Saneren is gezond maken
Wanneer grond vervuild is, is deze niet gezond. Giftige stoffen kunnen ziektes veroorzaken of afwijkingen in de groei van planten, dieren en mensen. Daarom wordt de grond weer gezond gemaakt.
Inleiding
Bijna elk boek over bodemsanering begint met de Lekkerkerk-affaire uit 1980.
In een nieuwbouwwijk van de gemeente Lekkerkerk werden in april van dat jaar de resultaten van een onderzoek bekendgemaakt. Het onderzoek was ingesteld naar aanleiding van klachten van bewoners. Uit dit onderzoek bleek dat tijdens het bouwrijp maken van het gebied gevaarlijk afval was gestort. De wijk werd binnen enkele weken geheel ontruimd. Uiteindelijk zijn 187 huiseigenaren en 81 huurders door de overheid uitgekocht. De totale kosten van onderzoek, aankoop, sloop en sanering – verminderd met de opbrengsten uit de verkoop van woningen – bedroegen 160 miljoen gulden.
De Lekkerkerkaffaire heeft in 1987 geleid tot een landelijk onderzoek naar de toestand van de bodem.
Er was eens....
De aarde is een vrijwel gesloten systeem. Er komen geen stoffen vanuit het heelal de dampkring binnen, en er gaat ook nauwelijks iets uit. Hoe kan het dan dat met dezelfde voorraad aan stoffen we tegenwoordig last hebben van vervuiling, en dat vroeger 'alles beter was'?
Dat heeft te maken met de verdeling van de stoffen.
- Alle stoffen op aarde zijn opgebouwd uit 'elementen', zie onderstaande illustratie. De rangschikking van deze elementen bepaalt de eigenschappen van de stof. Bijvoorbeeld: Aardolie is uit dezelfde elementen opgebouwd als suiker - namelijk koolstof, waterstof en zuurstof- maar de rangschikking bepaalt dat je aardolie niet kunt eten en suiker wel.
- Aardolie halen we uit diepe aardlagen. Daar is het netjes opgeborgen en is het voor niemand vervuilend. Eenmaal opgepompt kan het makkelijk een vervuilende stof zijn, 1 liter olie verspreidt zich bijvoorbeeld al snel over 1 miljoen liter water, wat daardoor niet meer drinkbaar is!
- De hoeveelheid van een stof bepaalt of deze giftig is of niet. Neem bijvoorbeeld zoutzuur. Een klein beetje zoutzuur zorgt er voor dat in je maag je eten verteert, maar wanneer je het puur zou drinken zou je geen maag overhouden!
Hieronder zie je welke elementen op aarde voorkomen. Hieruit zijn alle stoffen die op aarde voorkomen opgebouwd, het zijn de bouwstenen van alles wat op aarde voorkomt.
Periodiek systeem der elementen
Wat is schoon? Wat is vies?
Niet altijd is het zo duidelijk wanneer de bodem schoon is of vies. Natuurlijk kun je bodemonderzoek laten doen, maar wanneer noem je de bodem schoon en wanneer is deze vervuild?
De overheid heeft normen opgesteld waaraan de bodem moet voldoen. De normen worden bepaald door de functie de de bodem heeft. Wanneer je bijvoorbeeld uit de bodem grondwater wilt oppompen en als drinkwater wilt gebruiken, gelden strengere normen dan wanneer je zand gebruikt voor het maken van een viaduct. Zo zijn er normen voor bodems die
- dragen
- water leveren
- produceren (landbouw)
- ecologisch, cultuurhistorisch of esthetisch van waarde zijn.
Hoe was je de bodem?
Het schoonmaken van vervuilde plaatsen kan op 3 manieren gebeuren:
- In-situ - sanering zonder grondverzet, de verontreiniging wordt ter plaatse verwijderd
- On-site - verontreinigde grond wordt afgegraven en op ter plaatse gereinigd en teruggestort
- Ex-situ - verontreinigde grond wordt afgegraven en afgevoerd voor behandeling en/of verwerking elders.
Voor het daadwerkelijke wasproces zijn heel veel verschillende technieken beschikbaar, zie
http://nl.wikipedia.org/wiki/Bodemsanering
Wastips voor de bodem
wasvoorschrift in kleding
Sommige vlekken verdwijnen niet uit je kleren. Zeep werkt dan niet. Zo is het ook met de bodem: verschillende verontreinigingen kun je niet op dezelfde manier schoonmaken.
Wat bepaalt nu welke techniek je gebruikt voor het schoonmaken van de grond?
Dat hangt af van de eigenschappen van de vervuilende stof.
- Stoffen die makkelijk in water oplossen (polaire stoffen) kunnen door spoelen met water verwijderd worden. Het gaat hier bijvoorbeeld om zouten. Het spoelwater blijft achter als chemisch afval.
- Stoffen die makkelijk in vet oplossen (apolaire stoffen) kunnen uit de grond geëxtraheerd worden met 'oplosmiddelen', zoals aceton, of alcohol. Het oplosmiddel blijft achter als chemisch afval.
- Stoffen die brandbaar zijn kunnen door simpelweg verbranden van de grond verwijderd worden. De rook wordt dan gefilterd en het filter blijft over als chemisch afval.
- Stoffen die eetbaar zijn voor bodemorganismen kunnen omgezet worden in onschadelijke of minder schadelijke stoffen. Wormen eten bijvoorbeeld grond die verontreinigd is met chloorfenol, en zetten deze om in een minder schadelijke stof.
De bodem is gesaneerd als de norm die door de overheid gesteld is, is behaald.
En nu....?
Wat gebeurt er dan met het chemisch afval dat je na een sanering overhoudt? Goede vraag. Je zou kunnen denken dat saneren niet meer of minder is dan het verplaatsen van giftige stoffen. Maar dit is niet helemaal waar.
In het begin zeiden we al dat de verdeling van een stof bepaalt of deze giftig is of niet. Bodemsanering zorgt er voor dat de verdeling van de giftige stof veranderd is. De giftige stoffen zijn nu óf
- verspreid. De giftige werking is door verdunning verdwenen of verminderd, óf
- geconcentreerd. De vervuiling is beheersbaar geworden doordat ze bij elkaar geveegd is, óf
- veranderd. De rangschikking van de elementen is veranderd, giftige stoffen zijn omgezet in minder of niet giftige stoffen .
Na de bodemsanering heeft de aarde nog precies dezelfde bouwstenen (elementen) als daarvoor...
Opdrachten
Opdracht 1
- Welke gevallen van verontreiniging ken je bij jou in de buurt?
- Hoe is er gesaneerd?
- Welke functie heeft de gesaneerde grond nu?
Opdracht 2
Zoek in het periodiek systeem der elementen naar de afkortingen die je al kent. Waar ken je ze van?
Opdracht 3
Stel: bij het aanleggen van een park stuit je tijdens het grondwerk op een vergeten ondergrondse olietank. Wat doe je?
Opdracht 4
Stel: bij grondwerkzaamheden zie je dat er behoorlijk wat asbest in de grond zit. Wat doe je?
Opdracht 5
Stel: bij het vullen van je bosmaaier mors je benzine op zanderige bodem. Wat doe je?
Opdracht 6
Stel: je gaat een tuin aanleggen op een braakliggend perceel. Het onkruid groeit er welig, maar heeft vreemde verkleuringen en vervormingen. Bovendien zit er veel puin in de grond. Wat doe je?
