeten verlaten.

 

 

Bij veel vulkanen zit de kraterpijp verstopt met lava en stenen. De uitgang naar buiten is dus geblokkeerd. Daardoor wordt de druk van het magma steeds groter. Op een gegeven moment klinkt een onderaards gerommel, net als onweer. Klik maar eens op het geluidsfragment!


 

Soms verschijnt een rookwolk boven de krater van de vulkaan. De grond begint te trillen. Daarna klinken er enorme knallen. De lavaprop vliegt uit de kraterpijp, zoals de kurk van een champagnefles. Stenen en as worden meters hoog de lucht in geslingerd. De as is zo licht, dat hij soms kilometers verderop pas naar beneden komt. Dit noemen we een asregen. Doordat de stenen gloeiend heet zijn als ze de lucht in geslingerd worden, krijgen ze vreemde vormen. Meestal zijn deze vulkanische bommen bolvormig. Ze variëren van een paar centimeter tot één meter grootte. Als de prop uit de kraterpijp is, kan het magma naar buiten. Een borrelende lavazee vult de krater van de vulkaan en fonteinen met roodgloeiende lava spuiten soms hoog de lucht in. De lava stroomt uit de vulkaan als een rivier van vuur langs de hellingen naar beneden.

 

Zo gauw het magma het aardoppervlak heeft bereikt, wordt het lava genoemd. De temperatuur van die lava ligt tussen de 600°C en 1200°C. Alles wat de lava op zijn weg naar onder tegenkomt, wordt verschroeid. De bovenste laag van de lava koelt heel snel af. De onderste laag blijft nog een tijdje doorstromen. Als alle lava weer gestold is, raakt de kraterpijp weer verstopt. Zo kan de aarde zich weer vullen tot er genoeg magma is voor een nieuwe uitbarsting.


Youtube

Pompeii

 

De gevolgen van een vulkaan­uitbarsting kunnen verschrikkelijk zijn. Misschien heb je wel eens van Pompeii gehoord. In het jaar 79 na Christus barstte de Vesuvius uit. Deze vulkaan ligt vlak bij Napels in Italië. Daarbij werd de stad Pompeii verwoest door lavastromen, modderstromen en vallend gesteente en as. Veel mensen konden niet meer vluch­ten en werden door het natuur­geweld overvallen.

 


 

Men­­sen, dieren, planten, hui­zen, tem­pels en gereed­schap­pen heb­ben 1700 jaar lang begra­ven gelegen onder vulka­nisch as en puin. Totdat in de 18de eeuw Pompeii opnieuw ontdekt werd.

 


Youtube

Voorkomen is beter

Tegenwoordig kunnen vulkaanuitbarstingen en aardbevingen voorspeld worden door een seismograaf. Dit apparaat (uit het Grieks: seismos = aardbeving en graphein = schrijven) is een apparaat waarmee seismologen trillingen in de aarde (seismische golven) kunnen registreren.


Schooltv beeldbank

 

Moderne seismografen bestaan uit een massa die zo is opgehangen dat hij ten opzichte van de omgeving in ten minste 1 richting vrij kan bewegen. Beweegt nu de aarde, dan blijft de massa hetzelfde staan en de beweging van de aarde ten opzicht van de massa kan worden gemeten, als snelheid of als verplaatsing. De beweging werd vroeger door hefbomen mechanisch versterkt en door een pen op een langzaam draaiende rol papier overgebracht; tegenwoordig wordt hiervoor meestal gebruikgemaakt van elektronische registratie met behulp van computers.

 

 

 

In het volgende filmpje wordt heel mooi uitgelegd hoe seismografen werken als waarschuwing systemen voor vulkaanuitbarstingen en aardbevingen.


Meer informatie

 

Nog meer informatie vind je op de volgende websites:

Google
zoekprogramma

Wikipedia
zoekprogramma

Davindi
zoekprogramma

Wikipedia
uitleg over de aardkorst

Wikipedia
platen in de grond

Meer in Acadin

 

Vond je deze leeractiviteit leuk vanwege het onderwerp? Kijk dan binnen Acadin of je nog meer leeractiviteiten die met dit onderwerp te maken hebben, wilt maken.

 

Hieronder vind je alvast wat leeractiviteiten die je ook zou kunnen maken:

 

  • Pas op: de vulkaan barst uit!
  • Beland jij op een vulkanisch eiland?
  • Nooit een slapende vulkaan wakker maken.
  • Spring jij mee over de aardplaten?

Voor de leerkracht

 

Hoe beoordeel je deze leeractiviteit? Omdat het opdrachten zijn die juist de creativteit van de leerling bevorderen, is er geen vast criterium om op te kunnen beoordelen.

 

Let bij het resultaat wel altijd op of de opdracht begrepen is, of het netjes uitgevoerd is, of het eigen creativiteit is, of er met aandacht aan gewerkt is qua inhoud en uitvoering. Bovendien is er natuurlijk altijd de perfecte gelegenheid om het onderwerp breder te trekken door het klassikaal te gaan organiseren waardoor de leerling zijn kennis en vaardigheden op een goede manier kan benutten.

 

Extra punten om op te letten per opdracht:

 

NOG MAAR 10 MINUTEN:

Het resultaat moet een beschrijving zijn van de laatste 10 minuten voor een vulkaanuitbarsting. Hierbij kan dus gelet worden op het feit of dat wat beschreven staat ook echt past in elke minuut. Een koffer inpakken met spullen bijvoorbeeld duurt veel te lang. Echter het pakken van een huisdier lukt dan weer wel in 1 minuut. Let eventueel ook op welke volgorde er door de leerling gemaakt is. Ook dit moet qua tijd praktisch kunnen. Wijs eventueel de leerling erop dat een andere volgorde misschien handiger is.

 

SEISMOLOGIE NU EN STRAKS:

De leerling moet bij deze opdracht een nieuw idee uitwerken. Het moet een uitvinding zijn voor in de toekomst om de trillingen in de aarde te meten zoals nu de seismograaf dit doet. De techniek gaat snel tegenwoordig dus de ontwikkeling van een seismograaf zal ook veranderen. Welk idee de leerling bedacht heeft, zal natuurlijk verschillen en is eigen creativiteit. Wel moet in de tekening én in de uitleg van de uitvinding duidelijk zichtbaar zijn wat het precies is en hoe het werkt. Hierbij is natuurlijk de uitvoering ook een criteria ter beoordeling. Is het netjes gedaan, zorgvuldig, goed uitgevoerd, duidelijk zichtbaar, goed uitgelegd.

 

MEET HET ZELF:

Bij deze opdracht gaan 2 leerlingen zelf ervaren dat de kleinste trilling grote gevolgen kan hebben. Ze gaan op een fiets trillingen meten. Nadat ze dit gedaan hebben, moeten ze bedenken wat ze zelf kunnen doen om de trillingen te verminderen. Van dit ontdekkingsproces moet een verslagje komen. Hieruit moet duidelijk het verschil zichtbaar zijn van de trillingen zonder verbetering en de trillingen nadat ze bedacht hebben hoe ze te verminderen. In het verslag moet ook naar voren komen welke aanpassingen ze gedaan hebben om de trillingen te verminderen. Mochten ze zelf niet hebben kunnen voorkomen dat er totaal geen trillingen meer zijn, dan moeten ze vermeld hebben wat er hád moeten gebeuren om de trillingen te verminderen. Het denkproces van de leerling in deze opdracht is dus het belangrijkste.