De bodem: we wonen erop, we eten ervan, we halen ons drinkwater en onze brandstoffen eruit. De bodem van Nederland ... bestaat die eigenlijk wel of moeten we spreken over de bodemsvan Nederland? In dit arrangement gaan we de bodem van Nederland in kaart brengen met video’s en andere bronnen.
Ter introductie hieronder een film over het ontstaan van de landschappen in Nederland.
Landschappen in Nederland
De opbouw van dit leerarrangement is als volgt:
Na een oriëntatie over wat we verstaan onder bodem worden de bodemvormende processen bekeken. Daarna worden de verschillende bodemsoorten in beeld gebracht in samenhang met het landschap dat er uit ontstaan is. Tenslotte worden de grondsoorten bijeengezet op de kaart. Ontdek daarbij de grondsoorten die bij jou in de buurt voorkomen.
Video's
Nederland van boven: 9 video's over de ondergrond
De documentaire 'Het zinkende land' belicht de gevolgen van de dalende veenbodem in grote delen van West- en Noord-Nederland. Daarnaast is te zien hoe bewoners, bedrijven en overheden aan oplossingen werken.
Alle opdrachten van dit leerarrangement bijeen in een werkdocument.
De opbouw van dit leerarrangement is als volgt:
Na een oriëntatie over wat we verstaan onder bodem worden de bodemvormende processen bekeken. Daarna worden de verschillende bodemsoorten in beeld gebracht in samenhang met het landschap dat er uit ontstaan is. Tenslotte worden de grondsoorten bijeengezet op de kaart. Ontdek daarbij de grondsoorten die bij jou in de buurt voorkomen.
Disclaimer: Mocht u materiaal aantreffen dat met auteursrechten beschermd is stuurt u ons een mailtje. We zullen het materiaal dan direct verwijderen of de auteursrechten regelen.
Oriëntatie bodem
Wat bedoelen we met bodem, aarde en grond.
Maak aan de hand van de volgende bronnen onderstaande vragen.
Zijn aarde, grond en bodem drie omschrijvingen van hetzelfde? Geef met behulp van bovenstaande bronnen een omschrijving van deze drie begrippen.
De bodem ligt er nu eenmaal en verandert niet. Is dat zo? Leg uit.
‘Nederland is vlak en plat.’ Is dat zo? Zoek de hoogte op waarop jij woont. Zoek via de viewer je woonplaats op en klik voor de hoogte.
Hoogste punt van Nederland is Vaals en laagste: Nieuwerkerk aan de IJssel. Hoe hoog liggen deze 2 steden?
Bodemvorming
Nederland is een vlak land. Toch vinden we heuvels in het midden en het zuiden van ons land en vinden we in Nederland veel verschillende soorten landschappen. Deze landschappen zijn ontstaan door de werking van water, wind en ijs, nu en in het verleden. Aan de kust is bijvoorbeeld zeeklei afgezet en langs de rivieren rivierklei.
Video bodem en landschap
Ontstaanswijze en bodemgebruik van grondsoorten en de typerende landschappen die daarvan het resultaat zijn.
bodem en landschap
De nederlandse bodem is het resultaat van een langdurig proces. Wind, IJs, Rivieren, de Zee en bewegingen in de aardkorst hebben allemaal een rol gespeeld bij deze bodemvorming. Met als gevolg een land waar veel verschillende bodemsoorten dichtbij elkaar kunnen zitten. We zullen de bodemvorming bekijken aan de hand van de volgende bodemvormende processen:
ijs
stromend water(rivier en zee)
wind
aardkundige bewegingen (tektoniek)
leven
mens
Bestudeer het document bodemvorming. Hierin worden de bodemprocessen uitgelegd. Hierna ga je de subpagina's bekijken waar de verschillende processen in beeld worden gebracht.
Grondsoorten worden ingedeeld op basis van de grootte van de deeltjes. Een maat om de deeltjesgrootte weer te geven is mu, dit is 1/1000 mm.
Het resultaat van de bodemvormende processen uit het verleden is een landschap waarin een grote variatie aan bodemtypen te zien is. Zand, klei, hoogveen, laagveen, löss en allerlei tussensoorten.
We zullen deze grondsoorten met behulp van video's bekijken. Te beginnen met zandgronden. Daarna de veengronden, vervolgens de kleigronden en tenslotte löss. Bekijk steeds een video en ga dan de vragen daarover maken in je werkdocument.
zandgrond
Maak in je werkdocument de volgende vragen na het bekijken van de film en lezen van het document Dekzand:
1. Hoe zijn dekzanden ontstaan? 2. Hoe werden ze door de mensen gebruikt? 3. Hoe werden (gedeelten) van de grond geschikt gemaakt voor akkerbouw? 4. Hoe noemen we deze gronden en hoe herken je ze in het landschap? 5. Waar in Nederland tref je dekzanden aan?
dekzand
Maak de volgende vragen in je werkdocument na het bekjken van de film en lezen van het document duinlandschap:
6. Waar tref je duinen aan in Nederland?
7. Wat zijn de functies van duinen?
8. Hoe ontstaan duinen?
9. Wat is de functie van begroeiing?
ontstaan van duinen
Maak in je werkdocument de volgende vragen na het bekijken van de film.
10. Hoe zijn geestgronden ontstaan?
11. Verklaar de naam "geestgronden".
12. Hoe worden de gronden klaargemaakt voor bloembollenteelt?
geestgronden
hoogveen
Maak de vragen in je werkdocument na het bekijken van de film en lezen van het document Hoogveen
Wat zijn veengronden?
Hoe zijn deze gronden ontstaan?
Waarom worden planten in water niet goed afgebroken?
Waar in Nederland tref je het aan?
ontstaan van hoogveen
5. Noem vier kenmerken van hoogveen.
kenmerken hoogveen
6. Wat is turf?
7. Waarom werd het veen ontgonnen?
wat is turf
landschap hoogveen
8.Hoe zijn veengronden ontgonnen? Leg dat uit in vier stappen.
Stap 1:
Stap 2:
Stap 3:
Stap 4:
9. Hoe zijn dalgronden ontstaan? Hoe herken je deze gronden in het landschap?
laagveen
Bekijk onderstaande films en het document veenbodem maak daarna de vragen in je werkdocument:
1. Hoe is laagveen ontstaan?
2. Hoe herken je laagveen in het landschap?
3. Noem een aantal kenmerken van laagveen.
4. Hoe ging het droogmaken van laagveen in zijn werk?
3. Bekijk de video "van kwelder tot landbouwgrond" en beschrijf hoe dit proces verloopt.
ontstaan van zeeklei
van kwelder tot landbouwgrond
rivierklei
Maak na het kijken van de 3 video's en lezen van de documenten rivierkleibodem , komgrond en uiterwaarden de volgende vragen in je werkdocument:
1. Hoe ontstaat rivierklei?
2. Verklaar hoe het komt dat de bochten in de rivier steeds groter worden.
3. Hoe zijn "kommen" en "oeverwallen" ontstaan?
4. Oeverwallen worden gebruikt voor . . . . . . . . en kommen voor . . . . . . . .. Verklaar dat vanuit de bodemkundige verschillen.
5. Wat zijn uiterwaarden? Waar worden ze voor gebruikt?
ontstaan van rivierklei
uiterwaarden
rivierklei-landschap
lössgrond
Maak de volgende vragen na bekijken van de film en het lezen van de documenten Lössgronden en Löss in je werkdocument:
1.Waar tref je deze grondsoort aan?
2.Hoe is deze ontstaan?
3.Waarom zijn ze gevoelig voor erosie in de vorm van wegspoelen?
4.Wat deed men om dit te voorkomen? Noem drie maatregelen
lössgrond
Landschap en grondsoort
Bodem in kaart
Bodemkaarten
1. Bodemkaart van Nederland
Klik rechts de optie bodemkaart. Als je dan op een punt in de kaart klikt zie je de bodemsoort van dat punt. Bekijk zo de bodemsoorten in je eigen omgeving. Welke grondsoorten tref je aan?
Welke grondsoorten komen bij jou in de regio voor?
opdracht: Ga 4 kaarten bekijken en schrijf op welke grondsoorten er op voorkomen.
Kaart nummer: ......
Grondsoorten:
...................
...................
...................
...................
Werk dit uit in je werkdocument.
in Googlemaps
Boer en bunder: via googlemaps zie je gegevens van elk perceel in Nederland
Boer & Bunder is een applicatie die open data visualiseert op perceelsniveau. De app toont voor alle 1,9 miljoen hectare landbouwgrond in Nederland een aantal open datasets. Een bunder is een oude oppervlaktemaat voor een hectare.
Met de app kan een akkerbouwer met één klik beschikbare open data over zijn percelen oproepen. Boeren kunnen aangeven welke percelen hun eigendom zijn en een Boer & Bunder profiel aanmaken. Ook kunnen zij eventueel extra data toevoegen. Alle zoekresultaten binnen de applicatie zijn makkelijk via social media te delen.
We kunnen ook een bodemkaart vergelijken met Googlemaps.
Ga een kaart vergelijken(b.v. de plek waar je woont) met maps.google.nl en schrijf op welke grondsoorten voorkomen en hoe dat te zien is in het landschap. Gebruik de satellietweergave in maps.google.nl Maak de opdracht in het werkdocument.
Bodemloket:
Via het Bodemloket krijgt u inzicht in de bij de overheid bekende gegevens. Ook zie je waar vroeger (bedrijfs)activiteiten hebben plaatsgevonden die extra aandacht verdienen omdat ze de bodemkwaliteit beïnvloed kunnen hebben.
Extra opdrachten
Opdracht: Maak je eigen landschap
In drie stappen weet u waar in Nederland een aantrekkelijk landschap op u ligt te wachten. Maak uw keuze, vindt en ontdek het gebied waar u moet zijn! Misschien is dat wel een plek waar u nooit aan had gedacht. En kom gerust een keer terug op daarmoetikzijn.nl want de volgende keer bent u misschien op zoek naar een andere unieke en prachtige bestemming.
Opdracht: Je eigen Landschap.
In welk landschap ligt mijn woonplaats?
Hoe is dat landschap geologisch gezien ontstaan?
Welke inrichtingselementen en natuurlijke elementen zijn typerend voor dat landschap?
Welk type landbouw is overheersend in mijn landschap?
Bestaan er in mijn landschap economische activiteiten (behalve landbouw) die afhankelijk zijn van het landschap? Zo ja, licht deze toe.
Je gaat in deze les de bodem in je directe omgeving onderzoeken. Welke grondsoort zit er in de bodem en wat zijn de eigenschappen hiervan? Welke dieren leven er? Wat zit er in de aardlagen als je nog veel dieper zou graven? Je leert ook welk landschap vaak samengaat met dit soort bodem.
Voor het onderzoek moet je een diep gat graven. Kies een geschikte plek zonder planten in de tuin of, als je geen tuin hebt, bij school of bij iemand anders in de tuin. Wel toestemming vragen!
Het arrangement Bodem van nederland is gemaakt met
Wikiwijs van
Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt,
maakt en deelt.
Auteur
Harm Geert Moesker
Je moet eerst inloggen om feedback aan de auteur te kunnen geven.
Laatst gewijzigd
2023-03-12 17:00:36
Licentie
Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:
het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat
het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken
voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.
Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:
Toelichting
Herkennen van grondsoorten en landschappen in Nederland. Na een oriëntatie over wat we verstaan onder bodem worden de bodemvormende processen bekeken. Daarna worden de verschillende bodemsoorten in beeld gebracht in samenhang met het landschap dat er uit ontstaan is. Tenslotte worden de grondsoorten bijeengezet op de kaart. Ontdek daarbij de grondsoorten die bij jou in de buurt voorkomen.
Leerniveau
MBO, Niveau 3: Vakopleiding;
HAVO 4;
HAVO 1;
VMBO theoretische leerweg, 4;
VWO 6;
MBO, Niveau 4: Middenkaderopleiding;
VMBO theoretische leerweg, 2;
HAVO;
VWO 1;
VWO;
HAVO 3;
VWO 3;
VMBO;
Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie;
HAVO 5;
VWO 4;
HAVO 2;
VWO 5;
Leerinhoud en doelen
Natuur, leven en technologie;
Milieuwetenschappen;
Aardwetenschappen;
Biologie;
Algemene natuurwetenschappen;
Voedsel, natuur en leefomgeving;
Aardrijkskunde;
Plantenteelt;
De documentaire 'Het zinkende land' belicht de gevolgen van de dalende veenbodem in grote delen van West- en Noord-Nederland. Daarnaast is te zien hoe bewoners, bedrijven en overheden aan oplossingen werken.
https://youtu.be/Vl4rF8gSZ6k
Herkennen van grondsoorten en landschappen in Nederland. Na een oriëntatie over wat we verstaan onder bodem worden de bodemvormende processen bekeken. Daarna worden de verschillende bodemsoorten in beeld gebracht in samenhang met het landschap dat er uit ontstaan is. Tenslotte worden de grondsoorten bijeengezet op de kaart. Ontdek daarbij de grondsoorten die bij jou in de buurt voorkomen.
Werkdocument Bodem van Nederland
