Genexpressie

Omschrijving van het misconcept:

Leerlingen denken dat:

elke cel andere genen heeft.
al het DNA in een chromosoom coderend is.
niet-coderend DNA geen functie heeft.
mutaties altijd leiden tot verandering in de genexpressie.
genen aan of uit staan.

Achtergrond misconcept:

In de onderbouw wordt gesproken over erfelijke eigenschappen en genen. Als voorbeelden wordt vaak oog- en haarkleur gebruikt. Er wordt weinig aandacht besteed aan het feit dat alle cellen van een organisme zijn ontstaan uit een bevruchte eicel en dus dus per definitie allemaal dezelfde genen bevatten. Leerlingen denken dat in de oogcellen bijvoorbeeld de genen voor haarkleur ontbreken. In de onderbouw wordt ook niet gesproken over genexpressie.
In lesboeken wordt het genetisch materiaal van een organisme gelijkgesteld aan de verzameling genen binnen de kern van elke cel van een organisme. Hierdoor kunnen leerlingen denken dat al het DNA coderend is voor eigenschappen (niet-coderend DNA wordt niet behandeld).
In werkelijkheid bevat maar 2% van het DNA (coderend DNA) de instructie (code) voor de aanmaak van eiwitten. De overige 98% van het DNA (niet coderend DNA of ‘junk DNA’) codeert niet voor eiwitten maar reguleert de genexpressie. Het bepaalt wanneer en hoeveel eiwitten worden gemaakt. Mutaties in het DNA hoeven niet altijd te leiden tot een verandering in de genexpressie.
Hoewel de begrippen "aan" en "uit" een nuttige simplificatie zijn om genexpressie uit te leggen, is het in werkelijkheid een gradueel proces dat op verschillende niveaus kan worden gereguleerd.

Voorbeeld aanpak in de les:

Diagnostische meerkeuzevragen over deze en andere misconcepten:

https://www.diagnostischevragen.nl/vakken/biologie

De werkbladen van de University of York Science Education Group bieden handvatten om deze misconcepties doelgericht zichtbaar te maken en te adresseren.

BEST werkblad The other 98 percent

Opmerking voor klankbordgroep: bovenstaande bron moet nog een aanpassing van de afbeelding krijgen en vertaal worden.

Bronnen en verder lezen:

Knippels, M.-C. P. J., Waarlo, A. J., & Boersma, K. T. (2005). Design criteria for learning and teaching genetics. Journal of Biological Education, 39(3), 108–112.

Lewis, J., Leach, J., & Wood-Robinson, C. (2000). All in the genes? Young people’s understanding of the nature of genes. Journal of Biological Education, 34(2), 74–79.

Mills Shaw, K. R., Van Horne, K., Zhang, H., & Boughman, J. (2008). Essay contest reveals misconceptions of high school students in genetic content. Genetics, 178, 1157–1168

Osman, E., BouJaoude, S., & Hamdan, H. (2017). An investigation of Lebanese G7-12 students’ misconceptions and difficulties in genetics and their genetics literacy. International Journal of Science and Mathematics Education, 15(7), 1257-1280.

Smith, M. U. (2014). It’s not your grandmother’s genetics anymore! The American Biology Teacher, 76(4), 224–229.

Smith, M. K., & Knight, J. K. (2012). Using the Genetics Concept Assessment to document persistent conceptual difficulties in undergraduate genetics courses. Genetics, 191(1), 21–32.

Kennisbank misconcepten in de biologie

Colofon

Het arrangement Genexpressie is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Auteur: Kennisbank biologie
Laatst gewijzigd: 22-12-2025 11:47:12
Licentie: Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om:

het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat

het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken

voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden.

Meer informatie over de CC Naamsvermelding 4.0 Internationale licentie.

Aanvullende informatie over dit lesmateriaal

Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar:

Toelichting: Uitleg bij de misconcepten: Leerlingen denken dat: - elke cel andere genen heeft. - al het DNA in een chromosoom coderend is. - niet-coderend DNA geen functie heeft. - mutaties altijd leiden tot verandering in de genexpressie. - genen aan of uit staan.
Leerniveau: HAVO 4; VWO 6; HAVO 5; VWO 4; VWO 5;
Leerinhoud en doelen: Biologie;
Eindgebruiker: leraar
Moeilijkheidsgraad: gemiddeld
Trefwoorden: coderend dna, eigenschap, erfelijkheid, genexpressie, junk dna, niet-coderend dna

Downloaden

Het volledige arrangement is in de onderstaande formaten te downloaden.

Metadata

Metadata overzicht (Excel)

LTI

Leeromgevingen die gebruik maken van LTI kunnen Wikiwijs arrangementen en toetsen afspelen en resultaten terugkoppelen. Hiervoor moet de leeromgeving wel bij Wikiwijs aangemeld zijn. Wil je gebruik maken van de LTI koppeling? Meld je aan via info@wikiwijs.nl met het verzoek om een LTI koppeling aan te gaan.

Maak je al gebruik van LTI? Gebruik dan de onderstaande Launch URL’s.

Arrangement

IMSCC package

Wil je de Launch URL’s niet los kopiëren, maar in één keer downloaden? Download dan de IMSCC package.

IMSCC package

Voor developers

Wikiwijs lesmateriaal kan worden gebruikt in een externe leeromgeving. Er kunnen koppelingen worden gemaakt en het lesmateriaal kan op verschillende manieren worden geëxporteerd. Meer informatie hierover kun je vinden op onze Developers Wiki.